Մարդ-կամուրջ․ Անրի Վեռնոյ

Հոկտեմբերի 29-31-ը Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնի նախաձեռնությամբ անցկացվեց «Ազգային կինո՝ համամարդկային ժառանգություն․ վերանայման, պահպանության և հանրայնացման խնդիրներ»  խորագրով եռօրյա գիտաժողով՝  նվիրված ֆրանսահայ ռեժիսոր Անրի Վեռնոյի 100-ամյակին։ Ներկայացնում ենք հատվածներ «Ոսկե Ծիրան» միջազգային կինոփառատոնի գեղարվեստական տնօրեն Կարեն Ավետիսյանի զեկույցից։ 

«Անրի Վեռնոյի ոդիսականը»

Աշխարհահռչակ  ռեժիսոր Անրի Վեռնոյը (Աշոտ Մալաքյան) հայ հանդիսատեսին հայտնի դարձավ 90-ականներից՝ «Մայրիկ» և «Պարադի փողոց  588» գեղարվեստական ֆիլմերից հետո։ Կարեն Ավետիսյանի խոսքով՝ Հայաստանում համընդհանուր ներգրավվածություն ունենալու, ազգային գիտակցության մաս դառնալու համար պարտադիր պայման է հայկականությունը։  Դա է փաստում ժամանակին տարբեր խմբերի  հետ տարված հետազոտությունը՝ որքանով են արդյոք մարդիկ ծանոթ այս կամ այն արվեստագետին։ Դեռ 10 տարի առաջ «Ոսկե Ծիրան» կինոփառատոնի շրջանակում ֆրանսահայ ռեժիսորը «Հայկական համայնապատկեր» անվանակարգի վառ կերպարներից էր, որին հետմահու շնորհվեց «Փարաջանովի մրցանակ»՝ կինոյի պատմության մեջ անգնահատելի ավանդի համար։ Չնայած նրա ստեղծագործական կյանքը հանրայնացնելու փորձերին՝ հայ հանդիսատեսը դեռ «ծուլանում» կամ առաջնորդվում է միայն «հայրենասիրական կամ կեղծ հայրենասիրական դոկտրինով», չի փորձում արվեստագետին ուսումնասիրել ավելի խորությամբ և դրանով իսկ բարձրացնել «հպարտության կշիռը», հայկական ծագումից զատ՝ չի տեսնում նրա ձեռքբերումները։ Այս առումով Վեռնոյի  «ճակատագիրը» կիսում են նաև համաշխարհային հռչակ վայելող ֆոլկ երաժիշտ Արտո Թունջբոյաջյանը, որը հայերին հայտնի դարձավ իր «Արարատ» երգով, «Կաննի» կինոփառատոնի եռակի մրցանակակիր, կանադահայ ռեժիսոր Ատոմ Էգոյանն ու իր «Արարատ» ֆիլմը։

«Մայրիկ»-ն առիթ չհանդիսացավ, որ Վեռնոյի տասնյակ ֆիլմերի ժառանգությունը մարսվեր, դառնար մերը։ Նա կամուրջ էր ամերիկյան ու ֆրանսիական կինոյի միջև, կամուրջ՝ ամենապրակտիկ ու ֆունկցիոնալ ռեժիսուրայի առումով, կամուրջ՝ սփյուռքահայ կինոգործունեության համար։ Նա ռեժիսոր-դերասան տանդեմ ստեղծելու վարպետ էր․ Ժան Պոլ Բելմոնդոն, Ալեն Դելոնը, Լինո Վենտուրան, Իվ Մոնտանը և ուրիշները նաև նրա շնորհիվ են իրենց  ճանապարհը հարթել»,- հավելում է Կարեն Ավետիսյանը։

Վեռնոյը Ֆրանսիայում «հայրենական» կինոյի  մասն էր, նոր ալիք հեղինակային կինոյում, քանի որ կրում ու տարածում էր ամերիկյան ազդեցությունը։ Վեռնոյը չէր ընդունում խաղի կանոններ, անգամ եթե խոսքը վերաբերում էր, օրինակ, կոմերցիոն ֆիլմ ստեղծելուն։ Նրա 34 ֆիլմերը կինոթատրոնում դիտել է միջինում 2,16 միլիոն հանդիսատես:

Նշենք, որ եռօրյա գիտաժողովն անցկացվեց անգլերեն և հայերեն՝ համաժամանակյա  թարգմանությամբ: Գիտաժողովի ընթացքում տեղի ունեցավ հանդիպում-զրույց Անրի Վեռնոյի որդու՝ Պատրիկ Մալաքյանի հետ, կազմակերպվեցին Վեռնոյի առավել նշանավոր ֆիլմերի կինոպաստառների ցուցադրություն, ներկայացվեց նրա 1969 թվականի «Շաբաթավերջը Զյույդկոտում» (Weekend at Dunkirk) պատերազմական ֆիլմը։

Որպես ամփոփում՝ գիտաժողովի օրերին ընթերցված և ներկայացված բոլոր զեկույցները Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնը կհրատարակի առանձին գրքով։

Անի Անտոնյան