bodrum escort bayangaziantep escortgaziantep escortmaltepe escortbostancı escortanadolu yakası escortizmir escortankara escortataşehir escortjeux de pouletMebbistipobettrendyol indirim kodutipobetCasibomvevobahisslot siteleri https://en-iyi-10-slot-siteleri.comstarzbet adamsah.netbetmatikgrandbettingtruvabetbahiscasinotarafbetbahiscommariobetbetistmarkajbetbetinematadornetcasibombelugabahisbetebet1xbetasyabahiscasinovalediscountcasinoelexbetfavoribahisbahiscombahiscombelugabahisbelugabahisbetistbetistceltabetceltabetklasbahisklasbahismariobetmariobetrestbetrestbettarafbettarafbettipobettipobetcasibomcasibomcasibomcasibomstarzbetsahnebetlimanbetredwinmatadorbetmatadorbetbetkombetkomvenüsbethilbetjasminbetpiabetartemisbetmaltcasinoasyabahisbetorspinbettiltmarkajbetbetkombelugabahisrestbetbetper
ardi.am ԳրաԴաշտ

Նոր գիրք՝ Գեղեցիկ Մարգարյանից

02.03.2022

«Չմոռանաս մանուշակի թառանչը» լինելու է Գեղեցիկ Մարգարյանի հինգերորդ ժողովածուն:

Նրա գիրը ինքնաորոնումի, ինքնաճանաչումի մի գունեղ, հյութեղ տարածություն է, որում ընթերցողն ինքն էլ գտնում է սեփական եսը, իր ներանձնական միջավայրը:

Իսկ այս ժողովածուի բնութագիրը հենց Մարգարյանն է բանաձևել՝ «ինքնա-կենսա-գրության փաստագեղարվեստական փորձ»:

Գ. Մարգարյանն այս ժողովածուով ևս ընթերցողին է հասցնում իր հայրենի եզերքի, իր սիրելի մարդկանց ձայները, գույները, անգամ՝ բույրը: Դրանք չեն խամրում ժամանակի ամենակուլ հորձանուտում և խորհրդավոր հեռուներից առկայծող լույսերի նման հրապուրում-գերում են իրենց ջերմությամբ ու մաքրությամբ:  

«Չմոռանաս մանուշակի թառանչը» ժողովածուն կտպագրվի և ընթերցողին կհասնի առաջիկայում: Մինչ այդ առաջարկում ենք կանխավայելել այն ընթերցելու հաճույքը՝ ներկայացնելով գրքից մեկ հատված:   

Ardi.am

Հատված «Չմոռանաս մանուշակի թառանչը» հրատարակվելիք գրքի «Կալվորի երգը» վիպակից

Կալվոր կանայք Սիրունի մոր ընկերուհիներն էին: Եր­կու երգողների հետ մայրը հատկապես մտերիմ էր: Որ­քան իրեն հիշում էր՝ մայրը հա խոսել է նրանց մասին, մի տարբերությամբ, որ Ռիմայից անունը տալով էր պատ­մում, իսկ Լուկինազից խոսելիս քույրիկ» էր ասում:

Երբ ինքը փոքր էր, չէր հասկանում՝ ինչու է մայրը օ­տար կանանց քույրիկ ասում: Գիտեր, որ մի քանի մորա­քույրեր ունի, անգամ՝ Երևանում ապրող մորաքույր: Ու թա­քուն հույս էր փայփայում, որ մի օր չէ մի օր, ինքն ան­պայ­ման կհայտնվի այդ հեռավոր քաղաքում, որի անունը լսելիս արդեն նախանձ էր արթնանում էնտեղ ապրող իր հասակակիցների նկատմամբ:

Պատկերացնում էր այն բոլոր-բոլոր զվարճանք­նե­րը, որոնք տրվում էին նրանց, և որոնցից զրկված էին ինքն ու իր ընկեր-ընկերուհիները: Իրենցից շատերն ան­գամ իրենց քաղաքում չէին եղել, էլ ուր մնաց՝ մայրաքա­ղաքում:

Այդ առումով ինքը երջանիկներից էր, քանի որ հենց հայրը վերադառնում էր Ռուսաս­տանից, իրենց լցնում էր իր Մոսկվիչ մեքենան ու տանում քաղաք:

Էլ պաղպաղակ, էլ փուչիկ, էլ կարուսել…

Հո բոլորը չունեի՞ն այդ հնարավորությունը:

Ասեմ, որ հոր բացակայության ժամանակ էլ զուրկ չէին մնում. փոքր հորեղբայրն էր հաճախ անակնկալներ անում իրենց, և ոչ միայն իրենց. գերդաստանի բոլոր երեխանե­րին: Նա արտագնա աշխատանքների երբեք չէր գնում, չէր բացակայում գյուղից ու իր բոլոր զար­միկների ուրախու­թյունն էր:

Թե որքա՜ն պարծենալով էր ընկերներին պատ­մում իր գնացած տեղերի մասին Սիրունը: Մեկը երկուս էր դարձնում ու ոգևորված պատմում: Վերջին ու առաջին հոգուն պատմածները իրարից կարգին տարբերվում էին. որքան շատ էր պատմում, այնքան իրականությունը տեղը զիջում էր բանահյուսությանը…

Ինչևէ, ինքը սկզբում չէր հասկանում՝ ինչու մեկը Ռիմա է, մյուսը Լուկուզ քույրիկ: Հետո ամեն բան տեղն ընկավ, երբ մայրը բացատրեց՝ ինչն ինչոց է. հարս եկած կանայք պարզապես իրար անուններով էին դիմում, իսկ գյուղի աղջիկներին, որ գյուղում էլ պսակվել մնացել էին, քույրիկ էին ասում:

Սիրունի մայրն էդպիսի 15-20 քույրիկ ուներ, մեկն էլ Լուկուզ տոտան էր:

Վերջինիս անունը Լուկինազ էր. բայց միայն եղբո­րից՝ բրիգադիր Վալիկից էին «Լուկինազ»-ը լսում, այն էլ՝ երբ «կատաղած» էր լինում:

___________________

Երևի սխալված չեմ լինի, թե ասեմ (բոլորը ասածս կհաստատեն), որ արտաքինով գյուղի ամենաինքնատիպ անձնավորություններն էին երկու բրիգադիրները, իհարկե, երբ քայլում էին միասին:

Մեկը բարձրահասակ էր, թիկնեղ, քիչ է թե լեզվի թե­թև արատով, նաև արագախոս. նրա ասածները գոնե կի­­սով չափ հասկանալու համար պետք էր բացառիկ ուշադրություն: Յուրաքանչյուր երկրորդ բառից հետո էլ ասում էր «բալ ջան»… Այնքան, որ ճակնդեղի դաշտում աշխա­տողները նրան հենց այդ մականունն էին կպցրել. հաճախ զրուցելիս փոխանակ ասեին՝ Խաչո եխպարը էգավ, ասում էին՝ Բալջանը էգավ…

Բարի մարդ էր, շատ բարի: Կարող էր գնալ նստել օգնող չունեցող, ետ մնացած մեկի կողքին ու նրա հետ միասին ճակնդեղ կտրել. «ճակնդեղ կտրել» ասվածը այդ աշխատանքի երրորդ փուլն էր. նախ տրակ­տորը վարում թուլացնում էր շարքերը, ապա հիմնականում ընտանիքի էրեխեքը ճակնդեղը հավաքում էին իրարից երկու-երեք մետր հեռավորությամբ կույտերով, իսկ այ մեծահասակ­ները, նստած այդ կույտերի մոտ, ճակնդեղի վրայի ցեխն էին հեռացնում դանակով, ճակնդեղն ու փուռն առանձ­նաց­նում. հենց սա էր կտրել կոչվածը:

Վալիկը (իսկական անունը՝ Վոլոդյա) Խաչոյի (լրիվ անունը՝ Խաչատուր) ճիշտ հակա­պատկերն էր. արտաքինի առումով: Ցածրահասակ էր, բավականին գեր, բառերն արտաբերում էր հատիկ-հատիկ, զայրույթի պահերին՝ հատկապես…

«Կատաղում էր» մի քանի անգամ. երբ վիճակ գցե­լիս կռիվ էր գնում օղակների միջև՝ դաշտի փշածածկ տա­րածք բաժին հասնելու պատճառով, երբ օղակավարները խառ­նում էին ճակնդեղի շարքերը, և ստիպված էր լինում երկրորդ, երրորդ անգամ շարքերը հաշվել ու բաժանել, երբ ճակնդեղը մթերման տանող բեռնատար մեքենաների վա­րորդները խախտում էին հերթը՝ դաշտից առաջինը հանձ­նելու էին տանում ծանոթ-բարեկամինը (որքան ուշ էին տանում, ու երկար էր դաշտում մնում ճակնդեղը, այն­քան ջրազրկվում էր, քաշը պակասում. իսկ ճակնդեղա­գործ­ները վարձատրվում էին՝ ըստ մթերված ճակնդեղի քաշի), մեկ էլ, երբ տեսնում էր, որ գողանում են անխնա, պարկե­րով: Թե չէ տոպրակներով գաղացածի վրա գրեթե աչք էր փակում:

Ինքն էլ անսահման բարի էր:

Սիրում էր խմել, սիրում էր լավություն անել, մեկ-մեկ էլ շատ անուշ, առանց կանգ առնելու մի պատմություն պատ­մել ու մի կուշտ ծիծաղել: Այս դեպքում բնավ կարևոր չէր՝ ծիծաղո՞ւմ է դիմացինը, կամ իրեն լսողներ կա՞ն, թե՞ ոչ: Ինքը սպառում էր իր ծիծաղի՝ այդ պահի չափաբաժինը: Արցունքակալվելու աստիճանի: Այդ պատմությունը կարող էր լինել աշխա­տանքային նախորդ տարիներից հանկարծ հիշած որևէ դրվագ, առավոտյան ճամփին հանդիպած մեկի խոսքը, իր և մյուս բրիգադիրի՝ Խաչո հոպարի միջև կայացած որևէ անէական վեճուկռիվ…

Մարդը պիտի ծիծաղեր էդ պահին, լիցքաթափվելու կարիք ուներ, ու դա անում էր լիաթոք:

Մի պատմություն էր պատմում, թե ինչպես կանան­ցից մեկը, շփոթելով «հարոս» և «հերոս» բառերի իմաստ­ները («հարոս» բառի ստուգաբանությունը քեզ եմ թող­նում, սիրելի՛ ընթերցող), կռիվ է տվել հետը, թե.

— Ըսպես էլ վիջագ ընգնել կէղնի, ըսպես էլ դաշտ բաժնել կէղնի, ա՛յ եխպար: Սաղ դեմս հերո՜ս է, հերո՜ս… Առավոդից ջարտելով առաջ կէրտամ, չեմ պըրձընի…

Հատկապես այս մեկը պատմելիս Վալիկ հոպարը ձեռ­քը խփում էր ոտքին (դա նրա հատուկ շարժումն էր) և ծիծաղից թուլանում:

Երկուսն էլ շաղպ էին դնում: Միշտ հայտնվում էին միա­սին, երբեմն խումհարի մեջ, երբեմն՝ արդեն կարգին տնկոզ: Մի անուն էլ ունեին. դա նրանց էլի կանայք էին կնքել, ավելի ստույգ ասեմ, Աննմանը: Հենց հեռվից բրի­գա­դիրները նշմարվում էին, լսվում էր Աննման տոտայի կանչը.

— Ժողովո՜ւրդ, Ինվերիգն ու Ջուլվերիգը էգա՜ն…

Թե ում որ անունն էր տալիս՝ ինքն էլ շատ չգիտեր: Սիրունենց համար էլ բոլորովին մեկ էր. չէին հարցնում: Հո՛ կարգին զգաստանում էին: Բոլորը՝ մեծ, թե փոքր: Դադարում էին կանանց՝ երբեմն չափից դուրս ազատ կա­տակները, երբեմն նաև՝ հայհոյախառն բառերով պատմու­թյուն­ները, որ հատուկ էր նրանցից շատերին:

Սիրունը չի հիշում մի դեպք, որ իր մայրը որևէ հայ­հո­յալից բառ գործածած լիներ:

Որքա՜ն զուսպ էր մայրը, որքա՜ն հավաք, որքա՜ն հար­գանքով մեծուփոքրի նկատմամբ:

Անգամ ամենաթունդ աշխատանքային պահին, երբ կոլխոզի նախագահը կամ, ասենք, բրիգադիրներից ու վա­րորդներից որևէ մեկը երևում էր, մայրն անմիջապես տե­ղից վեր էր կենում, թեկուզ մի քանի րոպեով, ապա նորից նոր նստում ու շարունակում իր գործը:

Սիրունը մորից այնքա՜ն քիչ բան է վերցրել:

Մայրը ճիշտ էր ասում, որ ինքը հոր կրկնությունն է:

Բայց ա՛յ այս մի սովորույթը իրենում խորը արմա­տացած է: Որտեղ էլ որ լինի, ինչ պահ էլ լինի, հենց տղա­մարդ է ներս մտնում, անգամ եթե ներս մտնողն իր ավարտած ուսանողներից է, նա անմիջապես վեր է կենում և ոտքի վրա մնում այնքան, մինչև եկողը կգնա կամ ինքը նրան կճանապարհի:

Երբ աշխատավայր հասնելիս՝ հենց մուտքի դար­պաս­ների մոտ, տարիքով իրենից թե փոքր, թե մեծ պա­հակ­ները ոտքի են կանգնում, ապա նոր պա­տաս­խանում իր բարևին, ամեն անգամ խնդրում է, որ նման բան չանեն, որ ինքը դրանից վատ է զգում:

___________________

Շարունակեմ խոսքս…

Երգող կանայք օղակավարներ էին:

Բրիգադիրի գործն էր շարքերը հաշվելը, օղակավար­ներին հանձնելը: Ինչպես ասում են, մնացածը՝ տեղում. արդեն օղակա­վար­ներն իրենք էին իրենց օղակի անդամ­ների միջև բաժա­նում անում՝ քուր ջան ասելով ու տեղն եկած տեղը համոզելով:

Ամեն օղակում 9-10 կին էր աշխատում…

Սիրունի ու մյուս երեխաների համար չափազանց հե­տա­քրքիր էր վիճակահանությունը՝ «գիր ու ղուշ գցելը»: Բրիգադիրները սովորաբար իրենցից հեռու էին կանգնում, մեկ-մեկ էլ՝ դաշտից դուրս, իրենց մոտ էին կանչում օղակավարներին, միայն օղակավարներին, մյուսները լարված սպասում էին՝ դաշտի որ հատվածն ում է բաժին հասնելու: Ամեն մեկը աչքի տակ արդեն մի տարածք ուներ ցանկալի, որտեղ ճակնդեղը խիտ էր աճած, փուշ ու քոլ քիչ կար, սևահող էր, հարթ, ջուրը նորմալ կհասներ…

Բայց դե դաշտում ամեն տեղ չէ, որ էդպիսին էր լի­նում, անգամ մեկ քայլի վրա տարբե­րություններ կային: Դրա համար վեճուկռվից խուսափելու միակ ձևը մնում էր վիճակ գցելը: Թե ում ինչ տարածք բաժին կհասներ: 

Ոմանք ուրախանում էին, ոմանք՝ տխրում-նեղվում, բայց դե…

Վիճակը վիճակ էր:

Այստեղ սկսվում էր թատրոնը:

Ամեն բաժանում անելիս Սիրունը կանգնում էր ամբող­ջը տեսնելու համար հարմար մի տեղում և հե­տևում տեսա­րանին: Սպասում էր, որ էս է, Վալիկ հոպարը ոտքը կխփի հաշվարկի վերջին շարքին ու կգոռա.

— Լուկինա՜զ, բռնե՛… Աղճի Լուկինա՛զ, քեզի հեդ չե՞մ: Քեզի կըսեմ՝ բռնե՛…

Հարյուր անգամ լսել էր, անգիր գիտեր դրվագը, բայց ամեն անգամ խելքից դուրս հռհռում էր. իսկական ներկա­յա­ցում: Լուկուզ տոտան, մինչև կբացատրեր, թե՝

— Ա՛յ ախպեր ջան, հանգիստ ըսա, ընճի՞ գըգոռաս, քիճըմ խնայե քեզի, ես գրողի ծոծը…

Վալիկ հոպարը այդ ընթացքում հասցնում էր մի հինգ անգամ կրկնել.

— Լուկինա՛զ, քիճ խոսա՛: Քեզի կըսեմ՝ բռնե՛…

Իսկ բռնել, նշանակում էր՝ Լուկինազ տոտան պիտի գնար կանգներ հենց այդ շարքի վրա քիչ է թե, պիտի ան­պայ­ման լսելի ձայնով մի քանի անգամ ասեր.

— Բռնել եմ, եխպա՛ր ջան, չես տեսնի՞, օր բռնել եմ…

Դրանից հետո միայն Վալիկ հոպարն անցնում էր առաջ, շարունակում հաշվելը…

Երկրորդ բրիգադիրը այս գործում չկար. գլուխն առնում կորչում էր, մինչև բոլորը կխաղաղվեին: Ու մեկ էլ կտեսնեին՝ հեռվից երևում էր՝ կոկորդը կարմրեցրած՝ չմոռանալով ընկերոջ բաժինը հետը բերել:

Իսկ Վալիկ հոպարի սիրտը շահե՞լը. դա չափազանց հեշտ էր. մի երկու հատ 150 գրամ, ու ամեն բան կարգին էր լինում:

No Comments

Leave a Reply