Ժամանակ չճանաչող քաղաք

— Նո՛ն, ո՞ւր ես կորել։ Շեֆն առավոտից քեզ ա փնտրում։ 

Ֆիրմայում աշխատելու երկու տարվա մեջ առաջին անգամն էր, որ Նոնան ուշացել էր։ Նախորդ օրը Պիկասոյին կենդանաբույժի մոտ էր տարել, ախտորոշել էին կաթնագեղձերի քաղցկեղ։ «Աշխույժ ձագ է, կապաքինվի»,- հուսադրել էր բժիշկը։ Մենակ տուն եկավ, փաթաթվեց կատվի ծածկոցով ու թաց աչքերով քնեց։ Առավոտյան, երբ բակում երևաց «Կաթ, պանիր, տվորոգ» գոռացող մոլոկանների մեքենան, իներցիայով ձեռքը տարավ դրամապանակին, ապա հոգոցով դրեց տեղը, շարունակեց շպարվել (երանի կիրակի լիներ)։ Հանկարծ մեջը սատանայություն մտավ, որոշեց, որ, ինչու՞ չէ, այսօր էլ իր հերթն է աշխատանքից ուշանալու։ Թող Արտակ Մարատիչը տեսնի իր դատարկ աթոռը, անհանգստանա։ Թող  նույնիսկ զայրանա․ խենթացնող է նրա պարանոցի ձիգ երակները տեսնելը։

Բազմահարկ շենքի աղբատարի մոտ հանդիպեց Սերգեյ պապին։ Դռնից կախված, չորացած հացի տոպրակն էր դժգոհությամբ քչփորում։ Երկու ամիս առաջ նույն աղբատարից գտել էր սպիտակ խալերով Պիկասոյին, տուն տարել, լողացրել։  Տեսնես՝ մեկն էլ պապին տուն կտանի՞։  

Տաքսու վարորդը շաղակրատի մեկը դուրս եկավ, մենախոսում էր՝ առանց դադարի, կայծակնային արագությամբ թեմաները փոխելով։ «Փա՛ռք ականջակալ հորինողին»,- քմծիծաղ տվեց Նոնան ու բարձր միացրեց երաժշտությունը։ Կիսարթուն Երևանն անկրկնելի էր։ 

— Նոնա՛, Սահակ Ավետիսյանի վայրէջքը ժամը 8-ին է։ Պիտի ամեն ինչ անենք, որ մեր նոր պրոեկտը հովանավորի։ Վարորդի հետ կգնաս օդանավակայան, այնտեղից՝ հյուրանոց։ Ռեստորանն ի՛նքդ ընտրիր, մինչև ձեզ միանամ։ Հայրիկին պիտի ՄՌՏ-ի տանեմ։ 

Լարվածությունից Արտակը  մինչև կրծքավանդակն արձակել էր վերնաշապիկի կոճակները, իսկ սպիտակ թաշկինակը դեղնել էր ճակատի քրտինքը սրբելուց։ Ուզեց մի սփոփիչ խոսք ասել, բայց լեզուն կծեց։ Ամբողջ օրը մտքերով նրա հետ էր, աշխատել չէր ստացվում։ 

Օդանավակայանում աղմկոտ էր․ մարդիկ ճամպրուկներն էին դեսուդեն քարշ տալիս, մեկնման սրահի աշխատողները կեղծ ժպտում էին հոգնած կոպերի տակից։ Նոնան մտաբերեց մի բլոգում իր կարդացածը, որ օդանավակայան գնում են միայն սիրելի մարդկանց հետևից։ Հակառակ դեպքում մերժելու հազար ու մի պատճառ կա՝ աշխատանքային ծանրաբեռնվածությունը, խցանումները․․․ Ի վերջո, տաքսու վարորդները միշտ կան ու կան, և պսպղուն աչքերով կտանեն դեպի քո ուզած հասցեն։ 

Սփյուռքահայ գործարար Սահակ Ավետիսյանի մասին միայն լավն էր լսել, թեպետ ասում էին՝  կռվարարի մեկն է, երբ բանը հասնում է Աստծուն ու կրոնին։ Չգիտես ինչու՝ նրան պատկերացնում էր լաքապատ թանկ կոշիկներով, հայտնի կուտուրյեի ձեռքով կարված կոստյումով և գունավոր զուգագուլպաներով։ 

— Ազգանունս սխալ եք գրել, օրիո՛րդ։

Անծանոթ տղամարդու բամբ ձայնից Նոնան շփոթված աչքերը կտրեց հեռախոսից, շտապով նայեց թղթի վրա գրված անուն-ազգանվանը, որը հյուրին հեշտ գտնելու համար էր տպել։ Գետինը մտնելը քիչ էր իր՝ ֆիրմայի լավագույն թարգմանչի դեպքում։  Ցանկացավ արդարանալ՝ մեղքը հիվանդ կատվի վրա բարդելով, բայց պարոնը վրդովված ընդհատեց նրան․ 

— 20 մետրանոց անցակետում երեք անգամ ջերմաչափեցին, երկու դիմակ տվեցին։ Ինչպիսի օպերատիվություն։  Սարսափելի հոգնած եմ։ Որտե՞ղ կարելի է մի բան խմել, հարգելի՛ս։ 

Վերջին բառը Նոնայի ականջին այլտեսակ փաղաքուշ թվաց։ Մինչ վարորդը կուղեկցեր հյուրին դեպի մեքենան, ծածուկ հետևում էր նրա շարժումներին։ Դարչնագույն սանդալներով ոտքերը համաչափ հաջորդում էին իրար, իսկ սպիտակ բամբակե տաբատով և շապիկով՝ ալեհեր տղամարդը հազիվ 40-ի տեսք ուներ։  Բայց ավելի տպավորեց այն, որ Ավետիսյանի ձեռքին միայն մի արծաթե թևնոց էր։ Օդեկոլոնի բույրը նոր հրատարակված գրքի հոտի պես մնաց հիշողության մեջ։

Սպասեց հյուրանոցի բարում։ Օդում կախված գինու բաժակներում իր արտացոլանքը տեսնելով՝ հանկարծակի վեր թռավ ու քայլեց դեպի սանհանգույցը։ Պայուսակը տակնուվրա արեց, միայն վարդագույն մատիտ-շրթներկը գտավ։ Մոր նվիրածն էր․ տանել չէր կարողանում, երբ կանայք արհեստականորեն մեծացնում են շուրթերի եզրագիծը, իսկ պլաստիկ միջամտության մասին աղջկա չար կատակներից լուրջ դեմքով ամեն անգամ բռնում էր սիրտը։ Նոնան դրա կարիքը չուներ, հորն էր քաշել հյութեղ շուրթերով։

— Փաստորեն հայր Դյուման ճիշտ էր՝ չսիրված կանայք են, որ երբեք հանդիպումից չեն ուշանում։

— Կներե՛ք, պարո՛ն, մայրիկիս հետ էի խոսում։

— Քիչ առաջ Ձեր տնօրենից զանգ ստացա, ասաց, որ ընտանեկան խնդիրներ կան, մեզ ուղեկցել չի կարողանա։ Ես էլ վարորդին տուն ուղարկեցի, հուսամ՝ դեմ չեք, չէ՞։

Նոնան մեխանիկորեն շարժեց գլուխը․ «Արտակի հայրը․․․ չլինի՞ վիճակը ծանր է»։

— Աշխարհն էլ շրջեմ, մեկ է՝ սիրտս այստեղ եմ թողել։ Եթե հոգնած չեք, քայլե՞նք Սարյան փողոցով։ Ընկերս այնտեղ է, մեզ լավ գինի կտա։

Նոնան նրան չէր լսում,  նույնիսկ չզգաց՝  ինչպես իր ձեռքը խլեց, երբ կարմիր լույսը չթարթած՝ փորձում էր առաջ անցնել։ Սահակ Ավետիսյանը կարծես  գլխի ընկավ՝ ինչից կնոջ տրամադրությունը փոխվեց։ 

— Մի լավ պատմություն կա, լսե՞լ եք․ Մեծ թատրոնում համերգից հետո Շալյապինը կառք է նստում,  կառապանը հետաքրքրվում է, թե ինչով է զբաղվում։ «Դե երգում եմ, էլի»,- ասում է Շալյապինը։ Կառապանը զարմանում է․ «Դա ի՞նչ զբաղմունք է, որ։ Մենք բոլորս էլ երգում ենք։ Ես էլ ,օրինակ, երգում եմ, երբ տխուր եմ»։ Հիմա Ձեզ եմ հարցնում, Նոնա՛, Դուք ի՞նչ եք անում, երբ տխուր եք։ 

— Գիրք եմ կարդում կատվիս համար։ 

Ավետիսյանը բարձր ծիծաղեց այդ միամիտ կատակից։ Ռեստորանում նա իրեն պահեց աչքաբաց ջենտլմենի պես։ Ուտելիքն ու խմիչքը երկուսի փոխարեն ընտրեց՝ ազատելով Նոնային ավելորդ անգամ սեթևեթելուց և քչակեր ձևանալուց։ Դեռ ուսանողական տարիներից նման տեղեր չէր սիրում, իրենը լեռներն էին՝ մի բրդուճի ու շոկոլադի կապոցով։ Խոսեցին երկար, ամեն ինչից։ Նոնան մի պահ հիշեց հորը, որը վերջին տարիներին հիվանդության պատճառով խիստ նյարդային էր դարձել, և ամեն անգամ  ինքը գլուխն առնում ու փախչում  էր նրանից։ Եթե միայն համբերություն ունենար լռելու և լսելու նրա անհեթեթ բողոքները, քննադատությունը, միգուցե այսօր այդքան մեղավոր չզգար։

— Նոնա՛, Դուք քանի՞ ժամ եք քնում և որքա՞ն ժամանակ եք ծախսում գեղեցիկ կյանք ապրելու համար,- գինու բաժակը պտտելով՝ հռետորական շեշտադրությամբ ասաց գործարարը։

Միատեսակ օրեր՝ անգիր արած սցենարի պես, հստակ ժամատախտակով, լավ հղկված շարժումներով ու դիմախաղով։ Արմենից բաժանվելուց հետո իր կյանքում ոչինչ չի ավելացել, բացի Պիկասոյից ու մի աղբարկղ հրաժեշտի նամակներից, որոնք այդպես էլ փոստատուն չտարավ։

-Նկատե՞լ եք՝ որքան է շատացել աղմուկն աշխարհում։ Ինձ երբեմն թվում է, որ այս աղմուկի մեջ սրտիս ձայնն այլևս չեմ լսում։ 

Նոնայի հանկարծակի անկեղծության մեջ Սահակ Ավետիսյանը գայթակղիչ խաղ զգաց։  

— Աղմուկի դեմ պայքարել պետք չէ, հարգելի՛ս։ Կխաղաղվեք, երբ սովորեք լռության ձայնը լսել, ճանաչել։ Հավատացե՛ք՝ ես դա Ձեզ ասում եմ՝ տարիքային իմաստությունից ելնելով։  

— Իսկ տարիքի հետ հնարավո՞ր է հասկանալ՝ ով ես, ու ինչ է քո ուզածը: 

-Աբսուրդ մտածելակերպ։ Տարիքը ոչինչ չի նշանակում նման խոր հարցերում։ Միայն մի բան կասեմ՝ մի՛ դադարեք սրտին լսել։ 

— Հետաքրքիր է՝ այսքան բուռն կյանք ապրելուց հետո Ձեր սիրտն ի՞նչ է աղմկում։ 

— Հիմա չեմ ասի։ Ավելի լավ է՝ դուրս գանք զբոսանքի։ Երևանի աշունը կարոտել եմ։  

Լուսավոր փողոցները հաջորդում էին իրար։ Նոնային մի պահ թվաց, որ ժամանակը կանգնել է, ոչ ոք չի շտապում։ Կորչեն այս փոքր պայուսակները, որոնցում մի շրթներկ է միայն տեղավորվում։ Մի ուրիշ պարագայում ֆոտոխցիկը կհաներ ու հաստատ կֆիքսեր ծառի տակ գրկախառնված այն միջին տարիքի զույգին։ 

— Լավ  բան է սերը,- կնոջ մտքերը կարդաց  Ավետիսյանը։

-Հայրս չոր մարդ էր, երբեք ավելորդ հույզեր չէր արտահայտում։ Մայրս միշտ նեղսրտում էր, թե էգոիստի պես ամբողջ սերն իրեն է պահում։ Իմ կարծիքով՝ սերը պետք է արարող լինի, նոր բանի կյանք տա՝ գրքի, երգի, կինոնկարի․․․

— Ուրեմն՝ սիրում եմ․․․

— Կյա՞նքը, ի՞նձ, ուրիշի՞ն։

— Բոլորի՛դ։

Պատասխանը չզարմացրեց։ Մի ուրիշ հասուն ջերմություն կար այդ մարդու մեջ, ու Նոնան չզղջաց այդ փոքրիկ բառախաղի համար։ «Աստված-սատանա է կինը»,- իր հորինած հանճարեղ միտքն էր։ Երբեք չէր  փորձում պայքարել դրա դեմ և իր միջի «չարաճճի աղջկա» արարքներին միշտ արդարացում ուներ։ 

Կեսգիշերին մոտ էր, սկսեց ցրտել։ Ավետիսյանն առաջարկեց տուն ճանապարհել։ Տաքսի կանգնեցրեց։ Շարժվեցին։  

— Ձեզ լավ չե՞ք զգում, պարո՛ն, — անհանգստացավ Նոնան՝ մեքենայում միայն նկատելով հյուրի լարված աչքերը, անորոշ շարժումները։  

— Ամեն ինչ կարգին է, սիրելի՛ս։

— Ասացիք, որ օդանավակայանում  ջերմաչափել են: Ախր, տեսնում եմ, որ լավ չեք։

— Դուք է՞լ եք այն սկեպտիկներից, որ ամեն բան կորոնավիրուսի հետ է կապում: Չէ՛, սա ուրիշ հիվանդություն է, որը հրեամասոնական դավադրության տեսության մեջ չի տեղավորվում։

— Չեմ հասկանում Ձեզ… 

— Ականջդ մո՛տ բեր, ասեմ:

Նոնան ջղաձգվեց։ Հանկարծակի մտերմությունից կտրուկ շարժումով ձախ այտն ու ուսագոտին կտրող սպին ազատեց մազերից։ Մինչ հնար կգտներ քողարկելու այն, մաշկը տաքացավ անծանոթ մատների տակ։ 

— Աստծո ներկայության նշան է, մի՛ թաքցրու: 

Շենքի մուտքի մոտ հրաժեշտը կարճ էր և սառը։ Նոնան հևալով բարձրացավ աստիճանները, մտավ լոգարան, բացեց ցնցուղը։ «Ինչ հիմարն եմ, ինչ հիմարը։ Հիմա երևի մտածում է, թե երեխա եմ»։

Փոխեց անկողինը, իրար հետևից երկու ծխախոտ վառեց ու փլվեց մահճակալին։ Աչք փակել չկարողացավ։ 

***

— Հաջորդն ո՞վ է։ Նե՛րս մտեք։

— Բարև Ձեզ, բժշկուհի՛։

— Բարև, աղջիկ ջան։ Ի՞նչ հարցով ես եկել։ 

— Հղիության ընդհատում։

— Առաջի՞նդ է:

— Հա․․․

— Լավ։ Իսկ կասես՝ ո՞րն է պատճառը։ 

— Հիմա պատրաստ չենք երեխա պահելու։

— Հասկանում ես, չէ՞, որ առաջին հղիության ընդհատումը կարող է հետագայում կրկին մայրանալու բարդությունների բերել։

— Գիտեմ․․․ բայց արդեն որոշել ենք։

— Կինն է նման հարցերը որոշում, աղջի՛կս։ Միայն կինը, ուրիշ ոչ ոք։ Ես քեզ անվտանգ տարբերակ կառաջարկեմ, որ հետո կյանքդ կրկին դասավորես։ 

Թմբլիկ կոնքերով բուժքույրն ուղեկցեց Նոնային կլինիկայի դեղատուն։ Արմենի տված 40 հազար դրամով գնեց անհրաժեշտ դեղերը։ Ամբողջ գործընթացը 15 րոպե տևեց։ Խելագարի պես դուրս եկավ շենքից ու վազեց փողոցով, ուր աչքը կկտրեր։ 

— Զզվում եմ քեզնից-, Արմենի զանգին ի պատասխան՝ գոռաց Նոնան։

— Տեղդ ասա՛, Նո՛ն։

— էլ չզանգես։

Ամբողջ մարմնով դողում էր,  օրն անցկացրեց անկողնում։ «Հղիության չորրորդ շաբաթում սաղմի քաշը 1-1,5 գրամ է, երկարությունը՝ 5-10 մմ։ Հենց այս շրջանում է ձևավորվում գլուխը։ Արտաքնապես սաղմը նմանվում է կիսալուսնի․․․»։ Նորից վերընթերցելով 100 անգամ կարդացածը՝ Նոնան շպրտեց հեռախոսը պատին, գլուխը խոթեց բարձի տակ։ Հաջորդ երեկոյան կոնքի շրջանում անտանելի սուր ցավից գալարվում էր։ Մի ակնթարթ, և ամեն ինչ վերջացավ։ Արնակոլոլ մսագունդը պոկվեց իրենից՝ տանելով Արմենի հետ ապրած օրերի ամեն լուսավոր հիշողություն։ 

Հենց այդ տարի էլ Արմենն ամուսնացավ այն աղջկա հետ, ում, ինչպես ինքն  էր ասում, իսկապես սիրում էր։

Բժշկի հերթական ստուգումից հետո կանգնեց հայելու առաջ, ածելին տարավ դաստակներին։ Հետո մտածեց, որ ինքնասպանությունն էլ պիտի մի քիչ կրեատիվ լինի, ու առանց երկար-բարակ մտածելու՝ երկրաչափական ճշգրտությամբ ուղիղ գիծ քաշեց վզի փոսից մինչև ձախ ուսագլուխը։ Աչքերը բացեց հիվանդանոցում։ 

***

— Համեցե՛ք, Սահա՛կ Գեորգիչ։ Ի՞նչպես անցավ երեկ։ Մեր Նոնան Երևանի իսկական գիտակ է, վստահ եմ՝ քաղաքով Ձեզ  լավ ման է տվել։ 

— Դուք թերագնահատում եք Նոնային, Արտա՛կ ջան։ Նա ոչ միայն լավ ուղեկցորդ է, այլև՝ լավ զրուցընկեր։ Դե՛, զարմացրե՛ք ինձ։ Նախագծի ընդհանուր կառուցվածքին ծանոթ եմ, խոսե՛ք թվերից։ 

Արտակի տրամադրությունն այդ օրը բարձր էր։ Ուրեմն հայրիկի վիճակն այնքան էլ վատ չէ։ Խոսում էր անդադար, և որքան փորձում էր համոզիչ թվալ, այնքան ակնհայտորեն չափազանցում էր ու ստում։ Նոնան անգիր գիտեր նրա «շախմատային» քայլերը ու մի պահ նողկանք ապրեց, որ փորձում է մոլորեցնել Ավետիսյանի պես քաղաքակիրթ և նրբանկատ մարդուն։

Հանդիպման ավարտից հետո Նոնան գնաց իր սենյակ։ Թափանցիկ ապակու հետևում նստած Ավետիսյանն այս անգամ  իր պատկերացրած կերպարում էր՝ կոստյումով և լաքապատ կոշիկներով։ 

-Ձեր տնօրենը բավական էնտուզիազմով ու ճարպիկ տղա դուրս եկավ։ Սովորե՛ք նրանից, միգուցե մի օր նրա աթոռին հավակնեք։ Մի քանի գործ ունեմ ավարտելու, երեք օրից մեկնում եմ։ Հուսով եմ՝ չեք մերժի հրաժեշտից առաջ մի բաժակ գինի խմելու հրավերս։ 

Նոնայի աչքերի փայլն ավելի քան խոսուն էր ցանկացած պատասխանից։  Երեք օր ուներ՝ մի շքեղ զգեստ ու բարձրակրունկներ գնելու համար։ Իսկ եթե որոշի տո՞ւն գալ: Պատուհանը սարդոստայն է կապել, Պիսակոն էլ՝ անպիտանը, մի գլուխ մազ է թողնում։ Ի՞նչ պիտի պատրաստի։ Թարսի պես էլ հենց նման պատասխանատու օրերին ամեն ինչ ձեռքից գնում է։ Չէ՛, ավելի լավ է դրսում ընթրել։  Տեսնես՝ իր հեռախոսահամարն ունի՞։ Բայց որտեղի՞ց։ 

— Ժողովու՛րդ, էսօր նշելու առիթ կա։  Մեր սփյուռքահայ բարեկամի հետ գործարք կնքեցինք։ Խմենք մեր հաջողության ու Նոնչկայի կենացը, որ մինչև վերջ օգնեց ու հավատաց ինձ։   

Արտակի քծնանքը տհաճ էր։ Երկու օրում նրա հանդեպ տածած  պատրանքներն անհետացել էին, նա այլևս երազանքի ասպետ չէր, այլ շարքային շահամոլ՝ առանց սկզբունքների։ Երբ բոլորը ցրվեցին, տնօրենից փոքր-ինչ շուտ դուրս գալու թույլտվություն խնդրեց։

 — Մտածում էի քեզ ընթրիքի հրավիրել։

— Կներե՛ք, Արտա՛կ Մարատիչ, այսօրվա համար պլաններ ունեմ։ 

— Ինչ արած, բարի ժամանց։ 

— Շնորհակալ եմ։ Թող մնա հաջորդ գործարքից հետո,- ասաց Նոնան՝  ընդգծված կծվությամբ ու ինքնագոհ։

Ամբողջ ճանապարհին մտածում էր՝ ինչ հետաքրքիր ու հակասական է կյանքը՝ երեկն ու այսօրը։ Սահակ Ավետիսյանը զանգահարեց երեկոյան 9-ին, ասաց, որ կսպասի շենքի բակում։  Զբոսանքը ձգվեց ժամեր։

-Գիտե՞ս՝ Երևանն ինչու եմ սիրում. բացի նրանից, որ այստեղ եմ մեծացել, Երևանում  կորցնում եմ ժամանակի զգացողությունը։ Մեկ-մեկ ինձ թվում է, որ ես իսկապես  երջանիկ եմ այն ժամային տարբերության մեջ, որ ունեն մեր քաղաքները։ Երբ կարող եմ հանգիստ զբոսնել, հանդիպել ընկերներիս, խոսել քեզ պես անծանոթուհու հետ։

— Ես էլ կարծում էի՝ արդեն մտերիմներ ենք,- կիսալուրջ ձայնով վրա բերեց Նոնան։

— Ուրախ եմ լինել քո սրտում, սիրելի՛ս։ Թող գրկեմ քեզ։

Հեշտությամբ տեղավորվելով ալեհեր տղամարդու թևի տակ՝ ինքն էլ երկու ձեռքով օղակեց նրա մեջքը։ Օդեկոլոնի հոտը լցվեց քթանցքերը։ Ավետիսյանը գլուխը դրել էր նրա բաց ուսին, որտեղ կծկված, կիսալուսին դարձած սպին էր։ Այդ պահին ուզեց վերհիշել իր կարդացած հարյուրավոր գրքերի գեղեցիկ տողերը սիրո մասին, բայց միտքն ասես դատարկ սպիտակ թուղթ լիներ։ Պահը ճախրանքի էր նման, և նա համառորեն չէր ուզում բաց թողնել նրան։ 

— Նոնա՛, երևի ինքդ էլ գիտես, որ իմ կյանքը վաղուց լցվել է, և վաղն ինձ տանը սպասելու են։ Չեմ ուզում՝ դու էլ սպասես մի տարի, երկու․․․ Ես միշտ հեռու եմ լինելու՝ ուրիշ ժամային գոտում։ Սիրտդ պահի՛ր նրա համար, ով ամեն օր կգա քո բակ և դուռդ կբացի, երբ իր կարիքն ունենաս։

— Գնանք օդանավակայան․․․ Հանկարծ թռիչքից չուշանաք,- շշնջաց՝ արցունքն աչքերին։ 

— Չէ՛, դու ուղիղ տուն կգնաս։ Ինձ համար մի՛ անհանգստացիր, ճամպրուկս արդեն հավաքել եմ։ Լա՛վ կաց։ Ցտեսություն։

Տաքսին կորավ մթության մեջ։ Նոնան փորձեց վերջին անգամ որսալ հարազատ դարձած դեմքի ուրվագծերը։ Մտքում անիծում էր աշխարհի բոլոր օդանավակայանները, որտեղ ծնվում են հրաժեշտի մասին պոեմները։ 

Կիսարթուն Երևանն անկրկնելի էր։ Ժամանակ չճանաչող Երևանը․․․
Անի Անտոնյան