Ծխախոտը վերջացել էր, ցուրտ էր, ալարեց գնալ մոտակա խանութը. մի քիչ թութուն էր մնացել պապից հիշատակ, թունդ, կարգին թութուն։
-Դե՜, քեզ տեսնեմ, Հենրի,- խոսեց բարձր՝ ինքն իրեն ոգևորելու համար: Ահա, թերթ էլ կա։
Գրական պարբերական էր. առաջին էջում մի ակնհայտ ապաշնորհ կնոջ բանաստեղծություններն էին, իսկ մեջտեղում՝ սեքսուալ լուսանկարը, որով բանաստեղծուհին ի ցույց էր դնում իր անառարկելի միակ տաղանդը՝ մանեքենային գեղեցկությունը:
Պահո, քրթմնջաց ու վերցրեց թերթը։
Կարդաց՝ դեմքը խոժոռելով.
-Թու՜հ…
Եվ ես սիրում եմ քեզ, որովհետև այլևս չեմ խմում, և ոչ էլ ծխում եմ,
դու ես հիմա իմ մոլությունը՝ էժան,
որ շուտով թողնելու եմ։
Հենրին պատռեց թերթը։ Մեծ կտորը բաժանեց երկու մասի,
խնամքով, հավասար տարածեց թութունը, խառնեց, հետո պտտելով գլանակ ստացավ, ապա լիզեց ծայրից ու դրեց մի կողմ։ Սպասեց մի քանի րոպե, մինչև գլանակը չորացավ, վերցրեց սուրճի մեծ բաժակը, վառեց գլանակը և դանդաղ վայելեց ծխախոտը, թանձր սուրճն ու նոյեմբերյան արևը, որ ցողում էր նրա դեմքը այնքան անհրաժեշտ վիտամին D-ով։
Չնկատեց՝ ինչպես վերջացավ գլանակը։
Հեռախոսը զանգեց։
Տեսնես ո՞վ է առավոտյան ինձ հիշել՝ բարձրաձայն մտածեց։
-Կարդացե՞լ եք իմ գործերը, Հենրի,- ինքնավստահ խոսողը անծանոթ կին էր։
-Ի՞նչ,- բարկացած գոռաց Հենրին:
Կնոջ անվրդով և ուղեղ սղոցող ձայնը կրկնեց.
-Ասում եմ՝ կարդացել եք իմ վերջին շարքը, Հենրիիիիիի՜, ես ձեզ ուղարկել եմ թերթը փոստով:
-Համարս որտեղից ձեզ, ո՞վ եք, ա~յ քեզ բան, սխալվել եք, ոչ, ես Հենրին չեմ։
Զրուցակիցը համառ էր։
Հենրին որոշեց ցրել կնոջը։
-Շփոթում եք, ես բանաստեղծ չեմ։
-Շնորհակալ եմ, ես չեմ խմում։
Նա շնչասպառ վայր դրեց լսափողը, հագավ վիլվետե շալվարը, տոքսիկ դեղին վերնաշապիկը և դուրս եկավ տնից։ Մի ժամ զբոսնեց, մտքում գրեց- ջնջեց երկու տխմար պատմվածք, մեկ նովել և վերջերս խզբզած բանաստեղծական շարքի ֆինալը։
Ոտքով հասավ խմբագրություն, թողեց հերթական պատմվածքը. վստահ էր՝ մերժելու են կամ կվերցնեն առանց հոնորարի: Քայլեց մոտակա բարի ուղղությամբ, ինչ- որ անհասկանալի մղումով մտավ ներս: Հետո՝ տարիներ անց, ինքն իրեն պիտի հարց տար՝ լավ, ինչու՞ մտա էդ բարը, ի՞նչը դրդեց։
Պատասխանը հուշելու էր բարի տարեց հավաքարարը, որը մահվան մասին երազող ուրվական էր դարձել:
Հարյուրմեկը բոլորած խելառ Գրիսելդան նրան հիշեցնելու էր, որ բարի առաջ կատուներ էր տեսել, դրանք անարգելք ներս էին մտնում, և նա անձնատուր էր եղել հետաքրքրասիրությանը, զարմացել, թե այդ ի՞նչ բար է, որտեղ էդքան կատու են պահում։
Հենրին թիկնեց կամ ավելի ճիշտ կլինի նրա պարագայում ասել՝ աստիճանաբար փռվեց փափուկ կաշվե բազկաթոռին, մի բաժակ գինի ու հոլանդական պանիր պատվիրեց։ Մինչ խմում էր, նկատեց սրահի ձախ կողմում հավաքված մարդկանց։ Բարձր-բարձր խոսում էին, ինչ-որ բան էին ընթերցում, ներկայանալի ջենթլմենների, խնամված կանանց մեջտեղում կանգնած էր պճնված գեղեցիկ մի կին. հետաքրքրությունից դրդված մոտեցավ։ Կնոջ ներկված աչքերը մեծացան ու ասես զուգավորվեցին (էդպես թվաց Հենրիին): Կատաղությամբ լցված չորս դարձած աչքերը նախատինքով տնտղեցին Հենրիի ֆասոնը։
Կինը միանգամից տեղն էր բերել Հենրիին:
-Աաա,- այլևս անզոր էր զսպելու կատաղությունը,- էդ դուք էի՞ք համառորեն մերժում ինձ հեռախոսով, ես ձեզ հենց էս բարից զանգեցի, որ հրավիրեմ շնորհանդեսին, բայց դուք, կոպտորեն…
Հենրին շտապեց ընդհատել կնոջ ճառը.
-Ո՞վ եք դուք, տիկին, ինչու՞ եք կպել ինձ։
-Ուրեմն,- զայրույթից կարմրելով ու պոռթկալով՝ շարունակեց սիրունիկ կինը,- ուրեմն ոչ ինձ ես հավանում, ոչ էլ բանաստեղծություններս, հա՞, այ փսլնքոտ պոետ, ես էլ խմբագրություն հասա ու քո համարը վերցրի, ասեցի՝ մի թաղամասում ենք ապրում, մարդու տեղ դնեմ։ Փաստորեն, դու ոչ միայն ձանձրալի պոետ ես, այլև իմպոտենտ… այլապես կանանց …
Հենրին գունատվեց, բայց չկորցրեց իրեն.
-Տղամարդկությունս ապացուցելու համար այնքան էլ հարմար տեղում չենք, սինյորա, թե չէ մեծ սիրով,- շունչ քաշեց ու շարունակեց.- Թույլ տվեք ասել՝ դուք փայլում եք գեղեցկությամբ, բայց անտանելի անտաղանդ եք։
Կինը շրխկացրեց նրա մռութին, շպրտեց բաժակն ու դուրս եկավ բարից։
Հենրին շտապեց նրա հետևից ։
-Կին չի, է, կատաղած ցունամի, վիճակդ լուրջ ա, Հենրի,- գոռաց բարմենն ու կոնծեց նրա բաժին գինին։
-Եթե իսկական տղամարդ ես, գնա հետևից,- առիթը բաց չթողեց խոհարար Մադլենն ու կպցրեց կուբայական սիգարը։
Ներկաները բաժակ բարձրացրին.
-Էհ, պոետների ու խելառների կենացը;
Հենրին էնպիսի արագությամբ հասավ դռանը, որ պահակ Սանչոյին թվաց, թե ցունամի էր հագել։ Դա նկարագրելու, ցույց տալու համար ինձ կինոռեժիսորի տաղանդ է պետք, բայց, արի ու տես, էդ մեկից բաժին չի հասել, էնպես որ, կխնդրեմ բավարարվել գրողական պարզ տեքստով։ Կարճ ասած՝ մեկ շաբաթ Հենրին ծաղիկներ էր ուղարկում անտաղանդ բանաստեղծուհուն, կինը դրանք շպրտում էր պատուհանից։ Հենրին վճռական էր տրամադրված։
Սերենադներ երգեց կնոջ համար յոթ օր ու յոթ գիշեր. ութերորդ օրը կինը հանձնվեց, սատանային էլ էդքան սեր խոստավանես, կների, իսկ կինը, մեր մեջ ասած, սատանայից հետո է ստեղծվել… ներեց, բայց, որպես պատիժ, սափրեց պոետական փռչոտ գլուխը և թույլ չտվեց լկստվել իր հետ մեկ ամիս։
Հենրին մեկ ամսում ապացուցեց իր սերը, չորս պոեմ գրեց, ռոմանտիկ ընթրիք կազմակերպեց, կինո գնաց հետը, լեռան վրա դրոշակ դրեց նրա անունով՝ Վիկտորիա… քիչ էր մնում սիրո թեորեմ գրի: Դեկտեմբերին ձյուն եկավ, սիրուն փայլատ կտրող ձյունը վերջնականապես հալեցրեց կնոջ սառցե սիրտը:
Այդ գիշեր նրանք սեր արեցին, այդ գիշեր կինը լավ բանաստեղծ դարձավ …
Թե ո՞նց, դժվար է ասել։
Երևի կռիվը դարձավ սեր, սերը՝ բանաստեղծություն, բանաստեղծությունը՝ ընտանիք։ Եվ օրերը շտապեցին, և գիշերները կրքոտ եղան, ու երկու
ղժղժան սիրունիկ աղջիկներ ու մեկ տղա լույս աշխարհ եկան կնոջ բանաստեղծությունից…
Սիրառատ զույգը տարիներ շարունակ անտեսեց գրականությունը, ընկերները, խմբագիրները հաճախ հարցնում էին՝ ինչու՞ չեք գրում, ամուսնական զույգը կեսկատակ- կեսլուրջ փսփսում էր՝ հո քոռ չե՞ք, էս երկու, երեք քայլող, հասակով — սիրուն բանաստեղծությունները ձեզ հեչ, հա՞։
Հիմա, երբ մնացել են մենակ, երբ բանաստեղծությունից ծնված երախտամոռ լակոտները արտերկրում են, իրենց գրասենյակներում վեր ընկած պիցցա են պատվիրում, նստել են պատշգամբում, ծխում են ու ծիծաղում։
Կինը Ուիթմեն է կարդում բարձրաձայն.
Սա քո ժամն է, հոգիս, քո ազատ թռիչքը՝
դեպի անհայտը,
Հեռու՝ գրքերից, արվեստից, օրվա մասին
հուշը մոռացված է, դասն՝ ավարտված:
Եվ դու քո ողջ լիությամբ ոտքի ես կանգնում, լուռ, սևեռո՛ւն
Եվ քննում քեզ համար ամենաթանկ թեմաները՝
գիշեր, երազ, մահ և աստղեր:
-Էհ, Հենրի, տեսնու՞մ ես, մենք ծերացանք, իսկ Ուիթմենը մնաց երիտասարդ:
-Մի տխրիր, անուշս,- կնոջ ուսերը գրկելով՝ ասում է Հենրին,- էդ բանաստեղծությունն ա, որ չի ծերանում, մնացած ամեն բան թոշնում ա, ինչպես և մենք։
-Լսի, Հեն,- ծխուկը հանգցնելով՝ վրա է բերում կինը,- էդպես էլ չհասկացանք՝ մենք պոետնե՞ր ենք, թե գրամոլներ։
-Եթե պոետ ենք, ինչու՞ չենք գրում ։
Հենրին բարձր ծիծաղում է ու բռնում կնոջ ձեռքը.
-Որովհետև երջանիկ ենք, երջանիկ մարդիկ չեն բանաստեղծում։ Տեսնես ո՞վ ա ասել սա, չեմ հիշում, է, լավ…
2022 թ., սեպտեմբեր:
Գործով մեկնել եմ Բուենոս Այրես: Մերսեդեսը՝ մահկանացուն կնքած պոետական զույգի աղջիկը, ինձ ուղեկցում է փոքրիկ արգենտինական պատշգամբ, անցնում ենք զոլավոր վարագույրներով թաքնված սենյակով, պատշգամբին Բյորջեսի հյութեղ, անուշաբույր նարինջներ են շարված. լարովի նարինջներ, որ ուտել չես ուզում, ախր ինչպե՞ս կտրես գեղեցիկի էս ամբողջությունը, ի՞նչ սրտով կտրտես էս բույրը։ Ուզում եմ՝ գեղեցիկին չդիպչեն մարդիկ, ուզում եմ՝ անխաթար մնա գեղեցիկն էսպես…
Փոքրիկ նարինջները հրաշեկ արևի ճտեր են դառնում։ Ձեռքս եմ առնում։ Վայելում եմ բույրը։ Ով կմտածեր՝ արևը բույր ունի…
Մերսեդեսը ինձ է տալիս հոր և մոր ձեռագիր նոթերը։ Իրարից թաքուն երկուսն էլ գրել են… և ցույց չեն տվել՝ իրար չնեղացնելու համար։
-Ահա, միայն թե, խնդրում եմ, զգուշորեն թերթեք, էջերը խունացած են:
Նա պատմում է, որ բանաստեղծ ամուսինները մահացել են 1997-ի աշնանը, նույն օրը՝ տասնհինգ րոպե տարբերությամբ։
Հենրիի նոթերն եմ նայում, ընկերս՝ Միգելը, որ կիսով հայ է, թարգմանում է։
Ես հագնում եմ բանաստեղծությունը,
ամեն օր,
քեզ առավոտյան սիրելուց հետո,
ես վախենում եմ, սեր իմ,
Լինել ավելի լավը, քան դու,
ես սպանում եմ բառերը
համբույրների մեջ,
Իմ բառերը քո համբույրներն են…
Ես քեզ ընտրել եմ՝
իբրև բառի սկիզբ,
իբրև վերջ,
և ինչ լավ է, որ երկուսս էլ
հասկացել ենք.
Լռությունն է
լավագույն բանաստեղծությունը։
Կնոջ նոթը։
Ինչ շատ են բառերը,
բայց ոչ մեկը քո մասին չէ,
քեզ սիրելու համար լեզու
պետք չէ,
սերն ինքնին լեզու է,
և արվեստ,
որ մենք նորոգում ենք ամեն օր
իրար համար …
Ես հուզված նստում եմ, Միգելը սուրճ է հյուրասիրում ու թփթփացնում է ուսիս.
— Մի տխրիր, amigo por favor …
Մենք հիմա նստել ենք պատշգամբում, հարևան պատշգամբից դեպի մեզ է սողում գայթակղիչ մի մեղեդի։
Այն ավելի է բարձրանում։
Եվ նարինջները, որ քնած արևներ կամ, ով գիտե, գուցե զմռսված սիրահարներ են, խելահեղորեն սկսում են պարել;
-¡Dios mio,- բացականչում է հանգուցյալ պոետների աղջիկը,- սա իմ հոր սիրելի մեղեդին է. նրանք մեռնելու նախորդ օրն անգամ պարել են էս մեղեդու տակ։- Նա սրբում է աչքերը:
Միգելը, թունդ- քաղցր ու ոչ էսթետիկ անունով գինին՝ խերեսը, գրկած, ընդհատում է Մերսեդեսի լացուկոծը, մենք խմում ենք ու ինքնամոռաց տանգո ենք պարում ընդարձակ պատշգամբում, իսկ նարինջները, ինչպես օդապարուկներ, վեր են խոյանում, բացվում են, ու վերածնված սիրահարներով լցված երկնային տանգո- շքերթը շարունակվում է երկու ժամ։
Նայում ու ծիծաղում ենք, Մերսեդեսը արագ վերցնում է մոր նոթը ձեռքիցս և գրում է իր առաջին ու վերջին սպիտակ բանաստեղծությունը.
սերը
պարում է.
արգենտինյան երկնքում…
Նվիրում եմ Լ. -ին, նրան՝ ում հետ տանգո եմ պարելու երկնքում:
Լուսանկարը՝ Սամվել Թավադյանի