Պոլ Վալերի. Մարդկային ցեղ

I

Մաքրեք երկիրը փառասերներից, տխմարներից, հոգով ու սրտով տկարներից, բնաջնջեք դյուրահավատներին, երկչոտներին, անձանց, որոնք պարզապես լոկ գլխաքանակ են կազմում, ոչնչացրեք երեսպաշտներին, ավերեք կոպտություններն ու ողջ հասարակությունը դառնում է անհնարին։

Խիստ անհրաժեշտ է, որ կարգն իշխի, որ լինեն մեծ թվով մարդիկ, որոնք շատ զգայուն են հասարակական պատիվների և խտրությունների նկատմամբ, մեծ թվով տղամարդիկ՝ չդիմադրող իրենց առջև անհասկանալի բառերի, տոնայնության ու  բանավոր բռնության, խոստումների, անորոշ ու չմշակված պատկերների, ուրվականների և ճառող կուռքերի: Պահանջվում է նաև հստակ ու համապատասխան անհատների զանգված, ովքեր բավական դաժան են, որպեսզի կարգուկանոն ապահովեն այնչափ անմարդկայնությամբ, որչափ անհրաժեշտ է։ Պետք է որպեսզի ամենազզվելի կարիքները զզվանք չառաջացնեն։ Ի վերջո, կարևոր է, որ լինեն մեծ թվով հետաքրքրված մարդիկ, և որ վախկոտությունը լինի ավելի տարածված և, հետևաբար, քաղաքականապես ավելի հզոր, քան քաջությունը: Սակայն, եթե անկատարության այս բոլոր տեսակները՝ իրենց իսկ անկատարությամբ, կարևոր են հասարակության կյանքի համար, ինչպե՞ս և ինչո՞ւ են դրանք նսեմացված, որակավորված` վատ, դատապարտված անհատների մեջ այն կարծիքով, որը բխում է հենց նույն հասարակությունից: Սակայն ընդհանուր անվտանգությունը, կայունությունն ու բարեկեցությունը նրանց վրա են դրված։

II

Աշխարհի ամենից «խոր» հարցերը.

«-Ինչպե՞ս չես մտածել այս մասին:

—Իսկ դու ինչպե՞ս մտածեցիր այդ մասին»:

III

«Ապագան» ակնթարթի ամենազգայուն մասնիկն է։

IV

Էլիզի ինքնակալ ձեռքի մատերի մեջ, այնուհանդերձ, կար տգեղ ձևով ու չափով մեկը։ Ժամանակ առ ժամանակ, նա զգում էր ինչ-որ տոնայնություն, ազդակ, ցածրատեսակ «խորհրդածություն»: Այնուհետև հայեց այս հանրածանոթ մատին, ազնվականների շրջանում մի գեղջուկ եկվորի պես, և մտորեց ցածրարյուն նախնիների մասին: Նա վախենում էր (կամ ցանկանում), որ իր կյանքում կվերապրի տկարություն մի տղամարդու համար, որը ծագում չունի․ ստոր քնքշանքի մի պահ, որը, ըստ երևույթին, կանխագուշակումն էր այս փոքր-ինչ ստորադաս ժառանգականության:

Աշուն

Տերևները մեռնում են։ Անտառն իր աշնանային մահից հետո ավելի գեղեցիկ է, նրա գույներն ավելի բազմազան ու հնչեղ են, քան կյանքի ժամանակ։

Խոսե՞նք այստեղ «բնության» մասին… խոսքը մեռնող ու մեռած բաների մասին է, և այս շքեղությունը, որքան հնարավոր է, այն օրգանների կորստյան արդյունք է, որտեղից հեռացել է կյանքը։

Հրաժարումն է այդ, քայքայումը, դանդաղ օքսիդացումը, որը մեր աչքերը լցնում է զորեղ դրական արժեքներով:

«Ո՞վ է արել այս»:

Բաներն այս, որ թոթափված են։

Եվ ես ընկնում եմ անուրջի գիրկը, որը կանվանեի «փիլիսոփայական», անելու և չեղարկելու մասով, եթե ես իմանայի, որ փիլիսոփայություն չկա, այլ բառիմաստների ներքին փոփոխություն…

Ցնորատեսը

Հրեշտակն ինձ մի գիրք տվեց ու ասաց.

«Գիրքն այս պարունակում է այն ամենը, որ կարող է գիտենալ ցանկանաս»։

Ու անհայտացավ։

Եվ ես բացեցի այս գիրքը, որն այդքան էլ հաստափոր չէր։ Այն գրված էր անհայտ ձեռագրով։ Խորագետներն այն թարգմանեցին, բայց մեկինը մյուսինից բոլորովին տարբեր էր. եւ նրանց տարակարծությունը բուն ընթերցանության շուրջ է՝ չհամաձայնելով ո՛չ վերևում, ո՛չ ներքևում, ո՛չ սկզբում, ո՛չ վերջում։

Այս տեսիլքի ավարտին, ինձ պատկերացավ թե գիրքն այս հյուծվեց ու շփոթվեց մեզ շրջապատող աշխարհի հետ։

Բանաստեղծի արհեստանոց

Նրան տեսնում ենք ապակու հետևում՝ կապույտ զգեստով, դեմքը փոփոխուն է եղանակի պես։ Մերթ երիտասարդ, մերթ շատ ծեր։

Նա աշխատում է, և մարդիկ կանգ են առնում ժամեր շարունակ նրան նայելու… ոչ ոք չի ծաղրում։ Նրա հետևում փորագրված փայտե մեծ անիվը, որը պտտվում է այս և այն ուղղությամբ. մերթ այնքան արագ, որ անվաճաղերն այլևս չեն երևում, մերթ շատ դանդաղ:

Այն անիվն է բառերի։

Նրա առջև գտնվող սպիտակ թիթեղի վրա նրա հայացքն է, որը պայծառանում է՝ լուսավորելով ձեռքի շրջակայքը, երբ շարժվում է, և այն ոճը, որի բնորոշ գծերը հետագծվում են:

Տեսնում ենք, թե ինչպես է նա գլխով խփում իր չափ-ռիթմը․․․

Թարգմանությունը՝ Սահակ Գալոյանի