«Անվճար» թանգարանը

 

Հրազդան, Սպանդարյան 2 հասցեում է գտնվում Հրազդանի երկրագիտական թանգարանը:

Նախկին շրջկոմի շենքին փակցված փոքր ցուցանակը հազիվ նշմարելի է դիմացի փողոցից։ Աստիճանները տանում են դեպի մշտական ցուցադրության չորս սրահները՝ հնագիտական, միջնադարյան, ազգագրական, նոր և նորագույն։ 2000-ից ավելի ցուցանմուշները Հրազդանի  տարածաշրջանի հարուստ նյութական և հոգևոր մշակույթի վկայությունն են։

Մարզային մյուս թանգարանների նման այստեղ էլ խնդիրներ կան։ Երկհարկանի շենքը չի ջեռուցվում, ինչի  պատճառով եղանակի ցրտելուն պես այցելուների թիվը կտրուկ նվազում է։ Այս տարվա հունվարին թանգարանը շատ քիչ այցելու է ունեցել։ Տնօրեն Աշոտ Գևորգյանի խոսքով՝ ձմռանը տաք անկյունը գրավիչ է, ջեռուցում անցկացնելու դեպքում հնարավոր կլինի համագործակցել նաև Ծաղկաձոր ուղևորվող զբոսաշրջային խմբերի հետ։

Սեզոնային տեղումներն իսկական փորձանք են. պատերը խոնավանում են, իսկ կաթացող տանիքի տակ աշխատակիցները դույլեր են շարում։ Խոնավության պատճառով վտանգված են նկուղային ֆոնդապահոցները, որտեղից որոշ ցուցանմուշներ ավելի ապահով սենյակ են տեղափոխվել։ Ցուցափեղկերը հին են, վերանորոգման  ենթակա. տնօրինության նախաձեռնությամբ դրանցում ապահովվել է լուսավորություն։ Լուսավորվել են նաև Հրազդանի շրջանի գյուղական կենցաղը և նիստուկացը ներկայացնող մանրակերտները։ Թանգարանն ունի էքսկուրսավարի հաստիքի խնդիր. անհրաժեշտության դեպքում գործը ստանձնում է գլխավոր ֆոնդապահը։ 

Այստեղ կարելի է գտնել եզակի նմուշներ, որոնց մասին քչերը գիտեն։ Օրինակ՝ մամոնտի ատամնաշարն ու ոսկորները, որոնք հայտնաբերվել են Հրազդան գետի հունը մաքրելիս։ Առաջին նման գտածոն գրանցվել է Շիրակի մարզում, 1960-ականներին։

2007 և 2008 թվականներին թանգարանը 300 հազար դրամ պետական ֆինանսավորմամբ գնել և ոչնչացումից փրկել է Մեղրաձորի բնակիչ, հավաքորդ Ցոլակ Օհանյանի անձնական թանգարանի հնագիտական և ազգագրական 60 ցուցանմուշ: Դրանից հետո ցուցանմուշների ձեռքբերման համար պետական հատկացումները դադարեցվել են, իսկ սուբսիդիան ուղղվում է միայն եղած նմուշների ամրակայման աշխատանքներին։

2018 թվականին Նուռնուս գյուղի 13-րդ դարի եկեղեցու տարածքում հնագիտական պեղումներ կատարող արշավախմբի ղեկավար Արման Նալբանդյանը թանգարանին է հանձնել խաչքարերի քանդակազարդ և արձանագիր բեկորներ, 1321 թվականին մոնղոլական Աբու Սաիդ իշխանի՝ Թավրիզում հատած մետաղադրամը, խեցեղեն և այլն։ Սակայն ցուցափեղկ չլինելու պատճառով դրանք մինչ օրս չեն ցուցադրվում։

Վերջին երկու տարիներին ընդլայնվել են թանգարանի կրթական ծրագրերը՝  ընդգրկելով զինծառայողների, քրեակատարողական հիմնարկներում գտնվող անձանց և աշխատակիցների։ 2019 թվականին թանգարանում կազմակերպված միջոցառումներից հիշարժան են «Կոմիտաս-150», «Թումանյան-150», «Մեր Շառլը», «Քաղաքացու օրը», «1950-ականների Երևանը» և «Հեռուստատեսության 20-ամյակը» խորագրերով դասախոսություն-ցուցադրությունները, «Հին հայկական կարատեսակների ուսուցում» և «Արցախի պատմական հուշարձանները» կրթական ծրագրերը, տարբեր թեմաներով կինոդիտումները, վարպետաց դասերը։ Ընդհանուր առմամբ՝ թանգարանն ընդունել է մոտ չորս հազար այցելուի։ 

Անդրադառնալով տեղական կրթօջախների հետ համագործակցության խնդրին՝ Աշոտ Գևորգյանը մանրամասնում է՝  սերտ կապ կա միայն մոտակա դպրոցների հետ։ Մյուս աշակերտների տրանսպորտի հարցն այդպես էլ չի լուծվում։ Առաջարկ  է արվել պատմության ուսուցիչներին գոնե առաջին դասն անցկացնել թանգարանում, սակայն միտքն այդպես էլ կյանքի կոչել չի հաջողվել։ 

Տոմսի գնի հարցում միշտ փոխզիջման են գնում. դպրոցականների, թոշակառուների և ուսանողների մուտքը 200 դրամ է, մյուսներինը՝ 400:  1500 դրամ արժողությամբ  էքսկուրսիոն ծառայությունից քչերն են օգտվում. տարեկան՝ 1-2 դեպք։ Այդուհանդերձ, այցելուների բազմաթիվ հարցերն անպատասխան չեն մնում։

Սկսնակ արվեստագետների համար թանգարանն առաջին անվճար հարթակն է։ Այս սկզբունքը գործում է շուրջ 30 տարի։

Անի Անտոնյան
Լուսանկարները՝ հեղինակի
Երևան-Հրազդան-Երևան

Հ.Գ. Նախաշեմի փոքր ցուցանակն ու փողոցի հսկա գովազդային պաստառները հակասական մտքեր են ծնում, բայց հեռանում ես խաղաղված, Հրազդանի կենցաղից ու հումորից մի պատառիկ «գողացած»։