Դավիթ Սամվելյան․ Ծով ձմեռ

Եվ հետո նորից ձմեռ եկավ։ 

Այս անգամ ցուրտը սաստիկ էր, տեղումներն էլ՝ սովորականից շատ. ասում էին՝ ինչ-որ ցիկլոն, ճեղքել անցնելով երկար տարածություններ, հոսելով հարթավայրերով, լեռներ մագլցելով, հասել էր քաղաքի բաց կապույտ երկնքի սահմաններին և ամպերից գործված իր ծանր ու մուգ ծածկոցի տակ  առել տանիքներն ու փողոցները։ 

Սովորականից ցուրտ էր։ 

Քաղաքի մարդիկ սովոր չէին մռայլ օրերի. հետ էին վարժվել, մտածում էին՝ դժվարությունների հետ անցյալում են մնացել նաև ցրտերը։ Ամեն մեկը, իր առօրյա հոգսերը շալակած, անց էր կացնում օրերն ու տաքանում բեռի ծանրությունից՝ հոգնությունը մոռացության մատնելով ու թոթափելով ժպիտների, երբեմն՝ խելացնոր ու անիմաստ քրքիջի, հոգի ու միտք չլցնող վայելքների մեջ. երկինքը կապույտ էր ու ջինջ, օրերը՝ անբռնազբոս ու դատարկ։ 

Ձմեռը նորից եկավ։ Եղանակային իր հերթից չուշանալով եկավ։ Այս անգամ իսկապես, իսկապես եկավ։ Փողոցներին ու շենքերի մուտքի բետոնե աստիճանների մակերևույթներին ամեն առավոտ սկսեցին ավազի ու աղի խառնուրդ շաղ տալ։ Հալչող ու կրկին սառչող փողոցներում երեկոյանալիս մեքենաները պար էին բռնում ու տակնուվրա անում երթևեկը։ Տանիքների ձյունը ցերեկվա գրեթե աննշմար ու անուժ արևից հալչում կաթում էր մուտքերի աստիճաններին ու գիշերը սառչելով՝ իր տակ էր թաքցնում ներսուդուրս անողների ոտնահետքերը։ 

Վրեժը լուռ պառկած էր հիվանդասենյակում. մերթընդմերթ տնքտնքում էր, բայց ոչ թե ճաքած կողերի ցավից, այլ անզորությունից ու անօգնական վիճակից․ գլուխը պատին խփելու փոխարեն անուժ հոգոց էր հանում։ Վստահ էր. իր բացակայության ընթացքում շենքում ոչինչ չէր պատահելու, և, առհասարակ, այդ մուտքում արդեն վաղուց ոչ մի նոր բան չէր պատահել։ Ամեն անելիք, ամեն հոգս վերցրել էր իր ուսերին. շենքի լիազորն էր։ Ապրում էր վերջին հարկում. մենակ էր և՛ հարկում, և՛ տանը։ Ձախ կողմի հարևանը դուռը կողպել գնացել էր Հունաստան։ Ասում էր՝ էնտեղ տաք է, փողն էլ արժեք ունի, քիչ աշխատում, շատ վաստակում ես. կարևորը՝ ծով կա, երկնքի պես կապույտ, ջրեղեն երկինք կա։ Մեկսենյականոցում ապրող հարևանն էլ էր դուռը փակել ու հեռացել։ Մենակ տղա էր. անհեր-անմեր ու անժառանգ։ Գնացել էր պատերազմ ու չէր վերադարձել։ Վերջին անգամ՝ մինչև գնալը, առավոտ կանուխ տնից դուրս գալիս բարևել էին իրար. տղայի աչքերն ուռած էին, բայց դեմքը սովորականից պայծառ էր. գիշերն արթուն էր լուսացրել, հավանաբար սկսել էր ժառանգ ունենալու մասին մտածել…

Մահճակալին պառկած՝ Վրեժը հայացքը լուռ հառել էր առաստաղին. վախենում էր փակել աչքերն ու սպասում էր բուժքրոջ հերթական այցին։ Նախորդ ձմեռներին բժշկի կարիք չէր ունենում։ Կա՛մ գրիպ էր հիվանդանում, կա՛մ հոդերն էին ցավում։ Երկու դեպքում էլ հեշտ էր։ Գրիպը երեք օրից երկար չէր տևում. մի ջերմիջեցնող դեղով ու քթի կաթիլներով հարցերը լուծում էր։ Հոդերի ցավի դեպքում էլ ելք կար։ Լպրծուն ու անհոտ քսուկից մի քանի գրամ լցնում էր ծնկներին ու տրորում։ Ծնկները տաքանում էին, ու մի քանի րոպե հետո ցավը թողնում էր. ծնկները տրորելիս հոդացավի հետ կարծես հոգու ցավն էլ էր առժամանակ հեռանում։ Մի տարի առաջ ձմռանը կորցրել էր հայրական տունն ու հորը. պատերազմ էր: Ինքն իրեն խոստացել էր, որ կվերադառնա, բայց ոնց ու երբ՝ չգիտեր: 

Այս տարի էլ հղի կինը թողեց հեռացավ։ Մի քանի տոպրակ շոր էր հավաքել ու արդեն թույլ նշմարվող կլոր փորն առաջ գցած՝ մի քանի անգամ վերելակով վարուվեր արել, տոպրակները տեղավորել էր տաքսու մեջ ու գնացել։ Վերջին տոպրակը գետնից պոկելուց հետո գլուխը կախել էր, մի երկու քայլ անելով՝ մոտեցել Վրեժին, ուսերը գրկել, այտը մոտեցնելով այտին՝ համբուրել էր ու հեռացել։ Վրեժն անշարժ կանգնել էր ննջարանում. լավուվատ անելու ուժ էլ չուներ։ Տարիներով զավակ ունենալու նրանց փորձերն ապարդյուն էին անցել. վերջին, ասում են՝ ամենաստույգ հետազոտությունը ոչ մի նոր բան չէր տվել: Պատասխանին անգամ չէր սպասել, մեկնել էր սահման:

Հեռանալու նախորդ գիշերը, երբ հերթական անգամ վերադարձել էր սահմանից, քնելիս էր նկատել կնոջ հղի լինելն ու ընտրության առջև էր կանգնել. կա՛մ պիտի համակերպվեր իրողությանն ու հոգ տաներ կնոջն ու ուրիշի երեխու հեր դառնար, կա՛մ պիտի տնից դուրս աներ կողակցին։ Վերջինս, գլխին տեղացող թուքումուրին ի պատասխան, ոչ մի խոսք չէր ասել,  նեղսրտել էր, վախից բերանը ջուր էր առել ու ո՛չ կարողացել էր եղելությունը բացատրել, ո՛չ էլ արդարանալ: Թողել հեռացել էր և ազատել ամուսնուն նրա համար այդքան սարսափելի անամոթությունից. կնոջ ծնողները վաղուց հրաժեշտ էին տվել կյանքին: Վրեժը մտածել էր, որ ապագա երեխայի հոր մոտ է գնացել. գոնե էդպես ավելի հանգիստ էր զգում իրեն։ 

Ծով համբերություն ուներ՝ Հունաստանի ծովերի պես անծայր։ Համենայն դեպս իրեն այդպես էր թվում մինչև երեկ առավոտ։ Սովորականից երկար էր քնել. մի տեսակ հոգնել էր ամեն օր կանուխ արթնանալուց։ Քնով էր անցել, ու հենց այդ գիշեր էլ առատ ձյուն էր տեղացել։ 

Երազն էր ուշ արթնանալու պատճառը։ Իրականությունից հոգնած՝ հույսը դրել էր երազների վրա. Շոպենն էր հյուր եկել՝ իր նոկտյուրնների ամբողջական նոտաները ձեռքի տակ պինդ պահած: Գաղտագողի մոտեցել էր, ականջակալներն ականջներից հանել ու c-sharp minor ձայնով մեղմորեն հարձակվել վրան. 

— Հերիք չի՞ էդ “Delerium” ու “Olafur Arnalds” լսես, հեռախոսիդ ակումլյատորի հերն անիծում ես, դե ականջներինդ էլ չասեմ: 

Մի տեսակ զարհուրել ու կատաղել էր. չէ, քաղաքավարի կատաղել չի լինում, «ֆազերը գցել էր» ու, ո՛չ էս կողմ, ո՛չ էն, վրա բերել.

  — Դու որ մեծացար, քեզ էլի Ֆրեդերիկ էին ասո՞ւմ, թե՞ Ֆրեդեր: 

— Ոնց որ երկարացնում ես, որդի՛ս, հիմա կտամ՝ լարից կընկնես․ անցիր կողքի սենյակ ու դաշնամուրից չեխոլը հավաքիր: 

Մի տեսակ փոքրացել ու կծկվել էր.

— Լավ, լավ, հենց հիմա, Ձեր ներողությունն եմ հայցում, մաե՛ստրո: 

Տան մյուս սենյակ տանող ճանապարհը կարծես լաբիրինթոսի միջով անցներ․ գնում էր, բայց տեղ չէր հասնում: Մի ամբողջ հավերժություն տևող ընթացքից հետո մոտեցել էր այն սենյակին, որի ամենաերկար պատի տակ դրված էր տարիքով իրենից մեծ “SHCHOLZE”-ը: Դռան տակի նեղ արանքից պարզորոշ նկատվում էր, որ սենյակի լույսը վառ է: Վախն ու հետաքրքրասիրությունը պայքարի մեջ էին մտել զարմանքից քարացած աչքերում. հաղթել էր հետաքրքրասիրությունը: 

— Պարո՛ն Շոպեն, մենք հասել ենք: 

— Մի հատ տուալետ-բաղնիքի տեղը ցույց տուր, նոր մտնենք:

Շոպենն արագ վերադարձել, կիսաթաց ձեռքերը շալվարի փողքերի վրա չորացրել ու գլխով արել.

 — Դե, դուռը բաց արա․ մի 160 տարի է՝ չեմ նվագել:

Վախով ու հետաքրքրասիրությամբ համակված՝ դուռը բացել էր. 

— Շա՜տ եք ուշանում, Ֆրե՛դ…- առանց ողջունելու վրա էր բերել սենյակի անկյունում դրված աթոռին նստած մի տղամարդ՝ ոտքը ոտքին գցած, կոկիկ հագուկապով ու հարդարված արտաքինով. Սակարիասն էր:

— Բարև՛, թախի՜ծ…- Շոպենին յուրատեսակ ողջունել էր սեղանի դիմաց տեղավորված մյուս անկոչ հյուրը:

— Բարև՛, հարգելի՛ ու սիրելի Ֆրանսուազ, ինչպե՞ս է Ձեր առողջությունը, տիկի՛ն Սագան: 

— Հիանալի, պարո՛ն Շոպեն, միայն թե էս հերոսը շատ է ծխում․ խեղդվեցի․ աչքիս նոր օրենքի մասին դեռ չի լսել:

Աննկատ կանգնել էր դռան մոտ, կարծես նրանց միջի հյուրը ինքը լիներ:

 — Սա՛կո, դե թարգի, էլի, ուզում ես անպայման քավորիդ ասեմ, վրադ մի լավ խոսի՞…

-Ո՞վ, Մարկե՞սը. մենակ թե իրեն բան չասես, ախպո՛ր պես:

Եվ այդ տարօրինակ եռախոսության մեջ վերջապես տիկին Ֆրանսուազի աչքին ընկել էր ինքը.

— Բալե՛ս, դու գնա հանգիստ տեղավորվիր ա՜յ էն լեժանկայի վրա․ հիմա Ֆրեդերիկ Նիկոլայևիչը իր կախարդական մատներով կվերակենդանացնի դաշնամուրիդ կռկված ստեղները, ու բոլորս կհանգստանանք… 

Հնազանդ աշակերտի պես մոտեցել էր դաշնամուրին, վրայի սպիտակ սավանը մի կողմ քաշել ու գնացել մատնացույց արված տեղը: Կիսապառկած դիրք էր ընդունել, բայց չէր թուլացել: Սենյակի մեջտեղում կանգնած՝ Շոպենը գլխի խոնարհումով կրկին ողջունել էր Սակարիասին ու Սագանին, ապա շրջվել իր կողմ ու աչքով արել։ Բոլորը լռել էին, Սակարիասը հանգցրել էր ծխախոտն ու ընկղմվել աթոռի մեջ՝ աչքի պոչով հերթական անգամ հիանալով ու գաղտնի ցանկանալով Ֆրանսուազին: Առիթից օգտվելով՝ ավելի հանգիստ դիրք էր ընդունել ինքը: Մաեստրոն մոտեցել էր դաշնամուրին, մի պահ հայացքը հառել սև ու սպիտակ ստեղներին, ապա սթափվել։ Ուղղել հագուստն ու նստել դաշնամորի դիմաց դրված աթոռին: 

Նոկտյուրն համար 20… Բոլորը մահացել էին դրսում, մտքում, հիշողություններում, անգամ ներկայում․ մահացած էին սենյակում ներկա գտնվողները՝ մեկը մյուսի համար: Անիրականը մեղեդու միջոցով լցվում էր ականջների մեջ ու իրականացնում ամենաբաղձալին. խաղաղ էր ամենուր՝ սահմանին, սրտում, անգամ զուգարանի օդափոխիչն էր լռել. մաեստրոն մոռացել էր անջատել լույսը: 

Առավոտ էր, քաղաքի սովորական առավոտներից ամենասիրելին՝ կիրակնօրյա առավոտ էր: Վրեժն աչքերն արագ բացել ու շուրջբոլորն էր նայել: Դաշնամուրը ծածկված էր սպիտակ սավանով, իսկ մոխրամանը դատարկ էր: Ծխախոտը վառեց ու հեռուստացույց միացրեց: Հանրայինով «Երաժշտական փոստարկղն» էր, որի հաղորդավարը դեռ նույնն էր.

— Սիրելի՛ հեռուստադիտողներ, այսօր…. 

Ինչ-որ տարօրինակ հեռուստադիտողի խնդրանքով միացրել էին “Նոկտյուրն համար 20-ը”… Շփոթված մոտեցել էր պատուհանին. քաղաքն անցել էր սպիտակ վերմակի տակ… Ուշացած ու մեղավորության զգացումով՝ արագ վրան էր գցել վերարկուն, խորդանոցից հանել էր թիակն ու իջել ցած։ Շտապելուց հենց առաջին աստիճանի վրա էլ սայթաքել էր ու ընկել։ Բակում մարդ չկար. ուշակորույս ընկել էր հենց աստիճանների վրա: Մի ժամ չանցած՝ ուշքի  էր եկել դեմքին տեղացող ու սթափեցնող հարվածներից: Աչքերի դիմաց մշուշ էր, կատարվածը չէր գիտակցել:  Սիրիահայ մի աղջնակ, որը երբևէ ձյուն ու ձմեռ չէր տեսել, բայց պատերազմ ու ընկած մարդկանց շատ էր տեսել, աստիճաններով արագ ցած էր իջել, մոտեցել, գլուխը դրել էր Վրեժի կրծքին ու համոզվելով, որ ողջ է՝ փոքրիկ մատները բռունցք արած՝ սկսել էր հարվածել դեմքին։

Այսքան կյանքից ու այսքան դժվարությունից հետո հիմա էլ ձմեռ էր եկել, ձմեռ, որն իր իրավունքների գերազանցմամբ ցավեցրել էր Վրեժին, ում մեջ մի գրամ վրեժ չկար անցած օրերի կամ մարդկանց հանդեպ. պառկել էր ու խոր շնչելով՝ հայացքը հառել էր առաստաղին։ Հիվանդասենյակի դռան բացվելուց Վրեժը շփոթված ցնցվեց ու ցավեցրեց կոնքը։ 

— Մի՜, մի՜ շարժվիր, չի կարելի, բուժքույրն արգելել ա,- հենց շեմքին լսվեց կանացի նվաղած մի ձայն։ Ցավից մի կերպ աչքերը բացեց ու վիզը երկարեց. կլորիկ փորն ու կողերի ցավը խանգարում էին մարմինը շտկել ու պառկած տեղում փոքր-ինչ վեր ելնել։

— Դո՜ւ…- կրկին աչքերը փակեց Վրեժն ու խոր հառաչ արձակեց՝ ձեռքով հեռանալու նշան անելով։ 

— Հա… Ես… 

— Ինչի՞ ես եկել։ Երեխին ինչի ես բերե՞լ հետդ էստեղ,- ձեռքի մատների թույլ շարժումով իր մոտ կանչեց սիրիացի աղջնակին:

Շնորհահակալական ժպիտ նշմարվեց Վրեժի՝ չսափրած, մեկումեջ սպիտակին տվող մորուքով դեմքին։ 

— Բա… բա ո՞ւմ հետ գայի։ Ո՞վ կա ուրիշ հարազատ․ ինքն է քեզ փրկողը, ինքն ա ասել, որ քեզ տարել են հիվանդանոց։ Ուզեց գա, որ համոզվի՝ լավ ես։ 

— Ինքն ինձ փրկողն ա, բա դո՞՜ւ… Դու իմ տունը քանդողն ես։ 

Ծովը լռեց, բայց ներսը փոթորկվում էր։ Ինչ-որ բառեր էր ծամում ատամների հետևում. չհամարձակվեց խոսել, միայն գլուխը կախեց ու վիրավորված երեխայի պես ասաց. 

— Սրանք դնում եմ սառնարանի մեջ,- ձեռքի տոպրակը շարժեց,- բուժքույրը կօգնի՝ կուտես։ Ուրբաթ օրը կգամ հետևիցդ ու տուն կգնանք։ 

Ու լռեց։ Խոսքը ասես հատու թրով ավարտեց, գլուխը վեր բարձրացրեց ու նայեց Արփիին։ Վերջինս մի արագ, կիսաափսոսացող հայացք նետեց Վրեժի կողմը, իր ձեռքը բռնած ու հայրաբար շոյող ձեռքը բաց թողեց ու միացավ Ծովինարին։ 

Ու հեռացան՝ իրենց հետևից դուռը կամացուկ ծածկելով:

Պատուհանից դուրս ձյունը նորից սկսել էր փաթիլվել ու անշտապ իջնում էր երկնքից՝ դարսվելով արդեն մի քանի օր տեղացած, հալած-սառած հին ձյան վրա, նստելով վաղուց արդեն տերևազուրկ ծառերին ու բալենու նորաբաց սպիտակաթերթ ծաղիկների պես զարդարում էր մեռած շրջակայքը:

Վրեժը չէր ընկրկում. ինքն իրեն համոզում էր կուլ չգնալ  կնոջ՝ հոգատարության ապացույց այցին ու նրա աչքերից հորդացող, սենյակն ու իր ներսը լցրած տաք հիշողություններին: Հիշողություններից ամենաթարմն ու թանկը թերևս Արփին էր, ում որդեգրել էին նախորդ տարի ամռանը. հայրը զոհվել էր սիրիական երկար ու բազում կյանքեր խլած պատերազմում: Մայրն անհայտ էր: Հայաստան էր եկել պապի հետ. պապի մոտ դեռ հայրենիքի՝ չտեսած, բայց բաղձալի բնօրրանի հանդեպ անբացատրելի, անտրամաբանական սեր ու ձգտում էր ապրում: Բայց ինքը երկար չապրեց. ութսունն անց էր․ ծննդավայրի ու որդու հանդեպ կարոտը կրկնի արագացրել էին կյանքի օրերի հետհաշվարկը: Լավ է, որ խանութում պատահաբար ծանոթացել էր Ծովինարի ու Վրեժի հետ. մոտեցող Սուրբծննդյան տոնին ընդառաջ, երբ բոլորի տան հացը պակասում էր, իսկ փռերի մեծ մասը դեռ չէր աշխատում, լավաշի հերթ էր: Վրեժն իր հերթը զիջել էր ծերունուն: Վերջինս էլ, որպես շնորհակալություն, ասել էր.

— Հաջի՛ս, թարմ լավաշի հոտեն անուշ մեկ ալ բարուրում արած նորածին մանչի մաշկի հոտն է…

Մտերմացել էին, իրար հյուրընկալում էին, զբոսնում ամռան զով երեկոներն ու սրճում. Մեռնելուց առաջ հասցրել էր երկտող թողնել. ‹‹Բան չունիմ թողնելու, աս կյանքն ինձմէ ամեն բան տարաւ: Ձեր բարի կամքին կթողնիմ ամենաթանկերուս՝ Արփիս ու հայրենիքին մէջ ունեցած տունս››…

Հակոբ պապին պատվով հայրենի հողին հանձնելուց հետո նրա տան դուռը կողպել էին ու պայմանավորվել, որ ո՛չ վարձով պիտի տան, ո՛չ էլ վաճառեն. դա Արփիի տունն էր ու նրան էլ պիտի մնար, երբ կմեծանա ու կորոշի առանձնանալ: Աղջնակին վերցրել ու տարել էին իրենց տուն:

Ծովն իր տված խոստումը դրժել էր՝ գնացել էր Արփիի տուն, ուզել էր առժամանակ մենակ մնալ, սպասել, մինչև Վրեժը կխաղաղվի:

Այդ առավոտ Արփին դեռ քնած էր: Երբ արթնացել էր, տեսել էր՝ ո՛չ Վրեժը կա, ո՛չ էլ Ծովը: Սպասել էր, մտածել էր՝ խանութ են գնացել, բայց կես ժամ անց միայնության վախից ու ահագնացող վատ մտքերից սարսափած՝ վազել էր դուրս. հենց այնպես, բնազդաբար, ինչպես անում էր, երբ Հալեպում լսվում էին ռումբերի ու արկերի՝ հետզհետե հաճախացող ու մոտեցող պայթյունները:

Ուրբաթ՝ գլխավոր բժշկի այցից հետո, Վրեժին դուրս գրեցին: Ծովն ու Արփին, հարկաբաժնի միջանցքում կանգնած, սպասում էին բժշկին: Սենյակից դուրս գալիս գլխավոր բժիշկը նկատեց քիչ հեռվում կանգնած Ծովինարին, մոտեցավ, շոյեց Արփիի վարսերը, հասուն ու զուսպ ժպիտը դեմքին՝ ասաց.

— Տեսնում եմ՝ լավ ես, Ծովինա՛ր ջան: Վստահ եմ՝ փոքրիկի ծնվելուն սպասելն ամուսնուդ հավելյալ ուժ կտա, որ շուտ ապաքինվի: Կարող եք տուն տանել նրան, բայց հոգ կտանեք, որ շատ չշարժվի:

Երեք ամիս առաջ Ծովը եկել էր հիվանդանոց, անցել էր բոլոր հետազոտություններն ու մի քանի օրից արհեստական բեղմնավորում արել. այս անգամ բախտը բերել էր՝ հղիացել էր: Մտածում էր անակնկալ անել ամուսնուն: Ամեն ինչ փորձել էին․ եթե սա էլ անօգուտ լիներ, մեկ է, ոչինչ չէին կորցնի: Ամուսնուն հերթական անգամ չտխրեցնելու և չհիասթափեցնելու համար որոշել էր թաքուն պահել: Եթե ամեն ինչ բարեհաջող անցներ, Արփիին որդեգրելուց հետո Վրեժը պետք է որ հանգիստ ընդունի իրեն հղի տեսնելու փաստը, հուսով էր՝ ուրախությամբ կդիմավորի այդ բարի լուրը այդքան երկար տևած անհաջողություններից հետո. հայրն ուրիշ մեկը չէր լինելու՝ հենց Վրեժն էր, ով փորձանմուշ էր հանձնել ամենաստույգ հետազոտության համար. արդյունքում պարզվել էր, որ երկուսն էլ առողջ են. խնդիրը միայն համատեղելիության մեջ է: 

Թանձրացած ամպերից սպիտակ, մեծ փաթիլներով ձյուն էր իջնում քաղաքի վրա. երեկոյացել էր: Փողոցի դեղնավուն լուսատուների տակ դանդաղ, իրար փաթաթված, չորս հոգի քայլում էին քիչ հեռվում երևացող շենքի ուղղությամբ: Շենքի ոչ մի պատուհանում լույս չէր վառվում. շենքը դատարկ էր: Մեկ տարի առաջ էր, որ Վրեժը, կորցնելով հայրական տունն ու հորը, Ծովինարի հետ եկել հաստատվել էր աղուց լքված հանրակացարանի հարկերից մեկում:

Մոտենալով աստիճաններին՝ կանգ առան:

— Էստեղ եմ, հա՞, փաստորեն ընկել:

Ծովինարն ու Արփին գլուխները լուռ վերուվար արեցին:

Վրեժը մի պահ մտախոհ դեմք ընդունեց, ապա գրկեց նրանց:

— Ծո՛վ, Արփի՛, որոշեցի՝ հենց էս ձյունը հալվի, ու բալենիները ծաղկեն, գնում ենք Հունաստան: Պիտի վրեժս լուծեմ էս սառը կյանքից, Հարությունը պիտի ծով արև տեսնի,- ասաց ու ավելի պինդ գրկեց նրանց: 

Ծովի դեմքին հայտնված ժպիտն ու մանկան խանդավառությամբ լցված Արփիի ծով աչքերը ճեղքեցին թափվող ձյան փաթիլներն ու ձմռան այդ ցուրտ երեկոյի օդը՝ փարվելով Վրեժի խաղաղված հայացքին: Նայում էին իրար ու լուռ ժպտում՝ կարոտած, սիրավառ ու ապագայի, իրար հանդեպ հավատով:

— Կամա՜ց, կողե՜րդ: Բժիշկն արգելել է,- սթափվելով ու մի կերպ թուլացնելով Վրեժի պինդ ձեռքերը՝ վրա բերեց Ծովը:

— Բժի՜շկը, բժի՜շկը: Էդ բժիշկներին, որ լսես… 

Լուսանկարը` Աննա Արզանյանի