Ֆելիսբերտո Էռնանդես. «Էլ Կանարիո» կահույքը[1]

(1902-1964, Ուրուգվայ) 
Իսպաներենից թարգմանությունը՝ Կառա Չոբանյանի

Ֆելիսբերտո Էռնանդեսը ուրուգվայցի գրող, կոմպոզիտոր և դաշնակահար է, լատինաամերիկյան ամենայուրատիպ գրողներից մեկը: Դժվար է դասակարգել Էռնանդեսի ստեղծագործությունները: Հեղինակը հայտնի է իր տարօրինակ պատմվածքներով, որտեղ խախտված հերոսներն իրենց սևեռուն մտքերն ու մոլուցքները ներմուծում են առօրյա կյանք: Էռնանդեսին բարձր են գնահատել Խորխե Լուիս Բորխեսը, Խուլիո Կորտասարը, Խուան Կառլոս Օնետտին, Գաբրիել Գարսիա Մարկեսը, Իտալո Կալվինոն և այլք:

****

Այդ կահույքի քարոզը հանկարծակիի բերեց ինձ: Մի ամսով արձակուրդ էի գնացել մոտակա մի վայր և չէի ցանկանում իմանալ, թե ինչ է կատարվում քաղաքում: Երբ հետ եկա, շատ շոգ էր, և հենց նույն երեկոյան էլ լողափ գնացի: Շուտ վերադարձա իմ բնակարանը, այն էլ մի փոքր վատ տրամադրությամբ տրամվայում պատահածի պատճառով: Լողափից տրամվայ նստեցի և միջանցքի կողմի նստատեղերից մեկը զբաղեցրի: Քանի որ դեռ շատ շոգ էր, պիջակս ծնկներիս էի դրել, և թևերս բաց էին, որովհետև անթև վերնաշապիկով էի: Միջանցքով անցնողների միջից մեկը հանկարծ ասաց. 

— Ձեր թույլտվությամբ, խնդրեմ…

Ես էլ արագ պատասխանեցի.

— Խնդրեմ:

Բայց ոչ միայն չհասկացա, թե ինչ է կատարվում, այլև վախեցա: Այդ պահին շատ բաներ տեղի ունեցան: Առաջինն այն էր, որ  երբ պարոնը հազիվ էր հասցրել թույլտվություն խնդրել, ես էլ՝ պատասխանը դեռ բերանումս, նա արդեն ինչ-որ սառը բանով շփում էր թևս, որը, չգիտես ինչու, ինձ թուք թվաց: Եվ երբ արդեն «խնդրեմ» էի ասել, ծակոց զգացի և վրան գրված մի մեծ ներարկիչ տեսա: Այդ նույն պահին մեկ ուրիշ նստատեղ զբաղեցրած մի գեր կին ասում էր.

— Հետո էլ ինձ:

Ըստ երևույթին ես կտրուկ շարժում էի արել թևով, որովհետև ներարկիչով մարդն ասաց.

— Վա՜յ, ախր կվնասեմ ձեզ… մի քիչ հանգիստ…

Շուտով այլ ուղևորների ժպիտների ներքո, որոնք տեսել էին իմ դեմքը, հանեց ներարկիչը: Իսկ հետո սկսեց գեր կնոջ թևը շփել, սա էլ մեծ բավականությամբ նրա գործողություններին էր նայում: Թեև ներարկիչը մեծ էր, բայց մխոցի մի հարվածով միայն փոքրիկ մի շիթ  էր բաց թողնում: Այդ պահին ներարկիչի երկայնքով գրված դեղին տառերը կարդացի՝ «Էլ Կանարիո» կահույք: Ամաչեցի հարցնել, թե ինչ է դա, և որոշեցի մի ուրիշ օր տեղեկանալ թերթերից: Բայց հենց տրամվայից իջա, մտածեցի. «Չի կարող կազդուրիչ բան լինել, հավանաբար մի բան է, որը տեսանելի հետևանքներ է թողնում, եթե բանն իրոք քարոզի է վերաբերում»: Համենայն դեպս, չգիտեի, թե ինչին էր վերաբերում, բայց շատ հոգնած էի և ինքս ինձ ստիպեցի ուշադրություն չդարձնել: Ամեն դեպքում վստահ էի, որ նա իրեն թույլ չէր տա մարդկանց թմրադեղ ներարկել: Քնելուց առաջ մտածեցի, որ գուցե ցանկացել էին հաճույքի կամ բավականության զգացում առաջացնել: Դեռ խոր քուն չէի մտել, երբ ներսումս թռչնակի դայլայլ լսեցի: Դա ո՛չ հիշողության էր նման, ո՛չ էլ դրսից եկող ձայնի: Աննորմալ բան էր՝ նոր տեսակի հիվանդության նման, բայց նաև հեգնական երանգ կար դրա մեջ. կարծես հիվանդությունը գոհ լիներ և սկսեր երգել: Այդ զգացողություններն արագ անցան, և իսկույն ավելի կոնկրետ ինչ-որ բան հայտնվեց՝ գլխումս հնչող ձայն լսեցի, որն ասում էր.

— Ողջույն, ողջույն, «Էլ Կանարիո» կայանն է հաղորդում… ողջույն, ողջույն, հատուկ թողարկում: Այս հաղորդումների հանդեպ զգայուն մարդիկ… և այլն, և այլն:

Այդ ամենը լսում էի ոտքի վրա, մահճակալի եզրին հենված, չհամարձակվելով լույսը վառել, ցատկել էի տեղիցս և քարացած մնացել տեղում. անհնար էր թվում, որ դա գլխիս մեջ հնչեր: Նորից անկողին մտա և ի վերջո որոշեցի սպասել: Այժմ ցուցումներ էին տալիս «Էլ Կանարիո» կահույքի մաս-մաս վճարման վերաբերյալ: Եվ հանկարծ ասացին.

— Որպես առաջին համար՝ կհաղորդենք տանգո…

Հուսահատված՝ մի հաստ վերմակի տակ մտա, և այդ պահին ամեն ինչ ավելի պարզ լսեցի, քանի որ վերմակը խլացնում էր փողոցի աղմուկը, և ես ավելի լավ էի զգում, թե ինչ է կատարվում գլխումս: Անմիջապես վերմակը դեն գցեցի և սկսեցի քայլել սենյակում. դա ինձ հանգստացնում էր մի փոքր, բայց կարծես մի գաղտնի, համառ ցանկություն ունենայի լսելու և գանգատվելու իմ ապիկար բախտից: Նորից պառկեցի և, մահճակալի ճաղերից կառչելով, դարձյալ սկսեցի տանգոն լսել ավելի պարզ ու հստակ:

Քիչ անց փողոցում էի արդեն. այլ աղմուկ էի փնտրում, որ կխլացներ գլխիս մեջ զգացածը: Մտածեցի թերթ գնել, իմանալ ռադիոյի հասցեն և հարցնել, թե ինչ պետք է անել ներարկման ազդեցությունը վերացնելու համար: Բայց մի տրամվայ եկավ, և ես նստեցի: Մի քանի րոպեից տրամվայն անցավ մի վայրով, որտեղ ճանապարհը վատն էր, և ուժեղ աղմուկն ինձ փրկեց այդ պահին հնչող մեկ այլ տանգոյից։ Իսկ երբ տրամվայի ներսն աչք ածեցի, մի ուրիշ մարդու տեսա՝ մեկ ուրիշ ներարկիչով: Լայնակի նստատեղերին նստած մի քանի երեխայի էին սրսկում: Այդ կողմը գնացի և նրան հարցրի, թե ինչ պետք է անել մի ժամ առաջ արված ներարկման ազդեցությունը վերացնելու համար: Նա զարմանքով ինձ նայեց և ասաց.

— Ձեզ դուր չի՞ գալիս հաղորդումը:

— Ամենևին:

— Մի քանի րոպե սպասեք, և մի սերիալ կսկսվի:

— Ահավոր է, — ասացի ես:

Նա շարունակեց իր ներարկումներն անել և ժպտալով օրորել գլուխը: Ես այլևս տանգոն չէի լսում: Այժմ դարձյալ կահույքից էին խոսում: Վերջապես ներարկող մարդն ինձ ասաց.

-Սենյոր, բոլոր թերթերում հրապարակվել է «Էլ Կանարիո» հաբերի հայտարարությունը: Եթե ձեզ դուր չի գալիս հաղորդումը, դրանցից մի հաբ ընդունեք, և վերջ:

— Բայց հիմա բոլոր դեղատները փակ են, իսկ ես կխելագարվեմ:

Այդ պահին լսեցի, որ հայտարարում են.

-Իսկ այժմ հաղորդում ենք մի բանաստեղծություն, որը կոչվում է «Իմ սիրած բազկաթոռը»՝ հատուկ «Էլ Կանարիո» կահույքի համար գրված սոնետ:

Իսկ հետո ներարկող տղամարդը մոտեցավ ինձ՝ հետս թաքուն խոսելու և ասաց:

-Ես ձեր հարցն այլ կերպ կլուծեմ: Ձեզնից մի պեսո կվերցնեմ, որովհետև տեսնում եմ, որ ազնիվ դեմք ունեք: Եթե ինձ մատնեք, ես աշխատանքս կկորցնեմ, որովհետև ընկերությանն ավելի ձեռնտու է, որ հաբերը վաճառվեն:

Ես նրան շտապեցրի, որ գաղտնիքն ասի: Նա ձեռքը բաց արեց և ասաց.

— Դե, պեսոն:

Եվ երբ պեսոն տվեցի, հավելեց.

— Ձեր ոտքերը տաք ջրի մեջ դրեք:

---

[1] Կանարիո իսպաներեն նշանակում է սոխակ (ծ. թ.):

• 

•