Մենք և մեր ամոթը

Իմաստունը վախենում էր նայել հայելուն, որը նրան ցույց էր տալիս ամբողջովին մերկ։ Այդ զգացողությունը միանգամից չեղավ, այլ աստիճանաբար, այնքան դանդաղ, որ թվում էր՝ երկրագունդը կանգ է առել։ Մի օր էլ զգուշորեն սափրվելիս, նա հայելու ձախ անկյունում նկատեց հազիվ ընթեռնելի երկու բառ։ Հաջորդ պահին բառերը սահուն անցան հայելու աջ կողմը, այնուհետև իջան ցած ու բարձրացան վերև։ Մի քանի վայրկյան թե րոպե այդպես դարձ-դարձ անելով, ի վերջո ավելի ընդգծուն կանգնեցին հայելու ճիշտ կենտրոնում և շեշտադրված ու բարձրաձայն ասացին՝ «Ամոթ ինձ»։ Քանի որ այդ ժամանակ ու այդ տեղում Իմաստունից բացի ոչ ոք չկար, որ կարդար բառերը, որոնք միջազգային հայերեն էին, նա սրտատրոփ մտածեց՝ ինքն է իրեն մեղադրում և ամոթանք տալիս։ Ապա մտքով անցավ թե չանցավ՝ բայց ես ոչ մի մեղք չեմ գործել, որ ամաչեմ, և լսեց հայելու ձայնը՝ երկնքի տակ անմեղսունակ մարդ չի եղել, չկա ու չի լինելու։ Իմաստունն այնքան իմաստուն չէր, որ համաձայներ այդ ձայնին, և բարկացկոտ փորձեց հայելու երեսից մաքրել բառերը, որոնք շարունակում էին խոսել առանց անմեղության կանխավարկածի, սակայն որքան լաթով սրբում էր, բառերն այնքան բարձր ու վճռական էին հնչում։ Նա հայելին փշուր-փշուր արեց։ Հաջորդ օրը ոսկեզօծ շրջանակով, իր կարծիքով ազնիվ ու արդարամիտ հայելի գնեց կահույքի խանութից։ Բայց սա ավելի խիստ եղավ նրա հետ՝ մեղադրական վճռի նման հատկապես ընդգծելով «ամոթ» բառը։ Հետագա օրերին ձեռք բերված և ոչ մի հայելի նրան մեղքից չազատեց, բոլորը, խոսքները մեկ արած, նույն դատավճիռն էին կարդում։ Նա, քանի որ ատրճանակ չուներ, ինքնասպանության կգնար՝ հարազատ քաղաքի ամենաբարձր կամրջից նետվելով ձորը, եթե կյանքը արյան ամբողջ ջերմությամբ չսիրեր։

Անշուշտ, ճակատագիր էր, Իմաստունը չհաշտվելով հաշտվեց իր անմեղ մեղավորության հետ, և օր չկար, որ անձայն, ինքն իրեն չասեր՝ «Ամոթ ինձ»։ Խանութների շքեղ ցուցափեղկերը, որոնք հայելուց ավելի պայծառատես էին, նրան ամոթանք էին անում։ Երբ նայում էր ջրավազաններում արտացոլված իր դեմքին, իզուր երազում էր գոնե այդ պահին խուլ լինել, կույր ու անզգա։ Հաստաբեստ պատերն էլ լեզու էին առնում՝ «Ամոթ ինձ»։ Ամոթանք կար անձրևաջրերում և նույնիսկ ձյան փաթիլներում։ Տերևները երգելու պես շշնջում էին ընդամենը երկու բառ, ոչ մեկ ու ոչ էլ երեք։ Ավտոմեքենաները շաչում էին՝ «Ամոթ, ամոթ, ամոթ»։ Գիշերներն ամոթանք էր կաթում աստղերից։ Թվում էր՝ արև ու լուսին նրան նայում են որպես հանցագործի։ Միայն հոգու այնկողմնային հորիզոնում նա զգում էր իր անմեղությունը, սակայն չէր գիտակցում։ Քիչ մնաց խելագարվեր։

Այդ տարիներին կյանքն այնքան տարօրինակ էր, անպատասխան հարցերով լի, մութ ու վտանգավոր, որ շատ քաղաքացիներ Աստծոն մոռացան և հույսները դրեցին բախտագուշակների, թուղթ ու գիր բացողների և հոգեբան բժիշկների վրա։ Դարավերջ էր ու դարասկիզբ։ Իմաստունը որոշեց գնալ հոգեբանի մոտ՝ վերջապես իմանալու ինչ մեղք է գործել։ Կոկիկ հագնվեց, չմոռացավ փողկապ էլ գցել պարանոցին, և հույս ու հավատով քայլեց դեպի հոգեբանը։ Սակայն, միտք անելով շատ գնաց թե քիչ, ճանապարհի կեսին քայլերն ուղղեց թուղթ-գիր Վարդուշի կողմը, որը, միաժամանակ, հոգեբան էր ու բախտագուշակ և ավելի հայտնի անուն էր, քան Վանգան։ Քաղաքի ծայրամասի նրբանցքներից մեկում գտնվող տիկին Վարդուշի տան մոտ հոծ բազմություն կար, ուլունքի նման շարված, համբերատար, սպասում էին ներս մտնելու։ Իմաստունը բռնեց հերթի պոչը և ծռված փողկապն ուղղեց։ Շուտով նրա ետևում էլ հերթ գոյացավ, որ հասնում էր մինչև բանուկ փողոցը։ Իմաստունը հետաքրքրասեր մարդ էր և նրա աչքից գրեթե ոչինչ չէր վրիպում, նկատում էր նույնիսկ շատերի համար աննկատելին, լսում ամեն ձայն։ Հանկարծ ականջին հասավ մի «Ամոթ քեզ», որն իրեն ուղղված չէր, այլ միջին տարիքի մի պճնված կնոջ, որը գրեթե ամբողջովին, միայն ցցուն պտուկների թափանցիկ քողարկությամբ ցուցադրում էր ճերմակ կրծքերի գայթակղիչ փարթամությունը, կարծես ասելով՝ էստի համեցեք։ Տեսնես սա ինչի՞ է եկել Վանգայի մոտ,- անցավ Իմաստունի մտքով ու ենթադրեց՝ վարտիք էլ չի հագել։ «Ամոթ, ամոթ քեզ» — հրճվալից ասաց Իմաստունը, և այդ պահին սիրտը ուրախություն կապեց, որ առաջին, ամենաառաջին անգամ ոչ թե իրեն, այլ ուրիշին են ամոթանք տալիս։ Սակայն հաջորդ րոպեին զարմացած ու զայրացած ամբոխի շարքերից իրեն ուղղված տղամարդու թե կնոջ դատապարտիչ ձայն եկավ՝ «Ամոթ քեզ»։ Իմաստունը շփոթված թաքնվեց մեծ ու ծանր հետույքով կնոջ ետևը, որ իրեն չտեսնեն։

Ամբոխի մեջ ով ասես չկար, կին, տղամարդ, ահել ու ջահել, գող, կաշառակեր, նախկին բանտարկյալ, մարդասպան, որ շուտով բանտ էր նստելու, տաղանդավոր ու անտաղանդ քաղաքացիներ, ստախոս, հարուստ ու աղքատ։ Իմաստունը նկատեց նույնիսկ մի քանի եկեղեցականների, հարբեցող, որը հաճախ կում էր անում ուսապարկում գտնվող օղու շշից, մեկը մեկից գեղեցիկ աղջիկներ, դերասան, բանաստեղծ, գիտնականներ էլ կային, դատավորներ, պատգամավորներ ու նախարարներ, հղի ու չբեր կանայք, հեղափոխականներ ու հակահեղափոխականներ, ահա և մեկուկես փիլիսոփա, կարելի է ասել՝ այդ օրերի ամբողջ հասարակությունն էր եկել տիկին Վարդուշի մոտ, միայն չկար հայտնի թե անհայտ և ոչ մի հանճար, եթե Իմաստունին հանճար չհամարենք։

Արևն իջավ մայրամուտ, քամի փչեց, և Վարդուշը դուռը ներսից սողնակելով, գնաց քնելու։ Այդ օրը Իմաստունին հերթ չհասավ։ Երկար ցուցակ կազմեցին՝ նշելով անուն-ազգանուն, ծննդյան թիվ, հայրանուն-մայրանուն, հասցե, ազգություն, ընտանեկան կացությունը, գործատեր է թե գործազուրկ, և նա վերադարձավ տուն, միայն մի քանիսը մնացին ու քնեցին տիկին Վարդուշի դռանը։ Հաջորդ օրն էլ Իմաստունին բախտ չվիճակվեց հանդիպելու Վարդուշ-Վանգային։ Դա տեղի ունեցավ միայն չորրորդ օրը, երբ հերթագրվածներից ոմանք հուսահատվեցին ու այլևս չներկայացան, մի քանիսն էլ վաճառեցին իրենց առաջադիր տեղը պնդաճակատ հերթահաններին, որոնցից մեկն էլ Իմաստունն էր, որի համար նա վճարեց բավականին թանկ, մեկ կիլոգրամ տավարի փափուկ մսի փող։ Վերջապես, Վարդուշին հանդիպելու Իմաստունի հերթը եկավ, և նա հուզված ուղղեց պարանոցին ծռված փողկապը։ Սակայն վերջին վայրկյանին ետևը կանգնած ծերունին, որի ոսկեզօծ կոճակներով հնամաշ կանաչ բաճկոնը շքանշաններով էր զարդարված, օգտվելով առաջին թե երկրորդ աշխարհամարտի զինվորի իր բարոյական իրավունքից, նրան ձեռնափայտով մի կողմ հրեց և ներս գնաց։ «Ամոթ քեզ» — նրա ետևից ասաց Իմաստունը և դռանը մի այնպիսի աներեր կեցվածք ընդունեց, որ այլևս ոչ մեկին չհաջողվի իրեն տեղահան անել։ Ներսում բաճկոնավորը շատ երկար մնաց, այդ ընթացքում հնարավոր էր եթե ոչ տասը, ապա առնվազն մի հինգ-վեց մարդ էլ արժանանային տիկին Վարդուշի տեսությանը, դռան ճեղքից լսվում էր նրա խռպոտ ձայնը, որը հաճախ ընդհատվում էր խեղդիչ հազով, խեղդվում էր ու չէր մեռնում, պատմում հա կրկնում էր իր հերոսական կյանքը, ի վերջո խռխռաց՝ «Կեցցե Լենին, Խրուշչով, Ստալին» և դուրս ելնելիս Իմաստունին դարձյալ հրեց, բայց նա ոտքերի վրա այնքան ամուր էր կանգնած՝ կարծես մեխված լիներ, որ տեղից չշարժվեց, իսկ խռխռանը, հավասարակշռությունը կորցրած, ընկավ գետնին։  Իմաստունը նրան բարձրացրեց և վրայից փչեց-մաքրեց հող ու փոշին. «Հետաքրքիր կյանք ես ապրել, սիրելի բարեկամ»։ Ի պատասխան՝ վետերանը հազ հազաց ու նրան սպառնաց ձեռնափայտով։ Իմաստունն աչքերին չհավատաց, որ արդեն գտնվում է տան այնքան երազելի ներսում, բայց դա անառարկելի փաստ էր ընդհանրապես և այս գրեթե էկզիստենցիալ պատմվածքի մեջ։

Տիկին Վարդուշը, որի տարիքն անհնարին է որոշել, թխսկան հավի պես նստած է գորգածածկ թախտին, նեղ ու երկար, կիսամութ սենյակի հեռավոր անկյունում, թեթևակի առկայծող էլեկտրական լամպի ներքո, փայտե հնամաշ սեղանի առջև, օձագլուխ մազակալով և երկար մուշտուկին հագցված սիգարետ է ծխում։ Այս առաջին տեսարանն իսկ Իմաստունին պարուրում է նրա հանդեպ վստահությամբ ու համակրանքով։ Սենյակի պատերին՝ սրբապատկերներ, առաստաղից գույնզգույն լաթեր են կախված, որոնք ավելի են խորացնում Իմաստունի պատկառանքն առ տիկինը, նրան ներշնչում հույս ու հավատ՝ կգա երջանիկ օրը, երբ ինքը կազատվի չգործած մեղքերից ու ոչ ոք իրեն արդեն չի ասի «Ամոթ քեզ»։ Մեկ էլ, անսպասելի թե սպասված, մլավում է անտեսանելի կատուն, Իմաստունի հոգին լցնելով էզոթերիկ լույսով։

– Բարի եկար,– ասում է Վարդուշը և սեղանին խաղաթղթեր բացում անտրամաբանական դասավորությամբ։– Քո անունը Իմաստուն է։

– Հայրս է դրել։

– Քավորը, նա և մայրդ տակ ու վրա,– Վարդուշը հռհռում է,– դու բիճ ես։

– Դա մե՞ղք է։

– Մայրդ էլ է անմեղ։

– Քավո՞րը…

– Նա էլ։

– Բա ո՞վ է մեղավոր։

– Ես,– ասում է Վարդուշը և կայծքարով վառում հանգած սիգարետը՝ սխտորահոտ ծուխը փչելով Իմաստունի դեմքին։

– Հասկացա,– ասում է Իմաստունը,– երկիրն է մեղավոր։

– Եթե չգիտես Աստված է մեղավոր, որ ստեղծեց այս մեղավոր երկիրը, ուրեմն քո մեջ վախ կա։

Վարդուշը ճարպկորեն խառնում է խաղաթղթերը, կապ անում, դարձյալ խառնշտորում ետ-առաջ և երեսնիվայր փռում սեղանին։

– Փակիր ձախ աչքդ, մի թուղթ վերցրու և տուր ինձ։

– Խնդրեմ,– ասում է Իմաստունը և թուղթը դողեդող պարզում նրան։

Վանգան և Վարդուշը հոտ են քաշում թղթից, երկար հոտոտում են առանց նայելու ինչ է պատկերված այնտեղ, և վերջապես ասում.

– Քո վախը սկսվեց հղի մորդ փորից։ Նա վախենում էր, որ իր օրինական ամուսինը կիմանա ումից է հղիացել։

– Քավորից։

– Նրա այդ վախն անցավ քեզ։

– Գնամ սպանեմ քավորին,– ասում է Իմաստունը։

– Ուշացել ես,– ասում է Վարդուշը,– նա երեք տարի առաջ մեռել է։

– Բա հիմա ի՞նչ անեմ, ո՞ւմ սպանեմ։

– Սիրիր մորդ,– Վարդուշը շրջում է մի խաղաթուղթ։– Տես, նա շատ գրավիչ է։ Սերը բուժում է ամեն հիվանդություն։

– Մայրս էլ է մեռած։

– Կնոջդ սիրիր, հարևանի կնոջը, ինձ սիրիր, ինչի՞ ծաղիկ չես սիրում, հերթում գտնվող բացծիծ կնոջը սիրիր, աշխարհում այնքան սիրելու բան կա։

Այդ պահին Վարդուշի օձագլուխ մազակալը շարժվում է, դանդաղ սահում ներքև, գալար-գալար սողում հատակի վրայով ու փաթաթվում Իմաստունի աջ ոտքին։

– Վախենում եմ։

Տիկին Վարդուշը նայում է առաստաղին և անհասկանալի խոսում ինչ-որ մեկի հետ։

– Ո՞վ է։

– Սուրբ Գևորգը։

– Ի՞նչ է ուզում ինձնից։

– Ասում է՝ քեզ թուղթուգիր են արել։

– Սուրբ Գևո՞րգը…

– Չէ հա…

– Բա ո՞վ…

– Մերսեդեսը։

– Դու կնոջս անո՞ւնն էլ գիտես։

– Սուրբ Գևորգն ասաց։

– Ես Մերսեդեսի հետ ամուսնացա քսան տարի առաջ։

– Տասնութ,– մի խաղաթուղթ ձեռքերի մեջ շուռումուռ անելով, ասում է Վարդուշը։– Նա չբեր է։

– Ոնց անում եմ, չի հղիանում։

– Չհուսահատվես, դուխով արա, մի թող քնի, հիմա ամեն ինչ դուխի վրա է։

– Մի հարևան ունեինք, Գերմանիայից կապույտ «Մերսեդես» էր բերել, ոնց որ երկինք։ Ես ամեն օր լվանում-փայլեցնում էի նրա ավտոմեքենան ու երազում մի օր սեփական «Մերսեդես» ունենալ։

– Երբ իմացար «Սուպերմարկետի» աղջիկներից մեկի անունը Մերսեդես է, էլ թացն ու չորը չհարցրիր, աչքերդ քոռացան ու ամուսնացար նրա հետ, շատ տգեղ էր։

Օձը Իմաստունի ոտքից իջնում է, դանդաղ սողում դեպի տիկին Վարդուշը և բարձրանում նրա գլխին։ Սուրբ Գևորգից մի քանի բառ է լսվում, որ նման է կատվի մլավոցի։ Վարդուշն առաստաղից կախված լաթի ծայրով սրբում է դեմքի քրտինքը։ Էլեկտրալամպը հանգչում-վառվում է։

– Չհասկացա, ի՞նչ մեղք եմ գործել, որ բոլորն ինձ ամոթանք են տալիս,– հարցնում է Իմաստունը։

– Դու մեքենան ավելի ես սիրում, քան մարդուն։

– Թուղթուգիրս հանիր, խնդրում եմ։

– Չեմ կարող։

– Բա ո՞վ կարող է։

– Կինդ՝ Մերսեդեսը։ Նա գիտի՝ դու նրա միայն անունն ես սիրում, ատում ես մարմինն ու հոգին, շատ մեծ մեղք է։ Նա վախենում է, որ դու, հիմար մարդ, մի օր իրեն անտեր կթողնես ու կգնաս Գերմանիա՝ «Մերսեդես» մեքենայի երկիրը։ Թուղթ-գիր է արել, որ դու միշտ իր կողքին մնաս, անսահման է վիրավորված կնոջ վրիժառությունը, ես իմ փորձից գիտեմ, ես սպանեցի ամուսնուս, որն ինձ դավաճանում էր, հիմա երջանիկ եմ ավելի, քան Սուրբ Գևորգն ու Վանգան։

– Հասկացա, գնամ սիրեմ Մերսեդեսին, ախր այնքան էլ տգեղ չի, կին է իր բոլոր մասերով, նույնիսկ կարելի է գեղեցիկ համարել։

– Դու իմ ամենախելոք հիվանդն ես,– խաղաթղթերը սեղանից ժողվելով, ասում է Վարդուշը։

– Շնորհակալություն, տիկին Վարդուշ,– թեթևաշունչ ասում է Իմաստունը և մի թանկարժեք թղթադրամ դնում սեղանի վրա։

– Փողդ ետ առ, ապուշի մեկը,– բարկանում է Վարդուշը։– Ես անփող եմ աշխատում, ժողովրդի համար։

Իմաստունը դուրս ելավ։ Հերթում գտնվող բացլանջ կնոջ առջև մի պահ կանգնեց, աչքերը շողացին նրա մերկ կրծքերի գայթակղիչ տեսքից, բերանից փսլինք ծորաց, սիրտը հուզվեց, ոտքերը դողացին, քիչ մնաց ձեռքը մեկներ կրծքերին և ասաց թե չասաց.

– Ինչքան գեղեցիկ ես։

– Ռադդ քաշիր,– հերսոտեց կինը,– ես «Մերսեդես» ավտո չեմ, ամոթ քեզ, ամուսինս քեզ կսպանի։

Մեռնելու հեռանկարից վախեցած՝ Իմաստունը շտապեց հեռանալ, տաքսի նստեց, վարորդին հորդորում էր արագ ու ավելի արագ քշել, հաշվի չառնել մեքենաների խցանումներն ու ճանապարհային երթևեկության կանոնները, միայն թե շուտ տուն հասնի։ Ներս մտնելով, նա փարվեց խոհանոցում բորշ եփող կնոջը։ Ախորժալի հոտ առավ թե՛ կնոջից և թե՛ բորշից։

– Քեզ սիրում եմ։

– Հա՞…,– զարմացավ ու չհավատաց Մերսեդեսը։

Շատ օրեր, շաբաթներ, ամիսներ, տարիներ, դարեր պահանջվեցին, որ Մերսեդեսը ի վերջո հավատար ամուսնու խոստովանությանը։ Այդ հավատի գագաթնակետին էլ նա հղիացավ։ Այժմ ավելի գեղեցիկ էր, քան երբևիցե։ Փորը ժամ առ ժամ տոնական փուչիկի նման ուռչում էր, մեծանում և պար գալիս երկնքում՝ ճերմակ աղավնիների հետ։ Դա մի զգացմունքային տեսիլք էր, որ երկուսն էլ ցանկանում էին անվերջ շարունակվի, վերջը չգա, լինի հավերժական։

– Հղի ես,– հիանում էր Իմաստունը։

– Դու ես ինձ հղիացրել,– շիկնում էր Մերսեդեսը։

– Ես չէ։ Աստված։

Անհավատների երկրում հազիվ թե որևէ մեկը հավատար, թե ամեն ինչ Աստծո մոտ է։ Այլևս ոչ ոք Իմաստունին չէր կշտամբում «Ամոթ քեզով», հիմա բոլորն էին թուք ու մուր կրում, բացի նրանից։ «Ամոթը» դարձավ աշխարհի ամենագլխավոր ու մեծ պահանջարկ ունեցող բառ։ Մարդկությունն ամոթի տակ էր։ Նույնիսկ ամոթանք էին տալիս չծնվածներին ու հազար տարվա մեռյալներին։ «Ամոթ» էին սովորեցնում մանկապարտեզներում, հանրակրթական դպրոցներում ու համալսարաններում։ Բնական ու հասարակական գիտությունների դասագրքերն ունեին մի ընդհանուր վերնագիր՝ «Ամոթ»։ Տպագրվեցին բազմալեզվյան բառարաններ, որոնց հեղինակները մանրամասնում էին «ամոթի» ծագումնաբանությունն ու կառուցվածքը, սոցիալական, բարոյական, ազգային, քաղաքական, հոգեբանական բովանդակությունը։ Մի պոստմոդեռնիստ ազատամիտ նկարիչ՝ Ռաֆֆի Ադալ անունով, հայելին առավ շրջանակի մեջ և վրան խոշոր տառերով գրեց՝ «Ամոթ ինձ», դիտողը նայում էր և ամաչում ինքն իրենից։ Սունկի նման արագորեն շատացան «Ամոթ» կուսակցական ու հասարակական կազմակերպությունները։ Դատական ամբողջ համակարգը «Ամոթի» տիրույթում էր։ «Ամոթ» գիտական խորհուրդներում պաշտպանվում էին թեզեր «Ամոթի» մասին։ Տարածված կարգախոս եղավ՝ «Ամոթ նրան, ով չի ամաչում»։ «Ամոթը» ազգային արժեք էր։ Նորածիններին կնքում էին «Ամոթ» անունով։ Շատեր Ամոթ Ամոթի Ամոթյան էին, Ամոթ Ամոթեցի, և արհամարհում էին բոլոր նրանց, ովքեր տակավին Փիլոն Ալեքսանդրացի էին ու Էրազմ Ռոտերդամցի։ Խմում էին «Ամոթ քեզ» օղի։ Պաշտոնական բանակցությունների ժամանակ պետությունների ղեկավարներն իրար նվիրում էին «Ամոթ քեզ» հայելիներ։ Ստեղծվեց «Ամոթ քեզ» գերհզոր ռումբը։ Ամեն տղամարդ հպարտ էր իր ծանր ու մեծ ամոթույքով, նրանց կանայք ու սիրուհիները՝ երջանիկ։ Թատրոնները վերակառուցվեցին «ամոթի» գեղագիտությամբ։ Կար «Ամոթ» պողոտա, շատրվանող ջրավազան ու զբոսայգի։ Պարենային խանութներում շատ ուտելիքներ վաճառվում էին «Ամոթ» ոսկեփայլ պիտակով։ Քաղաքի շատ փողոցներում դրվեցին «Ամոթ» պղնձաձույլ արձաններ։ «Ամոթ» էին երգում։ Սահմանադրություն մուտքագրվեց «Ամոթ» հոդվածը, որի համաձայն ամեն թագավոր իրավունք էր ստանում թագավորելու ցկյանս կամ էլ երկիրը ժառանգելու հարազատ կնոջը կամ երեխային։ Աղոթում էին՝ հայր մեր, ինձ անբաժան արա ամեն ամոթից։ Բառը, որ բառ չէր, այլ աշխարհ, դարձավ մարդկանց միս ու արյունը, սիրտն ու հոգին։ Տիեզերքում պտտվող երկրագնդի ճակատին դրոշմվեց՝ «Ամոթ»։

Այս ամենը, հարգելի ընթերցող, ամոթի զավակներ, ինչ գրվեց բարձրաձայն կամ լռելյայն՝ հեքիաթ չէ, մենք ենք ու մենք, մեր կերտվածքը երեկ, այսօր և վաղը։

Իմաստունին արդեն ոչ ոք ամոթանք չէր տալիս, նույնիսկ՝ Մերսեդեսը, որ շուտով չորրորդ երեխան էր ծնելու։ Տիկին Վարդուշը պաշտպանեց գիտական թեզ «Ամոթի սոցիալ-քաղաքական հիմնաքարերը» թեմայով և դարձավ փիլիսոփայության պրոֆեսոր։ Եղավ մի առավոտ, կեսօր թե երեկո, Իմաստունը նայեց հայելուն, շատ ցանկանալով այնտեղ կարդալ՝ «Ամոթ ինձ», սակայն ինքնամոթանքի որևէ բառ չտեսավ, թվաց մարդ չէ, հայելին միայն նրա աղավաղված դեմքն էր արտացոլում։ Նա ապրեց բացարձակ մենակության ճնշիչ զգացմունք, կարծես անմարդաբնակ կղզում լիներ։ Եվ նրա մարմինը դանդաղ ներսուզվեց համաշխարհային տխրության օվկիանոսը։

Նորայր Ադալյան