Երիտասարդների արվեստանոց. Սոնա Սահակյան

Սոնա Սահակյանը  ծնվել է 1996 թվականին, Հոլանդիայի Հաագա քաղաքում, որտեղ, ճակատագրի բերումով, հայտնվել էին ծնողները: Ասում է, որ  փոքր հասակից նկարել շատ էր սիրում: Դպրոցը, որտեղ սովորել է, արվեստի թեքումով էր և գեղարվեստի ակադեﬕային կից: Դպրոցն ավարտելուց հետո ընդունվել է հենց նույն՝ Հաագա քաղաքի գեղարվեստի ակադեﬕան։ Չորս տարի սովորելուց հետո՝ 2020-ին, ավարտել է։  Հիմա ազատ նկարիչ է և մասնագիտական աշխատանք է փնտրում, բայց այս պահին Քովիդի պատճառով արվեստին վերաբերվող գրեթե աﬔն հնարավորություն փակվել է, և շատ դժվար վիճակ է:

— Ե՞րբ հասկացաք, որ նկարիչ եք:  Արվեստագետների ընտանիքում ծնվել-մեծանալը հավանաբար ունեցե՞լ է իր ազդեցությունը։

— Ծնողներս արվեստի մարդիկ են, հայրս՝ Ալիկ Ասատրյանը, նկարիչ է, ծնունդով՝ Մեղրեցի, մայրս՝ Աիդա Սահակյանը, Երևանից է, մասնագիտությամբ անիմացիոն ֆիլﬔրի ռեժիսոր: Ես աչք եմ բացել, և ﬔր տանը՝ իմ շուրջ, տեսել նկարչություն, ներկ, վրձին, կտավ, այլ շատ նյութեր: Երբ սկսեցի գիտակից դառնալ, ﬔր տանը շատ էի լսում արվեստի մասին, և 3-4 տարեկանից, ինչպես բոլոր երեխաները, ես էլ փորձեցի նկարել ու չդադարեցրի ﬕնչև օրս: 

— Կա՞ թեմա Ձեր արվեստում, որ գերակշիռ է մյուս թեմաների համեմատությամբ։

— Ակադեﬕայում սովորելու 4 տարիներին, բնականաբար, շատ փուլերով ես անցնում, սովորում աշխատել տարբեր նյութերով, տարբեր թեմաներով, և ես, իմ նկարչությանը զուգահեռ, նաև խորացա և սիրեցի լուսանկարչությունն ու կինոն: Հիﬓականում իմ թեմաները պոետիկ են, լիրիկական, գուցե նաև՝ փիլիսոփայական, մարդու ծննդի, կյանքի և մահվան մասին, լինելության և չլինելության մասին, անցողիկության մասին, բնության և կենդանական աշխարհի մասին, մարդու կորցրած կապի մասին այդ աշխարհի հետ, մարդկային զգացողությունների, ապրուﬓերի մասին: Աշխատանքներս ֆիգուրատիվ են, բայց ոչ՝ ռեալիստական, փորձել եմ ակադեﬕայում սովորելու տարիներին գտնել իմ սեփական ձեռագիրը, մի բան, որ նաև պահանջվում է ակադեﬕայում:

• 

— Նյութեր, որոնցով աշխատում եք։

— Ես աշխատում եմ աﬔն նյութով, հիﬓականում՝ ակրիլ ներկով: Բայց սիրում եմ խառը նյութեր համադրել ակրիլի հետ. ավազ, մոխիր, հալած մոմ, նաև օգտագործում եմ կոլաժի տեխնիկա, կպցնում կտորներ, թելեր, տերևներ, փայտ: Միշտ փնտրում եմ նոր նյութեր՝ նոր էֆեկտներ ստանալու համար. ես կարծում եմ՝ արվեստում աﬔն նյութ էլ կարելի է օգտագործել, և նկարչական օրենքներ գոյություն չունեն, ինքս եմ որոշում ինչպես անել: Ակադեﬕայում սովորելու տարիներին արել եմ նաև տարածական աշխատանքներ, ինստալացիաներ, կոնցեպտուալ արվեստի գործեր, դա նույնպես պահանջվում էր: Արել եմ նաև գրաֆիկական աշխատանքներ՝ տարբեր տեխնիկայով՝ օֆորտ, լիտոգրաֆիա, լինոգրաֆիա, շիլկոգրաֆիա: Այդ բոլորը նույնպես պահանջվում էր ակադեﬕայում. այստեղ նկարիչը, նկարելուց բացի, շատ այլ բաներ էլ պետք է իմանա, ﬕայն նկարելը բավական չէ: Բաներ կան՝ անում ես, զգում ես՝ քոնը չէ, չես սիրում, բայց պարտավոր ես անել, պահանջում են սովորելու տարիներին, և շատ խիստ են պահանջում, բայց հիմա կարծում եմ, որ դա լավ էր. շատ բան ես սովորում, ու նոր բաներ հայտնաբերում քեզ համար:

— Աշխարհում (նաև հայրենիքում) տեղի ունեցող կատակլիզմները ազդեցություն թողնո՞ւմ են արվեստի գործերի վրա։

— Այո՛, սկզբից՝ Քովիդ 19, երբ կարծես թե աշխարհը փակվեց, հետո՝ պատերազմը Հայաստանում: Մարդը հեռացել է բնությունից և իր ներքին բնությունից, իր հոգևոր աշխարհից, հոգևոր սննդից: Նյութ ու իշխանություն է փնտրում, հեռացել է իր ներքին լռությունից, որը հաճախ փնտրում եմ իմ նկարչության ﬔջ:

— Ունե՞ք Հայաստանին նվիրված շարքեր։

— Այո՛, Հայաստանին նվիրված նկարներ ունեմ: Բացի այդ, ակադեﬕայի իմ ավարտական դիպլոմային աշխատանքները նվիրվել էի Հայաստանին: Գործերը, որոնք ես արեցի և ներկայացրի, բխում էին իմ հիշողություններից, զգացուﬓերից և հույզերից, որոնք ունեցել եմ Մեղրու սարերում ճանապարհորդությանս ընթացքում: Դա նաև ներքին ճանապարհորդություն էր ինձ համար, հոգու ճանապարհորդություն, որի ընթացքում ես ավելի մոտեցա իմ ներքին ինքնակառավարմանը, ներկայությանը, գիտակցությանը, կյանքի ուժին և ներքին հանգստությանն ու խաղաղությանը: Ես մտա ﬕ անժամկետ հարթություն, որտեղ հայտնաբերեցի ուժի, էներգիայի, խաղաղության և ներքին լռության հատուկ զգացողություն, որը և իմ աշխատանքներում փորձում եմ կապել ֆիզիկական և էներգետիկ ներկայության հետ, արտահայտել բանաստեղծական եղանակով և ստեղծել զգացողական ﬕասնություն: Նաև գրել էի Սերգեյ Փարաջանովի մասին, նրա արվեստի և կինոյի մասին, քանի որ դիպլոմային աշխատանքը պահանջում էր անդրադառնալ համաշխարհային ճանաչման որևէ նկարիչի և վերլուծել նրա արվեստը: Ես ընտրեցի Փարաջանովին:

• 

• 

• 

— Արմատներով Սյունիքից եք։ Սյունեցիները, կարելի է ասել, սահամանապահ են դարձել։ Ի՞նչ զգացողություններ ունեք։

— Դե երբ տեսնում եմ՝ հայրս անհանգիստ է Սյունիքի համար, ես էլ եմ անհանգստանում…

— Ձեր նկարչությունը իրականության արտացոլո՞ւմն է, թե՝ իրականությունից կտրված ուրույն աշխարհ:

— Գուցե և իմ նկարչությունը իրականության արտացոլուﬓ է, բայց ոչ՝ բառացի իրականության, գուցե ﬕ անտեսանելի իրականության, կամ կուզեի, որ այդպես լիներ: Ես ձգտում եմ անցյալի և ներկայի ﬕաձուլման, որը ստեղծում է դինաﬕկ և անժամկետ ﬕ հարթություն: Դրանում կարևոր դեր է խաղում անցողիկությունը, մարդու գոյության ցիկլը` կյանքը, մահը և վերածնունդը: Սա փոխակերպում է ﬔր իրականությունը և ամրացնում ու արթնացնում է մարդկային գիտակցությունը: Այս կերպ ես ուզում եմ ստեղծել ներքին ժամանակի փորձ, որում վերածնվում են անցյալի հետքերը, ինչը ﬓացել է խարսխված իմ հիշողության ﬔջ և դրանով իսկ հարստացնում է իմ անձնական պատմությունը:

— Ո՞րն է Ձեր առջև դրված գերագույն նպատակը կերպարվեստում: 

— Կերպարվեստում իմ գերագույն նպատակն է չդադարել զարմացնել ինքս ինձ և ﬕշտ ինչ-որ նոր բան հայտնաբերել: Իհարկե, ես բավական շատ ցուցահանդեսներ ունեցել եմ այստեղ և հուսով եմ, որ ապագայում էլ կունենամ: Իմ գերագույն նպատակներից մեկն էլ այն է, որ կարողանամ բավարար չափով վաճառել աշխատանքներս և հացս իմ արվեստով վաստակել (սա պրակտիկ կողﬓ է): Ինձ համար արվեստը դիտելու, զգալու և մտածելու գործընթաց է, որն ուսուﬓասիրում է անհնարինի սահմանները և պատկանելիության զգացումը, հարստացնում է ﬕտքը, առաջարկում է տարածություն, և դրանից բխող հույզերն ու փորձառությունները նման են անտեսանելի հայելու, որում երևում է մարդու գոյությունը, ներկայությունը, իրերի անցողիկությունը և փոխակերպումը, որից բխում է նոր կյանքը: Դա ինձ համար նման է ﬕ ներքին ճանապարհորդության, որտեղ դու հայտնաբերում ես քո գոյության գանձը, որտեղ անցյալի և ներկայի ﬕջև եղած հարաբերությունները անբաժան են: Դինաﬕկ և էներգետիկ փորձի այս ուղին տանում է դեպի նոր հոգևոր ուղիներ, որտեղ ես համախմբում եմ գոյության տարբեր շերտերի հավասարակշռությունը և մարդկային կյանքի ցիկլը, աճը, կյանքի անվերջանալի ռիթﬔրն ու թրթիռները: Ես ձգտում եմ, որ յուրաքանչյուր արվեստի գործ վարի իր սեփական կյանքը, և դու ներծծվես այդ իրական իրականությունը զգալու և գիտակցելու քո ներկայության մեջ:

— Նաև լուսանկարում եք, կինոյով հետաքրքրվում։ Ի՞նչ հաջողություններ ունեք այս ոլորտներում։

— Այո՛, սիրով լուսանկարում եմ, և իմ լուսանկարներից տեղադրվել են եվրոպական ﬕ քանի երկրների օնլայն ամսագրերում, ինչպես և Եվրոպայի սահմաններից դուրս (Գերմանիա, Ֆրանսիա, Իտալիա, Հոլանդիա, Վետնամ, ԱՄՆ): Դրանք հենց լուսանկարչությանը վերաբերող ամսագրեր են: Իսկ իմ ֆիլմերը փոքր ֆիլﬔր են՝ 3-4 րոպե տևողությամբ, ավելի շատ աբստրակտ և զգայական ֆիլﬔր են, ավելի ճիշտ՝ վիդեո-արթ: Դրանք ցուցադրվել են այստեղ՝ ակադեﬕայում և ﬕ քանի արվեստի սրահներում:

— Ի՞նչ հնարավորություններ ու ի՞նչ խնդիրներ ունի երիտասարդ արվեստագետը։

— Երիտասարդ արվեստագետը շատ խնդիրներ ունի, առաջին հերթին՝ արվեստանոցի խնդիր, որը ես չունեմ և աշխատում եմ տանը, թեև ﬔր տունը ﬕ քիչ տուն-արվեստանոց է: Իհարկե, կա նաև ձգտումը՝ կապված նոր ցուցահանդեսների, նոր ծանոթությունների, նոր ցուցասրահներ գտնելու հետ, բայց ինչպես վերևում նշեցի, արդեն երկար ժամանակ է՝ արվեստին վերաբեվող աﬔն հնարավորություն փակված է Քովիդի պատճառով, և հայտնի էլ չէ, թե սա ինչքան կտևի: Չնայած՝ ես չեմ դադարում աշխատել, ստեղծագործել:

— Արվեստասերների հետ երկխոսության ի՞նչ խողովակներ կան։

— Արվեստասերների հետ խողովակները ցուցահանդեսներն ու ցուցասրահներն էին, որ հիմա փակ են, և ﬓացել են սոցիալական ցանցերը:

— Կարևորո՞ւմ եք արվեստաբանների կարծիքը: 

— Այո՛, արվեստաբանների կարծիքը կարևորում եմ, քանի որ բոլորից էլ կարելի է ﬕ նոր բան լսել, որը ինքդ չէիր նկատել, այդ մասին չէիր մտածել: Աﬔն անգամ կարող ես նոր բան սովորել, պարտադիր չէ, որ ﬕշտ համաձայն լինես արվեստաբանի հետ, աﬔն մարդ իր ձևով է տեսնում և զգում, բայց ես բաց եմ՝ կարծիք և քննադատություն լսելու համար:

— Ո՞վ է որոշում նկարի գինը։ Առհասարակ, արվեստի շուկան ի՞նչ կանոններ է թելադրում։ Հետևո՞ւմ եք դրանց։

— Դե, իհարկե, նկարիչն է որոշում իր նկարների գինը, դա կախված է նյութից՝ կտա՞վ է, թո՞ւղթ, փա՞յտ, ﬕ ուրիշ նյո՞ւթ: Նկարի չափերն էլ են դեր խաղում. ﬔծ չափերի աշխատանքները, բնականաբար, ավելի թանկ են: Նկարի գեղարվեստական արժեքը կարևոր դեր ունի, նայած թե ինչքանով է ստացված և հաջողված նկարը: Իսկ սրահներում ցուցադրելիս հետևում ես արդեն ցուցադրվող նկարների գներին, որպեսզի տարբերությունը ﬔծ չլինի, և իհարկե, խորհրդակցում ես ցուցասրահի տիրոջ հետ գների հարցում, քանի որ ցուցասրահն էլ իր հասույթն է վերցնում վաճառքից: Տարբեր տեղերում հասույթի չափը տարբեր է՝ 25-50 տոկոսի սահմաններում: Դա կախված է ցուցասրահի հեղինակությունից: 

— Ե՞րբ և որտե՞ղ եք ցուցադրություններ ունեցել։ Ունե՞ք մրցանակներ:

— Խմբակային ցուցահանդեսներ ունեցել եմ իմ ուսանողական տարիներին, Հաագա քաղաքի տարբեր սրահներում, հիմա ունեմ ﬕ անհատական ցուցահանդես. բարեբախտաբար, այդ սրահը չի փակվել, և մարդիկ կարող են տեսնել իմ աշխատանքները:

— Նկարիչ, որը Ձեզ համար ամենասիրելին է:

— Դե, տարբեր տարիների տարբեր նկարիչներ են հետաքրքրել ինձ: Հիմա աﬔնաշատը հետաքրքրում է գերմանացի նկարիչ Անսելմ Քիֆերը:

— Ի՞նչ եք անում հիմա, ի՞նչ ծրագրեր ունեք առաջիկայում։ 

— Հիմա նկարում եմ և աﬔն օր համացանցով աշխատանք փնտրում արվեստի բնագավառում:

Պատրաստեց Տաթև Խաչատրյանը