Այս օրհասական պահին Արցախի հանրապետության 150 հազարանոց բնակչությունը դեռ հերոսական պայքար է մղում բազմամիլիոն, այլոց հայրենիքներում Մեծ Թուրան ստեղծելու երազանքով հիվանդ թուրք-ազերի հրոսակների դեմ: Եվ դեռ չի ոչնչացնում նրանց գազամուղներն ու նավթամուղները, քանի որ ստեղծող է՝ ոչ ոչնչացնող… Հիմա այն աշխարհից տեսնես ի՞նչ է մտորում Մանթաշյանցը, որին 20-րդ դարասկզբին պատկանում էր Բաքվի նավթի կեսից ավելին, և առաջին նավթամուղ անցկացնողներից մեկն է եղել: Որքան է հիմա գլխին խփում Գալուստ Գյուլբենկյանն այն աշխարհում, որ British Petrolium-ի հիմնադիրներից մեկն էր և Turkish Petrolium Compan-ի ստեղծման նախաձեռնողը: Նավթամուղի գաղափարը նույնպես հայերինն է եղել, մինչև այդ գնացքներով էին տեղափոխում կերոսինը:
Առաջին համաշխարհային պատերազմում Թուրքիան գրեթե պարտված էր, բայց իր և ուրիշ երկրների նենգ հնարներով կարողացավ ոչ միայն պահպանել գոյությունը, այլև իր երկրից, իր մշակութային և նյութական մեծաքանակ հարստությունից զրկված, մորթված, ծաղրված հայ ժողովրդի ոսկորների վրա հարստանալ, զարգացնել տնտեսությունը, ռազմական ուժը, տուրիզմը: Այդ միլիարդներն այժմ օգտագործում է իր ծավալապաշտական երազանքներն իրականացնելու համար: Իսկ ի՞նչ է այս ծավալապաշտություն ասվածը. գուցե գլոբալացման մանրակե՞րտն է: Երբ ոչինչ չստեղծողների մի բանակ, մի քոչվոր խմբավորում, հեռու տափաստաններից իր անասունների հոտն ու իր հրոսակները առաջն արած, եկել էր այնտեղից, որտեղ արդեն խժռել էր արոտավայրերը, դեպի այնտեղ, որտեղ և՛ արոտավայրեր կային, և՛ փթթում էր բուսականությունը… կգնան, այնտեղ էլ կխժռեն, կանցնեն առաջ, էլի կխժռեն, հետո ետ կդառնան նույն ճանապարհով, որտեղ արդեն էլի խժռելու բան է հասունացել, դա էլ կվերացնեն… ահռելի է մորեխի նրանց ախորժակը: Բայց նրանք հիմա քաղաքակրթվել են, ձիերով արշավելու փոխարեն՝ զրահամեքենաներ, օդանավեր ու էլ ի՜նչ ասես չունեն…ու զինվել են այն «խելացիների» վաճառած զենքերով, որ թուրքերին ու ազերիներին տրվում են որպես խաղալիք՝ չար երեխայի ձայնը կտրելու համար: Եվ նրանք ավերում են ուրիշների կառուցած քաղաքներն ու գյուղերը, ոչնչացնում դրանց բնակիչներին, քանդում են, քանի որ ոչ թե կառուցելու համար են ստեղծվել, այլ՝ քանդելու… իսկ ինչից որ դեռ կարող են օգուտ քաղել, վրան կիսալուսին են տնկում, դառնում է իրենցը… Այսպես էլ նրանց երազն էր Շուշիի՝ դարուց դար մեր հոգևոր կենտրոն հանդիսացող քաղաքի վրա իրենց դրոշը ծածանելը…
Եթե 20-րդ դարասկզբին թուրք դահիճներին հաջողվեց զորակոչի պատրվակով հայ ազգաբնակչությանը զրկել տղամարդկանցից՝ նրանց առանց զենքի առաջնագիծ ուղարկել, նրանց ձեռքը բահեր տալով՝ իրենց իսկ գերեզմանները փորել պարտադրել, անպաշտպան մնացած երեխաներին, կանանց ու ծերերին դժոխային տանջանքների ենթարկել, տեղահանել, կոտորել ու դրանից դիվային հաճույք ստանալ, պետականություն ստեղծել մեր նախնիների ոսկորների վրա և մտքով էլ չանցկացնել, որ մի օր պետք է հատուցի մի ամբողջ քաղաքակիրթ ժողովրդին պատճառած վնասները, դրանով միայն մի նպատակ է հետապնդում՝ ավարտին հասցնել այն, ինչ 1915 թվականին չհաջողվեց մինչև վերջ իրականացնել: Նրան հիմա էլի խանգարում է ցեղասպանությունից աստվածային հրաշքով փրկված ու պետականությունը վերականգնած հայ ազգը, որ երկիր է կառուցել, մշակութային, գիտական բարձունքների է հասել և պատրաստ է իր ՀԱՅՐԵՆԻՔԻ պաշտպանության համար անել ամեն հնարավորն ու անհնարինը:
Որպես զինվոր, չկարողանալով տղամարդավարի կանգնել թվով ու զինվածությամբ իրենց բազմակի անգամ զիջող հայ զինվորների հետ դեմ առ դեմ, արդեն 44 օր է, ինչ խժռողների հրոսակները հրետակոծում ու ռմբակոծում են բնակավայրերը, ջանք ու եռանդ չեն խնայում իրենց ստեղծագործ աշխատանքով բարեկեցիկ կյանք ստեղծած խաղաղ բնակչությանը իրենց տներից վռնդելու, ծնկի բերելու համար: Հայոց մեծ եղեռնն իրականացրած երիտթուրքերի ժառանգ Էրդողանը, առանց թաքցնելու իր նպատակները, իր նախնիների օրինակով պահանջում է հեռանալ այն քաղաքներից ու գյուղերից, որտեղ հազարամյակներով աշխատել ու արարել է հայը, որտեղ բազմաթիվ են դարերի ընթացքում այս ժողովրդի կերտած մշակութային արժեքները:
Թվում էր, թե մեր լուսավոր դարում մեծ ու փոքր պետությունները, հաստատապես տեղյակ են իրադրությանը, պետք է իրենց տեղը ցույց տան վանդալներին, պաշտպանեն իր անկախության ու ազատության համար հերոսական կռվի ելած Արցախի ժողովրդի իրավունքները, սակայն կամ լռում էին, կամ հավասարության նշան դնում երկուսի միջև, անիմաստ խորհուրդներ տալիս:
Գուցե ոմանց համար ամեն օր մարդկային կյանքի դեմ իրականացվող այս բարբարոսությունը՝ գերիների նվաստացումը, գլխատումը, ծեր մարդկանց մորթելն ու ականջները կտրելը գլադիատորների անհավասար մարտի տեսարաններ են, որոնցով կոլիզեյներում զվարճանում էին հին հռոմեացիները: Իսկ մեծ ախորժակներ ունեցող Թուրքիան և Ադրբեջանը սպառնում են ոչ միայն աշխարհի վրա մի փոքրիկ անկյուն զբաղեցնող Արցախի, այլև աշխարհի քաղաքակիրթ մարդկության դահիճը դառնալ: Այսպիսով աշխարհն իր անտարբերությամբ ոչ միայն անթաքույց օգնություն, այլև ուղղակի մասնակցություն է ցուցաբերում Արցախի բնակչությանը թվով ու զենքով բազմակի անգամ գերազանցող Ադրբեջանին, որը նավթի ու գազի իր պաշարներով մինչև ատամները զինվելուց հետո, դեռ իր «մեծ եղբոր» հովանավորության ու նրա վարձած տեռորիստների մի ամբողջ բանակ է բերել տարածաշրջան:
Այսպես աշխարհը լռում է. նույնիսկ 20-րդ դարասկզբին Թուրքիայի իրագործած ցեղասպանությունից հրաշքով փրկված և Եղեռնի հետևանքով տարբեր երկրներում հայտնված հայկական ընտանիքների արդեն ավելի քան մեկ ամիս տևող զանգվածային ցույցերից հետո էլ քնից չի արթնանում: Նավալնի ինքնակոչ պուգաչովիկի իբր թունավորման պատմությունը դարձրին կառավարական մակարդակով երկրների՝ միմյանց վրա մատ թափ տալու առիթ, իսկ մի ամբողջ ստեղծագործ, խաղաղ ժողովրդի արյունն ամեն օր հոսում է, և աշխարհի մարդասերները տեղյակ չեն այդ մասին… Շատերը մտահոգված են, որ կորոնավիրուսի պատճառով կարգին չեն կարողանում զվարճանալ, սեքսով զբաղվել, թմրանյութերով մոռանալ աշխարհի դարդերը, որ իրենցը չեն… Առայժմ իրենցը չեն…
Արթնացե՛ք, աշխարհի մարդասերնե՛ր: Այս պատերազմը միայն աշխարհում առաջինը պետականորեն քրիստոնեություն ընդունած, Արարատի փեշերին ի սկզբանե իր տունն ու օջախը հյուսած հայ ժողովրդինը չէ: Աշխարհի քարտեզի վրա հազիվ նշմարվող և դեռ դարասկզբին Հայաստանի մաս կազմող ու կամայականորեն, մեկ ստորագրությամբ արհեստականորեն ստեղծված Ադրբեջանին նվիրված Արցախի Հանրապետությունը կենաց ու մահու պայքար է մղում բազմամիլիոնանոց թուրքի դեմ՝ փակելով նրա ճանապարհը դեպի Ռուսաստան, դեպի Եվրոպա, դեպի Միջին Արևելք, անգամ՝ դեպի Չինաստան և էլ ուր ասես… Իսկ հիմա Պուտինի մեկ ստորագրությամբ կրկնվում է նույնը…
Երկրագունդն այսօր մի փոքրիկ գնդակ է: Թուրքի ծավալապաշտական «մարտն առանց օրենքների», Էրդողանի հիվանդ նկրտումները կարող են հասնել ողջ մարկությանը, նպաստել անտեսանելի ուժերի հակամարդկային գործունեությանը: Արթնացե՛ք քնից, փրկե՛ք ոչ միայն Արցախի՝ իր ազատության համար պայքարող փոքրիկ հանրապետությունը, այլև Արարչի կողմից բոլորիս խնամքին հանձնված և բոլորիս պատկանող մոլորակի բնակչության խաղաղ գոյակցությունը:
Քանի դեռ ուշ չէ, միավորվե՛նք և միասնական ուժերով բռնենք Մարդկության դահիճ Թուրքիայի դարուց դար արյունոտ ձեռքերը:
Հովիկ Վարդումյան — Արցախի առաջին պատերազմի հերոս, գրող, հրապարակախոս
Ալիս Հովհաննիսյան — գրող, հրապարակախոս
Գոհար Գալստյան — գրող, հրապարակախոս
Նանե — գրող, հրապարակախոս
Սիրանույշ Գալստյան — գրող, հրապարակախոս, կինոգետ
Կարինե Ռաֆայելյան — գրող, գրականագետ
Լիլիթ Անտոնյան — գրականագետ
No Comments