Մենախոսություն չգրված վեպից

Մերի՞… Ձայնդ փոխված է, հո մրսած չե՞ս, այսօր ցուրտ է ու քամոտ… Փառք Աստծո… Այո, ես աստվածապաշտ եմ, ինչ է՝ նորությո՞ւն է քեզ համար, բա ինչո՞ւ եմ Մարիամ Աստվածածնի նկարը մեր ննջարանում կախել, ուրեմն հավատում եմ։ Դու էլ հավատա, եթե մինչև այս րոպեն չես հավատացել։ Լեգենդ է, թե հեքիաթ՝ Մարիամը միակ լուսավոր կինն է, որ լույս ծնեց ու նվիրեց աշխարհին։ Իսկ շատ մարդիկ լույսը փոխարինում են մթությամբ, և գիտե՞ս ինչու, որպեսզի չերևան իրենց թերություններն ու մեղքերը։ Հիմա ի՞նչ եմ անում, ուսուցչանոցում մենակ եմ, բոլորը գնացին, ծխում եմ, կում-կում խմում իմ ձեռքով պատրաստված սուրճը և մտածում եմ։ Ինչի՞ մասին։ Չգիտեմ, Մերի, ոչ մի բանի մասին էլ չեմ մտածում, հա, քո մասին եմ մտածում, Մերի, ինչ լավ կին ես, բարի ու գեղեցիկ։ Այո, իմ բախտը բերեց, բայց դու մի ասա, թող ես ասեմ, իսկ քո՞ բախտը… Լռում ես։ Լռությունը ամենաբարձրաձայն հնչող ձայնն է։ Ներողություն, Մերի, եթե ես քեզ դժբախտացրել եմ։ Ասա «այո» կամ «ոչ»։ Մի ասա, թող ես զգամ ու լսեմ։

Այսօր, աշակերտուհիներիցս մեկը դասի ժամանակ ինձ անսպասելի հարց տվեց. «Ընկեր Արշակյան, ինչո՞ւ եք Վարազդատ»։ Որ դասարանի՞ց… իններորդ։ Այո, լավիկն է, խաժ աչքերով, գերազանցիկ։ Ինչո՞ւ խանդեցիր, Մերի, հիմար, իմ աշակերտները իմ երեխաներն են, ես բոլորին էլ սիրում եմ հայրական սիրով։ Հարցը ինձ էլ էր հետաքրքիր, իսկապես, ինչո՞ւ եմ հենց Վարազդատ Արշակյան, դու էլ չգիտես, Մերի, դու իմ մասին շատ բան գիտես ու ոչինչ չգիտես։ Ես էլ ինձ կարգին չեմ ճանաչում, ո՞վ եմ, վերջապես, հասկացանք, հին աշխարհի պատմության ուսուցիչ եմ, քո ամուսինը, բայց ինչպիսի՞ մարդ եմ, արդյո՞ք սիրում եմ այնպես, ինչպես Աստված կկամենար, ահա մի հարց, բազմաթիվ ու բազմաբնույթ հարցերից մեկը, որը պատասխան չունի, դու ասա, Մերի, սիրո՞ւմ եմ քեզ, եթե չես պատասխանում, ուրեմն, կարելի է կարծել, չեմ սիրում, բայց դա սխալ է։ Մեզ շրջապատում են ավելի սխալները, քան՝ ճշմարտություններ, որոնք գալիս են ու հեռանում անվերադարձ, մեզ թողնելով սխալների լաբիրինթոսում, և սա հավերժական ճակատագիր է մարդուս համար, մեծ ողբերգություն, մահացու ապոկալիպսիս, որին ենթարկված ենք նաև ես ու դու կամ դու և ես։

Ինչ մոռացկոտն եմ դարձել, չպատասխանեցի Անուշի հարցին։ Այո, անունը Անուշ է, շատ անուշիկ աղջիկ է, ամեն անգամ հարց է տալիս, և ոչ միշտ եմ կարողանում պատասխանել, իսկ նրան սուտ պատասխան չեմ ցանկանում տալ, չեմ ուզում մեղք գործել։ Նորից սիրտդ խանդոտվե՞ց, Մերի, հո երեխա չե՞ս, հանգստացիր, Մերի, ինձ նման ամուսին ունես։ Ես Անուշին ասացի՝ Անուշ, սիրելիս, մեծ դասամիջոցին մոտեցիր ինձ, և կպատմեմ ինչու եմ Վարազդատ Արշակյան։ Պատմություն է, Անուշ, դասամիջոցին, երկար միջանցքի պատուհանի մոտ ասացի նրան, դու էլ լսիր, Մերի, թող ես էլ լսեմ ու իմանամ, թող աշխարհը իմանա։

Վարազդատը՝ իմ հեռավոր պապը, Արշակունյաց թագավորներից էր, իմ վրա նրա անունն է։ Բոլոր Արշակունիները իմ ազգականներն են, այդ պատճառով էլ ես Արշակյան եմ։ Դարերի ընթացքում շատ բան փոխվեց, անէացավ, մատնվեց մոռացության, բայց արյունը մնաց ու շարունակում է ապրել։ Վարազդատը՝ իմ հարազատ պապը, բազմակողմանի զարգացած մարդ էր, ուժեղ հոգով ու մարմնով, ճշմարիտ մարդ, նա Հայաստան ու հայ ժողովուրդ էր պահում, գիտե՞ք, նրա անունը ոսկետառ փորագրված է մարմարյա քարին։ Արյունը մեծ բան է, ես նրա արյան մի կաթիլն եմ։ Հիմա իմացա՞ք՝ ես ինչու եմ ես։ Մերի՞… որտե՞ղ ես, կին… Անուշը հիացած նայում էր ինձ։ Մեկ էլ պարտեզում բացված կարմիր վարդի նման շառագունեց ու ասաց, գիտե՞ս ինչ ասաց, Մերի, ասաց՝ երբ ես մի քիչ էլ մեծանամ, մի օր կամուսնանամ, մի օր ինձ տղա կծնվի և մի օր նրա անունը կդնեմ Վարազդատ, ձեր անունը, ընկեր Արշակյան։ Սիրտս հուզմունքից դողաց, ինձ դեռ ոչ ոք այդպես չէր սիրել։ Նույնիսկ դու, Մերի, քո մտքով երբևէ անցե՞լ է, խոստովանիր, եթե այս կամ հաջորդ դարում մեզ տղա-աղջիկ ծնվի, կանվանեմ Վարազդատ կամ Վարազուհի, քո անունով։ Եթե լռում ես, ուրեմն մտքումդ ուրիշ անուն կա։ Ի՞նչ անուն կա մտքումդ, Մերի։ Լավ, համաձայն եմ, թող լինի հորդ կամ մորդ անունը, ի սեր նրանց հիշատակի, թող նրանք ապրեն մեր զավակի մեջ, արժանի են։

Դպրոցի տնօրինուհին՝ տիկին Բիատրիչեն, ինձ կանչում է իր մոտ, ուսուցիչներս իրար մեջ նրան ասում ենք Բիչի, ես շուտով կվերադառնամ։ Այս ժամին նա ինչո՞ւ է մնացել դպրոցում, երբ դասերը վաղուց ավարտվել են։ Հիմա ինձնից ի՞նչ է ուզում։

… Մերի, եկա։ Եթե հարցնես Բիչիին, կասի հազար անգամ ամուսնացել եմ, թեև պառաված կույս է, նա ինձ էլ է իր ամուսինը համարում։ Մի անգամ ինձ ասաց՝ ընկեր Արշակյան, Դուք իմ ամուսինն եք, չէ՞։ Ես պատասխանեցի՝ այո, և կարծես կնիքով վերջնականապես հաստատեցի՝ իհարկե։ Նա բոլորին էլ նույն բանն է ասում, նույնիսկ կանանց։ Մի հուզվիր, Մերի, ես Բիչիի ամուսինը չեմ, ես քո ամուսինն եմ։ Բիչին մեղք է, նա շատ բարի է։ Ուզում է դպրոցում իմ հիսունամյակը հանդիսավորությամբ նշել։ Համաձա՞յն ես… Բայց ինչո՞ւ, Մերի։ Ամեն մարդ ուզում է իր կյանքում գոնե մեկ անգամ գովեստի արժանանալ։ Դու կարծում ես իմ հարյուրավոր պապերի պապ Վարազդատը դե՞մ կլիներ իր փառաբանությանը, չէ, Մերի, նա էլ մարդ էր և, մանավանդ, թագավոր։

Ինչո՞ւ ես լաց լինում, Մերի… Կարծում եմ, այո, Անուշն էլ ներկա կլինի հոբելյանիս և կարտասանի, պար կգա, կերգի, գուցե շամպայն էլ խմի՝ իր կյանքի առաջին բաժակը։ Դու էլ դահլիճում կլինես, Մերի, իմ կողքին, քո բացլանջ կապույտ շրջազգեստով, քո մարգարտաշար վզնոցով, քո բարձրակրունկ կոշիկներով, որոնց վրա քո ոտքերը երևում են ավելի գայթակղիչ, թող Անուշն ու բոլորը տեսնեն՝ ինչքան գեղեցիկ կին ունեմ։ Չե՞ս ուզում Անուշին հանդիպել։ Սրբիր խանդիդ արցունքները, Մերի, ախր նա երեխա է, հիմար կնիկ, հերիք ինձ տանջես քո խանդոտությամբ, ինչ ամուսնացել ենք՝ խանդում ես մեկ սրան, մեկ նրան, երրորդին ու չորրորդին, կարծես ես Դոն Ժուանն եմ և ոչ մի Վարազդատ՝ Արշակունյաց աշխարհից։ Արդեն հոգնել եմ։ Երբեմն մտածում եմ, գուցե ես Ժուան եմ, ահա թե ինչ սև միտք է մտքովս անցնում։ Խնդրում եմ, վերջ տուր, թող ապրեմ իմ պես և ոչ քո հիվանդ պատկերացումներով։ Լավ էլի, հանգստացիր, դուրս արա քո սրտից խանդի որդը, Անուշենք շատ շուտով մեկնում են Ամերիկա մշտական բնակության, ես նրան այլևս չեմ տեսնի, նա էլ՝ ինձ։ Գժվեցի՞ր, Մերի, ես ինչո՞ւ նրա ետևից պիտի գնամ Ամերիկա, սա է իմ երկիրը, Մերի, ինչպես մի բանաստեղծ ասել է՝ այնքան փոքրիկ, որ տեղավորել եմ սրտիս մեջ։ Մեծ, Մերի, մեծ սիրտս եմ տեղավորել այնտեղ։ Ես եմ այս երկրի տերը, նա էլ ինձ է տեր ու պահապան իր լեզվով ու պատմությամբ։ Ճիշտ է, մի քանի մարդ ելել են մեր երկրի շալակը, ինչպես ասաց մեկ ուրիշ գրող, բայց երկիրը Քուռկիկ Ջալալու պես մի օր, երբ համբերությունը հատնի, ամպրոպային ձայնով կխրխնջա, վեր ու վար կթափահարի գավակը, ծառս կլինի և նրանց իր թամբից կփռի ասֆալտին, հավատա, Մերի, այդպես է լինելու, կփռվեն, կգնան, կմոռացվեն, իմ ապուպապ Վարազդատը կմնա։ Տեր լինելով, ես այս երկրի մի ծառան եմ նաև, սա քաղցր աշխատանք է՝ ծառայել և ոչ թե ծառայեցնել։ Ժպտա, Մերի։

Սիգարետ դեռ ունեմ, սուրճս վերջացավ։ Սպասիր մի գավաթ էլ պատրաստեմ տիկին Բիչիի ուսուցիչներիս նվիրած էլեկտրական սրճեփով։ Շնորհակալություն, տիկին Բիչի, ես քո ամուսինն եմ, եթե դա քեզ երջանկություն է պատճառում։

Քեզնից թաքցնելու բան չունեմ, Մերի, իմացիր, Անուշը ծնողների ու եղբոր հետ չգնաց Ամերիկա երկիրը, հակառակ հարազատների սպառնալիքներին՝ կռիվ տվեց նրանց հետ, լաց եղավ, այժմ ապրում է մորաքրոջ տանը, և թեև արդեն նրա ուսուցիչը չեմ, հաճախ ներկա է գտնվում իմ դասերին ու հարցեր տալիս ոչ միայն պատմության, այլև ֆիզիկայի, աշխարհագրության, հանրահաշվի վերաբերյալ, ես փորձում եմ նրան գոհացնել, բայց դա ոչ միշտ է ստացվում։ Այս մեկ-երկու տարում նա շատ է փոխվել, դարձել է ավելի գեղեցիկ ու հարցասեր, միայն թե հարց ու հարց տա և լսի իմ ճիշտ կամ սխալ պատասխանը, դա ինձ մտահոգում է ու վախեցնում։ Անցյալ շաբաթ ես նրան արգելեցի մտնել իմ դասարանը, բայց ո՞ւմ ես ասում, երեկ նորից եկավ, տրտում-միայնակ նստեց վերջին նստարանին, նայում-նայում էր ինձ, որից ես շփոթվում էի, և ոչ մի հարց չտվեց։ Ես որոշել եմ հեռանալ այս դպրոցից, Մերի, բայց չեմ ուզում տիկին Բիչիին տխրեցնել, կկարծի ես՝ իր ամուսինը, մեռել եմ։ Երևի հեռանամ։ Երևի գնամ մեռնեմ։ Լվա՞ցք ես անում, Մերի։ Քո դոլման միշտ էլ համեղ է։ Կաղամբով ու խաղողի տերևով արա, մի թեթև կծվոտ թող լինի, ոնց իմ կյանքը։

Սոված չեմ, մի անհանգստացիր, քիչ առաջ կերա առավոտյան պատրաստած քո լավաշե բրդուճը՝ պանիր-երշիկով։ Դոլմայիդ հետևիր, հանկարծ չվառվի։ Մեր կատուն ինչպե՞ս է, հղի՞ է, յա՜, քեզնից առաջ ընկավ։ Աշխատանքի գնալիս մետոյում հանդիպեցի, ո՞ւմ հանդիպած լինեմ, որ լավ լինի, մեր հարսանիքի քավորին, ձանձրալի շատախոս է, քիչ մնաց դասից ուշանայի։ Միայն քեզնից էր հարց ու փորձ անում, կարծես աշխարհում ուրիշ կին չկար։ Հիշո՞ւմ ես, հարսանիքի ժամանակ առիթը բաց չէր թողնում քեզ համբուրելու, գոնե իր կնոջից քաշվեր, մետրոյում էլ էր հիանում քեզնով, հարցրեց՝ ո՞նց է իմ գեղեցկուհի Մերին, լկտիի մեկը, լկտի, մեկ էլ հետաքրքրվեց՝ քանի՞ երեխա ունեք։ Չունենք,– ասացի ես։ Ո՞նց,– ուրախացավ նա,– չբե՞ր ես։ Հարցն ինձ էր վերաբերում։ Ներողություն, Մերի, ես այդ անամոթին ասացի. քո երեխաները, քավոր, քեզնից չեն, ինձնից են։ Բոլո՞րն էլ,– վախեցավ նա։ Մինչև հիմա և հետո էլ ծնվածները, բոլորին ես եմ ցանել։ Այս խոսքի վրա բաժանվեցինք։ Մերի՞… Ի՞նչ ես խոսում, Մերի, ինչո՞ւ ես պետք է նրա երեխաների կենսաբանական հայրը լինեմ, նորից գժվեցի՞ր։

Գիտե՞ս այս րոպեին ում եմ տեսնում՝ իմ պապ Վարազդատին, նոր է հաղթական վերադարձել պարսիկների դեմ մղած ճակատամարտից։ Նա ինձ ասում է՝ աշխարհում միայն մի ճշմարտություն կա, մնացած ամեն ինչ սուտ է՝ ոսկին սուտ է, կյանքը սուտ է ու սուտ, մահը սուտ է, հայրենիքն է ճշմարիտ, դու պետք է այնպես ապրես, որ արժանի լինես նրան։ Չգիտեմ, Մերի, արդյո՞ք ես այնպես եմ ապրում, որ հայրենիքը ինձնից չնեղանա։ Ինձ բավականին ճանաչում ես, տասը տարի ամուսնացած ենք, այդքան ժամանակ քնում ենք նույն մահճակալին, առավոտյան խմում ենք նույն սուրճը, որ ես եմ պատրաստում, ամբողջ երեկո դիտում ենք նույն ձանձրալի հեռուստաֆիլմերը, տեսնում նույն կաշառված պատեհապաշտ գործիչների ասես կացնով տաշված բութ դեմքերը, որոնց մեջ, ցավոք սրտի, նաև կանայք կան, փոխանակ երեխա ծնեն, ազգը շատանա, դոլմա եփեն, սիրեն իրենց ամուսիններին, կին մնան՝ դարձել են քաղաքական աճպարարներ, հատկապես նրանցից իքսերն ու իգրեկները, դու ասա, Մերի, այս մթնոլորտում ես ի՞նչ անեմ, որ մնամ ճշմարիտ մարդ և ուսուցիչ, ի՞նչ անեմ, դու ասա։

Ահա, նորից կանչում է… Ո՞վ… չգիտես ով՝ տիկին Բիչի Բիատրիչեն՝ իմ կինը։ Հիմա ինչ է ուզում… Երևի ուզում է ինձ օպտիմալացնել, կարծելով, թե ես իր ամուսինը չեմ, կեղծ եմ, ինչպես ռուսական կեղծ Դիմիտրին։ Տեր իմ Աստված… փրկյա ինձ ի չարեն։ Եվ քեզ փրկյա, Մերի։

Բիչին սուրճ պատրաստեց և ընդամենն ասաց. ընկեր Արշակյան, քեզ հետ երջանկություն է սուրճ խմելը։ Չէ, չօպտիմալացրեց, այլ դրույքս բարձրացրեց ֆիզիկայի ուսուցչուհու ժամերի հաշվին, համոզված, որ ես իր ամուսինն եմ, պաշտոնական դիրքի չարաշահում, բայց ես համոզված չեմ, թե նրա ամուսինն եմ, դու էլ համոզված մի եղիր, Մերի, կասկածիր, որ մի օր ճշմարտությունն իմանաս։ Այժմ ես նաև ֆիզիկոս եմ և արդեն գիտեմ, որ աշխարհում կա ձգողականության օրենք, բոլորը բոլորին ձգում են, դրա վրա է աշխարհը հիմնված և ոչ դոլմայի, նույն ֆիզիկայի օրենքով՝ դոլման, որքան էլ համեղ, աշխարհը քայքայում է։

Ոչ, Մերի, ես փիլիսոփա չեմ, ես պատմության ուսուցիչ եմ, մի համեստ մարդ ու ֆիզիկոս, փիլիսոփան նա է, ով սուտը մեծամտորեն ներկայացնում է իբրև համընդհանուր ճշմարտություն։

Մի օր, Մերի, ես Անուշից, հիշո՞ւմ ես, նա իմ աշակերտուհին է եղել, հարսանեկան հրավերի գունավոր բացիկ ստացա, մեր գրադարակի գրքերից մեկի մեջ է, կարող ես ման գալ ու գտնել, սուտ չեմ խոսում, այդ բացիկը ոնց որ վեպ լինի, Մերի, հասկացողը կհասկանա և եթե հոգի ունի, նորից ու դարձյալ լսելու է իր ապրած կյանքի ամենասրտալից երգը։ Ես պատշաճ հագնվեցի, ծաղկի կրպակից մի շքեղ-բուրավետ ծաղկեփունջ առա և գնացի այնտեղ։ Այ, այդ մի բանը քեզնից թաքցրել եմ։ Բայց ինչո՞ւ չգնայի, Մերի, մի՞թե ես չեմ իմ գլխի ու սրտի տերը… Ես մոտեցա սպիտակ հարսնաշորով ու քողով զարդարված Անուշին և ծաղկեփունջը պարզեցի նրան։ Քողը մի փոքր վեր առավ և ծաղկեփունջը երկար հոտոտեց՝ հուզված, երջանիկ, կարծես ինձնից էր հոտ քաշում։ Նա ինձ ներկայացրեց իր ամուսնուն, շքեղ բաճկոնով և շատ անշուք երիտասարդ էր։ Մտածեցի՝ մի՞թե սա է քեզ արժանի, Անուշ, և ոչ ես։ Բայց հաջորդ վայրկյանին ինչ եղավ, մինչև մահ չեմ մոռանալու։ Անուշն ասաց՝ ամուսնուս անունը Վարազդատ է, ձեր անունը, ուսուցիչ։ Ես նայեցի այդ տղային, կարծես իմ երիտասարդությունը լիներ, նա ես էի։ Առաջին ու մի վերջին անգամ ես շոյեցի Անուշի ժպտուն դեմքը և սրահից դանդաղ հեռացա՝ նրանց թողնելով մենակ, չխաթարելու հարսանիքի ուրախությունն ու տոնականությունը, և վերադարձա քեզ մոտ, Մերի, սրտիս մեջ մի անչափելի երջանիկ տխրությամբ։

Բիչին նորից կանչում է։ Չեմ գալիս։ Զզվեցրիր։ Ինձ օպտիմալացրու՝ որպես ուսուցիչ ու քո ամուսինը, աշխարհը չվերջացավ, չեմ մեռնի, առանց քեզ էլ կապրեմ։

Մերի՞… Ի՞նչ ես անում, Անուշի հարսանեկան հրավերի բացի՞կն ես փնտրում, մի չարչարվիր, գրադարակում չես գտնի, այն իմ սրտում եմ պահել։ Մերի՞… հիմա համոզվեցի՞ր, որ իմ և դպրոցի տնօրինուհու միջև ոչ մի ամուսնական շարժում էլ չկա, այսինքն՝ նրա կողմից կա, բայց ես դրան անմասն եմ, ոչ տեսել եմ, ոչ լսել, ոչ էլ զգացել, ազնիվ խոսք։

Ես երազում էի դերասան լինել, նույնիսկ մասնագիտական քննություն հանձնեցի  թատերականում, բայց ինձ չընդունեցին, որովհետև տառակեր հանձնաժողովը նկատեց՝ ես հայերեն «ռ» տառն արտաբերում եմ «ղ», ինչպես ֆրանսիացիները։ Մտքովս անցավ Փարիզ գնալ, դերասան աշխատել այնտեղի թատրոններից մեկում, սակայն Երևանի և Փարիզի միջև երկաթե անանցանելի վարագույր կար։ Ես դուրս եկա թատերականից ու ետ-ետ նայելով քայլեցի-հասա Շրջանայինի և Աբովյանի խաչմերուկ, երթևեկությունը կարգավորող լուսացույցի կարմիր լույսի ներքո թեքվեցի ձախ, քիչ մնաց ավտոմեքենայի տակ ընկնեի, և երբ անցնում էի բժշկականի շքամուտքի մոտով, մի կես վայրկյան կանգ առա, ներս չմտնե՞մ ու բժիշկ դառնամ, բայց հաջորդ կես վայրկյանից ոտքերս գնացին դեպի քիչ վերև գտնվող պետական համալսարանի տուֆակերտ սև շինությունը, և այստեղ հինգ տարի սովորելուց հետո՝ դարձա պատմաբան։ Ես սիրում եմ պատմությունը, նրա հիշողությունները, սիրում եմ թատրոնը դերասանի սիրով, սիրում եմ բժշկությունը, կարծես բժիշկ լինեմ, էլ ի՞նչ եմ սիրում… մարդկանց, անգամ վատ մարդկանց, որովհետև նրանք էլ մարդ են։

Մեր փողոցում իրարանցո՞ւմ է… Այստեղ էլ, Մերի, բոլորը շտապում են, վազում են այս ու այն կողմ։ Պատերա՞զմ… Ոչ պատերազմ ու ոչ էլ խաղաղություն, մի անհանգստացիր, Մերի, երեկ գիշեր, դու արդեն քնած էիր, չիմացար, Գագիկ Սուրենյանը հայտնեց և արբանյակային լուսանկարի վրա ցույց տվեց, որ Սկանդինավներից Հայաստանին են մոտենում ցուրտ և անձրևոտ ամպեր, այսօր ժամը երեքն անց քառասունութ րոպեին կլինեն Երևանի վրա, եղանակը միանգամից կփոխվի, առատ անձրև ու կարկուտ է գալու, հիմա չորսից քսանհինգ է պակաս, մարդիկ շտապում են պատսպարվել իրենց տներում, ընդամենը սա է եղած-չեղածը, մարդիկ ուզում են չթրջվել, չոր մնալ, բայց նրանք չեն գիտակցում, որ վաղուց մինչև ոսկորները թրջված են ու հիվանդ, նրանք տեղ չունեն փախչելու։ Ահա, անձրևի խոշոր կաթիլները խփվեցին պատուհանի ապակուն։ Ահա և կարկուտը։ Արդեն ձյուն էլ է թափվում երկնքից այս շոգ ամառվա կեսին։ Դու ողջ մնաս, Մերի։ Մնացածը՝ անորոշություն։ Թվում է ես կորցնում եմ իմ մարմինը, և ճանապարհն աստիճանաբար ամայանում է։ Ճանապարհին շուն էլ չկա։ Միայն ինչ-որ տեղ երգում է արտույտը։

Դոլման ի՞նչ եղավ։ Չէ, Մերի, դոլմա չեմ սիրում, ոչ թե քո եփածը, այլ ընդհանրապես։ Դոլմայի մեջ ինչ-որ շատ նյութական բան կա, ուտում ես և միայն փորդ ես զգում, կարծես սիրտ ու հոգի չունենաս։ Այ, սուրճն ուրիշ է, սիգարետն ուրիշ։ Այսօր դու առանց ինձ ճաշիր։ Այսօր տուն չեմ գալու։ Չգիտեմ վաղն ականջիս ինչ կասի։ Մյուս օրը, հաջորդ օրերին էլ ամենայն հավանականությամբ կբացակայեմ։ Այլևս չեմ տեսնի քեզ, Մերի, ոչ թե ես եմ այդպես ցանկանում, այլ կյանքի կան ու չկան։ Ներողություն, Մերի, ես վերադառնում եմ առաջին կնոջս մոտ, նա քո սիրելի ընկերուհին է՝ Արփին, որից դու ինձ գողացար։ Այժմ Արփին վատառողջ է, անկողնային, ես պետք է նրան խնամեմ, ուզում եմ քավել մեղավորությունս, նրան հասցրած վիրավորանքը, ապաշխարանք անել, որ գողացվեցի, կարող էի, չէ՞, չգողացվել, բայց թուլակամորեն ենթարկվեցի քո զգացմունքների կախարդիչ ձգողականությանը, որը նաև իմ մեջ էր արթնացել քո հանդեպ։ Ներիր, Արփի, ներիր, եթե կարող ես, հավատա՝ ես քեզ սիրում եմ, մենք դեռ երկար կյանք կապրենք այս կապույտ, արևաշող երկնքի տակ։

Ամեն առավոտ ես ասում եմ՝ բարի լույս, Արփի։ Կեսօրին հարցնում եմ՝ ինչպե՞ս ես, Արփի, հո ցավ չե՞ս քաշում, փառք Աստծո, ես քո սիրած վարդն եմ բերել, տես ինչ քաղցր է բուրում։ Երեկոյան ասում եմ՝ բարի գիշեր, Արփի։ Առավոտյան ասում եմ՝ բարի առավոտ, Արփի, սրտիդ երազ եկե՞լ է, ի՞նչ երազ  էր, ես երազից վախենում եմ։ Արփին ժպտում է։ Ես երջանիկ եմ. եթե ժպտաց՝ ուրեմն ինձ ներեց։

Մերի, քեզ մի մեծ խնդրանք ունեմ, թույլ տուր երբեմն քո բնակարան գալ՝ որոշ գրքեր ու հագուստ վերցնելու համար, ես դռան բանալին պահել եմ։ Միայն թե դու այդ ժամանակ տանը չլինես, մենք չհանդիպենք, աշխարհը հանկարծ նորից շուռ կգա, արևը կծագի արևմուտքից և մայր կմտնի արևելքում։ Հատկապես ուզում եմ ունենալ սև թիթեռ փողկապը, ինչ գնել եմ՝ ոչ մի անգամ չեմ օգտագործել, զգեստապահարանի ներքևի դարակում է, թաշկինակների ու գուլպաների մոտ, գուցե մի օր ցանկանամ կապել։

Վա՜յ, Մերի… Վա՜յ, Վարազդատ Արշակյան…

Երբ հասարակությունը քաոսի մեջ է, ոչ ոք չգիտի՝ ի՞նչ պատի ենք ճակատով խփվում, ո՞ւր են քայլում մեր հոգնած ոտքերը, որտեղի՞ց է փչում քամին, ի՞նչ է ուզում առանց այն էլ հիվանդ աշխարհից այս նոր ու մահաշունչ կորոնան, դու կանգնում ես անլուծելի երկվության առջև՝ լինե՞լ, թե՞ չլինել։ Նույնիսկ Համլետը հինգ հարյուր թե հինգ հազար տարի չի քնում, օր ու գիշեր մտածում է և չի կարողանում լուծել այս խնդիրը։ Երբ անքնությունը քեզ տանջում է, անվերջ լսում ես կատվի մլավոցը, նինջ ու խաղաղություն գտնելու համար դու որոնում ես անմարդաբնակ կղզին, որը գոյություն չունի։ Ահա այդ ժամանակ ես սուզվեցի իմ ներաշխարհը, որ իմ տունն է, ամուր փակեցի դուռ ու լուսամուտ, որ ոչ ոք ներս չմտնի, և ինքս ինձ խոսեցի այս երկար թե կարճ մենախոսությունը, որտեղ ամեն գործող անձ ու դիպվածներն այնքան ճշմարիտ են, որ կարող են բացարձակ սուտ երևալ։

Նորայր Ադալյան