-Ես իրան սիրում եմ՝ թողե՛ք, պիտի ամուսնանամ,- գոռում էի ու ոտքերս գետնին խփում։
Փորձեցին բաժանել, չստացվեց. ամուր գրկել էինք իրար ու կանգնել մանկապարտեզի նախասրահում, ի ցույց բոլորի։
-Տղա՛ ջան, ախր դու ընդամենը 4 տարեկան ես,- դաստիարակս փորձում էր հանգստացնել. անօգուտ էր, շարունակում էի գոռալ՝ չէ՛, վաղը մենք պիտի ամուսնանանք , թե չէ ես կփախնեմ… Թե չէ պապայիս կսպանեմ ու սաղիդ…
-Ա՜յ քեզ բան, սա լրիվ խփնված ա, տեսնես ո՞ւմ ա քաշել, մեր մեջ գիժ չի եղել, ա՛յ մարդ, կարո՞ղ ա մեր երեխեն չի,- մտածում էր զարմանքից արձանի պես անշարժ կանգնած պապս։
Գժությունս օրեցօր ավելի անտանելի էր դառնում, ու մերոնք ստիպված երկու փոքրիկ մատանի առան, դրեցին մատներս, ասացին՝ վերջ, դուք ամուսնացաք։
Ո՜նց էինք ուրախացել։
Վերջապես սթրվեցինք։
Նրա անունը Քրիստինա էր։
Մանկական խաղերը սերը մղեցին հետին պլան. մանկությունը միակ բանն է, որ սիրուն հաղթում է միշտ… Կամ գուցե մանկությունն ա հենց իրական սերը, որ էնքան մաքուր է, մարդը, մեծանալով ու բանական դառնալով, կորցնում է այն։
Երազում էինք չմեծանալ, բայց ժամանակն անկասելի էր. զարմանքով էինք նայում հայելուն՝ կարծես ուրիշ մարդիկ էին մեզ ակնդետ նայում: Էդպես էլ չհարմարվեցինք մեր օրեցօր փոխվող-փթթող մարմինների հետ։ Նույն լակոտները մնացինք, երազկոտ ու համառ։ Հոգին միշտ էլ երեխա է մնում…
Հիշում եմ՝ մի քանի տարի կորցրինք իրար էս հսկա -մոռացկոտ քաղաքում ու մի օր պատահական հանդիպեցինք երաժշտական դպրոցում։ Նա ֆլեյտա էր նվագում, ես՝ երգում էի. էդպես էլ չհասկացա՝ երաժշտությա՞նն էի սիրահարվում ամեն օր, թե՞ նրան, բայց զգում էի, որ նա գեղեցկանում է, երբ նվագում է, նրա օվալե շուրթերը ասես փոքրիկ, երկվորյակ թիթեռնիկներ լինեին. ճարպկորեն վեր ու վար էին անում, թռչում երաժշտական ցողունից ի վեր ու կախարդող մեղեդին փաղաքշում էր բոլորին, հուզում արտասվելու աստիճանի։ Ինչպես ցանկացած գեղեցիկ ու կատարյալ բան, մեղեդին նույնպես պիտի կիսատ մնար, որ թովչանքը չմեռներ՝ դառնար հիշողություն…
Եվ ո՞նց շարունակեմ պատմել, գրել նրա մասին, երբ ցավի իմ ֆագոտը կրակում է հիշելիս։ Ի՞նչ արած, սկսել եմ, պիտի ավարտեմ. երբեմն ինձ թվում է, թե իմ սերը վտանգավոր է. այն սպանում է…
Երաժշտական քոլեջի ավարտական համերգին կրկին հանդիպեցինք. Բոչելլիի «Melodrama»- ն երգեցի, հուզվել էր, ասաց, որ դա իր լսած ամենատխուր ու սիրուն երգն է, որ իմ ձայնը նման է աշնանային մեղմ անձրևին։ Ժամանակը էլի բաժանեց մեզ;
Հինգ տարի լուր չունեինք իրարից, արդեն մոռացել էի նրա մասին՝ քնեցրել էի զգացմունքներս, բայց մի օր կեսգիշերին Ֆեյսբուքում նամակ ստացա։ Էկրանը բացեց սև- մութ թաղանթը ու նրա սիրունիկ դեմքը ներխուժեց իմ սենյակ։
Համարդ չգտա, Ֆեյսբուքում փնտրեցի անուն-ազգանունով, լավ ա, մի քանի Վարդան կար Սմբատյան, հեշտ գտա, ամուսնանում եմ էս շաբաթ, Վարդ, համարդ կտա՞ս,- հեռախոսից թափվող զվարթ ձայնը հորդաց ու կտրվեց, բայց երազում շարունակ խոսում էր ինձ հետ։ Մանուկ Վարդանը պատասխանում էր։ Երկու լակոտներ ողջ գիշեր բլբլացին, չկարողացա քնել։
Մի շաբաթ հետո գնացի հարսանյաց հանդեսին։
Փեսացուն մի գեղեցկադեմ, հոգատար ու շշմած բժիշկ էր, կարծես թե երջանիկ էին…
Աշխատում էի շատ չնայել նրանց կողմը, մտածում էի՝ ինչ բան ա կյանքը . ամենակարևոր մարդկանց կորցրի մանուկ հասակում. սկզբում՝ Քրիստինան, հետո՝ հայրս։
Մի քանի բաժակ կոնծեցի, օգնեց, դարձա մյուսների նման երջանիկ բարեկամ: Իզուր չեն ասում՝ մարդիկ խմում են, որ իրար հասկանան, որ մոռանան՝ ովքեր են։ Կարճ ասած՝ խմելը երջանկության հասնելու կարճ ճանապարհ է։ Օգնեց։
Հարսանյաց հանդեսը ավարտվեց գիշերվա մեկին։ Գրկեցի ու երջանկություն մաղթեցի Քրիստինային, շնորհավորեցի նրա ամուսնուն, շնորհավորեցի ու նախանձեցի, բայց… ի՞նչ արած… Տաքսին սպասում էր, շտապեցի։
Հազիվ հաշտվել էի նրա երջանկության հետ, երբ գիշերվա ժամը չորսին հեռախոսս զանգեց՝ ո՞վ ա էս գիշերվա չորսին, զարմացա. Քրիստինայի համարն էր։
Քրտինքը հոսեց գլխամաշկիցս…
Նրա ամուսինն էր. նա լացակումած խնդրում էր հասնել հյուրանոց, ուր մեկնել էին հարսանեկան գիշերը անցկացնելու համար։ Նրա խոսքով՝ զանգել էր աղջկա մորը, քրոջը, չէին արձագանքել, քնած են եղել, գտել էր իմ համարը և զանգել։
Տաքսիով արագ հասա հյուրանոց։
Տղամարդը հազիվ էր իրար կապում բառերը։ Մի կերպ կցմցեց իրար։
Սիրո ակտի ժամանակ կամ՝ դրանից հետո (էդպես էլ չիմացանք ) Քրիստինայի սիրտը կանգ էր առել։
Ամուսինը մտածել էր, թե կինն այնքան երջանիկ է, որ վայելում է անհպում երկրորդ հեշտանքը՝ քունը, ուրախ շրջվել էր կողքի և մտովի պատկերացրել իրենց երեխաներին, «լուսավոր ապագան», բայց ինչ-որ ներքին տագնապ նրան պահել էր արթմնի վիճակում այնքան, մինչեւ մահը սառել էր կնոջ մարմնի վրա։
Մի կիսամարդ- կիսաստվեր կամ, ո՞վ գիտի, գուցե հյուրանոցի նախկին մեռյալ բնակիչ, կարծես թե ձանձրացել էր էն աշխարհից և վերադարձել էր նոստալջիի հետևից, տղամարդու ականջի տակ ինչ-որ բան էր փսփսացել։
Տղամարդը մի քիչ խմած էր ու շշմած և ուշք չէր դարձրել շշուկին, բայց սառը մի հպումից սարսռել էր, թեքվել իսկույն:
Կինը շրջված էր դեպի նա, բաց աչքերը երեխայական անմեղությամբ նայում էին առաստաղի վրա թարթող լույսի խաղին, իսկ բացված նուրբ բերանը անճոռնի տեսքով անշարժացել էր՝ ասես ինչ-որ բան էր ջանացել ասել ու մահը անշարժացել էր էդ պահին։
Ծիածանաթաղանթի մեջ կանաչը վառվում էր. մահը փորձում էր լուսավորել չմեծացած երեխայի աչքերը վերջին անգամ։
Ես արագ հասա հյուրանոց ու օգնեցի նրան տեղափոխել դիահերձարան։ Ժամանեցին Քրիստինայի հարազատները, մայրը ուշաթափվեց գրկիս մեջ։
Ամուսինը շշմած էր, նա չէր արձագանքում ընկերների , ծնողների հարցերին, ցավակցական խոսքերին։
Նայեցի ու անկախ ինձնից՝ թռցրի բերանիցս.
-Նա ճիշտ էր ասում…
-Ի՞նչ։
-Նա ճիշտ էր ասում,- ավելի հստակ ու բարձր կրկնեցի երկրորդ անգամ։
Երբ մենք երեխա էինք, սիրում էիք իրար, էնքան զզվացրինք բոլորին, մինչև մեզ մատանիներ տվեցին, իբր ամուսնացանք…
Նա մի բան ասաց, որ ոչ մի հանճարեղ գրողի մտքով չէր անցել։ Եվ դա ընդամենը չորս տարեկանում։
Էդքան էլ կարդում եմ, Աստված իմ։ Իզուր..։
-Ի՞նչ ասաց, ի՞նչ։
Վրա տվեցին չորս կողմից բորբոքված:
Քմծիծաղեցի։
Չորսամյա Քրիստինայի թոթովախոսությունը պոլիֆոնիկ հանդարտությամբ ներս խուժեց սենյակ ու դանդաղ հասավ իմ բերանին.
-Սերը մեծերի համար չէ, սերը չի մեծանում…
Հ. Գ.
Հիմա, առավել քան երբևէ, երազում եմ կրկին փոքրանալ, դառնալ էն համառ լակոտը ու նորից վերապրել քեզ հետ մեր չմեծացող սերը՝ մանկությունը, Քրիստի՛նա, բայց ինչո՞ւ չի շարժվում իմ հետընթաց շարժվող գնացքը դեպի քեզ՝ դեպի անցյալ- երջանկություն։
Հուսով եմ՝ հաջորդ կյանքում կլինի էդ հրաշքը. մենք չենք մեծանա ու վերջապես կկարողանանք երկար ու կարգին սիրել՝ առանց մեծերի, առանց օրենքների, առանց ժամանակի ..
Մանկությանս սիրո՝ Քրիստինայի վառ հիշատակին…
Լուսանկարը՝ Նառա Վարդանյանի