Ժաննա Հայրապետյան, էսսեներ

Մորս տուն

Ես մեր տուն եմ գնում։ Մորս տուն։ Հայաստանից Վրաստան ձգվող երկար ճանապարհը ամենակարճ ճանապարհն է: Ամենահեշտը, ամենասիրունը, ամենաճիշտն ու ամենահարթը։ Գիշեր է, ու առատ ձյուն ճանապարհներին… Բայց լույսի առատություն կա ներսումս, արև ու ջերմություն… Լիքը-լիքը տաք սեր՝ ամպի չափ… Մորս տուն եմ գնում… Աստծուն ամենաշատը էս ճանապարհներին եմ հանդիպել, զգացել, տեսել, լսել… Ինչքա՜ն ենք ճանապարհներին մնացել ու ինչքա՜ն են մեզ օգնել Աստծո չափ առատ սրտով մարդիկ… Մորս տուն եմ գնում… Մեր հոնի ծառը ծաղկած կլինի՝ դեղին-դեղին… Հայրս նկարից էլի կժպտա՝ բարի-բարի… Լուսավոր… Իմ սիրտն էլ կծաղկի՝ դեղին-դեղին… Մորս եփած դաղձի ու ուրցի թեյը եփած, մի քանի անգամ ցամաքած ու նորից եփած կլինի… Մայրս փափուկ հաց թխած կլինի, տնից իսկական հացի հոտ կգա… Մաքրության ու արդարության հոտ կգա… Էն հին ծաղկավոր գիշերանոցս լվացած, արդուկած կլինի, դրած անկողնուս վրա՝ հին տեղում՝ ճիշտ տեղում… Մորս տուն եմ գնում… Կյանքից լվացած ու նոր արդուկած գիշերանոցի հոտ կգա… Մայրս էլի, նորից ու կրկին ինձ համար բկավոր սվիտեր առած կլինի թուրք առևտրականներից… Ես հարյուրհազարերորդ անգամ մորս կբացատրեմ, որ բկավոր շոր չեմ սիրում… Մայրս կնայի խեղճ-խեղճ, ու ես նույն խեղճ անզորությամբ իրերիս մեջ կտեղավորեմ տաք սվիտերը… Մայրս կարծես իր ամբողջ կյանքում միայն մայր է եղել… Կին չի եղել, հարևան չի եղել, սովորական մարդ չի եղել… Ծնվել է մայր լինելու համար ու ամբողջ կյանքում մայր է եղել… Տարիներով հատուկ վերապատրաստում է անցել մայր դառնալու համար ու հատուկ մայր դառնալու առաքելությամբ աշխարհ եկել… Կնայի, կնայի ինձ մի քիչ վախեցած ու կասի, գիտե’մ, վստահ եմ՝ կասի հաստատ. «Երեկ նարուշեննի եմ արել, մի ձու կերա… Բա քաղաքում երեխա ունեցող գյուղի կինը ձու կուտի՞»… Ու գիտեմ՝ ես էլի լաց կլինեմ հին անգամների նման… Լաց կլինեմ, որ իմ անուղղելի մայրը էդպես էլ չսովորեց ճիշտ ապրել, մի քիչ էլ իր համար ապրել… Մորս տուն եմ գնում… Էլի բարի կդառնամ՝ աշխարհի ամենաբարին, չարությունս ու նեղություններս երբևէ մորս տուն չեմ տարել… Ու չեմ տանելու երբեք… Եթե անգամ տանեմ էլ, մայրս էնքան կլվանա, էնքան կարդուկի, որ հետս տարած հագուստի նման չեմ ճանաչի։ ֊էս ի՞մն էր… Մայր ու աղջիկ կասենք, կխոսենք, կտանք ու կառնենք մինչև լուսադեմ…

-Ա’յ աղջի ջան, էսքան խոսեցիր, պատմեցիր, բա դու մի անգամ չե՞ս նեղվում, մի անգամ էլ նեղությունիցդ պատմես…

-֊Չէ՛, մա’մ,- կասեմ ու արագ կծամեմ բոլոր անցած նեղություններս, կծամեմ ու բերանս վառելով կուլ կտամ մի կերպ՝ դաղձի թեյի հետ…

Տնաշեն…

Ամբողջ կյանքդ քնեցիր: Գիշերը քնեցիր։ Ցերեկը քնեցիր։ Արթուն քնեցիր, երազելիս էլ քնեցիր, երազ տեսնելիս էլ։ Մի օր էլ հատուկ կազմակերպված քնեցիր, որ երազածդ կյանքը գոնե երազում տեսնես։ Երազածդ կյանքը երազում ապրես, վայելես, ուրախանաս։ Էն մանկության վաֆլիի ու լիմոնադի համը գտածի նման բավարարվես ու ասես.

-Վե’րջ, էսքանն էի ուզում կյանքից, էլ բան չեմ ուզում…

Կարկուտը եկավ զարկեց քնած գլխիդ, անվերջ հորանջող սրտիդ։ Չիմացար, խորն էիր քնած։ Երանի քեզ, որ չիմացար, երանի քեզ, որ ցավ չզգացիր… Հետո արևը եկավ, էդպես էլ չարթնացար, որ էդ թրջված, ճմռթված մարմինդ մի լավ փռես արևին, որ գրտնակվի, հարթուկվի գոնե արևի շողերի ջերմության տակ…Բացվի բարուրն արձակած երեխայի նման… Քնեցիր… Ոգևորվելու ժամանակ քնեցիր, թախծելու, ուրախանալու ժամանակ քնեցիր։ Ապրելու ժամանակ հանկարծ միամիտ աչքդ կպավ, քնով ընկար, քնեցիր… Կյանքը եկավ, տեսավ՝ շատ կարևոր գործով քնած ես , կողքովդ լուռ անցավ-գնաց, ու դու այդպես էլ չիմացար, թե էդ ո՞վ էր, ի՞նչ էր ասում, ու՞ր գնաց, մեկ էլ ե՞րբ կգա… Կգա՞, չի՞ գա… Կյանքը չի սիրում անխռով, ուղեղն անջատած քնածներին, կյանքն անհույս սիրահար չէ, որ գա ու զմայլված մնա մոտդ… Կյանքը խանդոտ ամուսին է, պահանջում է, որ մի աչքդ կիսախուփ քնես, ճիշտ սպասես իրեն ու չի ներում նրանց, ովքեր իրեն տեսնելիս վեր չեն թռչում։ Հազար տարվա սիրահարի նման գրկում ու մնում այդպես՝ գրկախառնված ու շնչասպառ սիրահարված իրեն… Այդպես էլ մնացիր՝ անծանոթի նման կողքովդ հուշիկ անցած կյանքի հետևից նայելով… Կյանքը գնա՜ց… Դու քնած մնացիր… Դու քնած ապրեցիր, տնաշե՛ն…