Սկիզբը՝ այստեղ
Ահա, թե ինչպիսին են կանայք: Որքան տարբեր են նրանք ու անհասկանալի, բայց հենց դրանով՝ որքան սիրելի են մեր սրտին: Իհարկե, խոսքը որոշ կանանց մասին է: Երբեք մեր սրտին մոտ չեն լինի Սիմոն Պարսամյանի զոքանչն ու կինը: Նախ, դրանք ուրիշի զոքանչն ու կին են, և լավ է, որ ուրիշինն են, և հետո` Աստված հեռու տանի նրանցից… Խոսքս այն փրկության հրեշտակների մասին է, որոնք հայտնվում են միշտ այն ժամանակ, երբ շատ անհրաժեշտ են, և միայն այնտեղ, որտեղ նրանց սպասում են: Թող երջանիկ լինեն նրանք: Հավիտյանս հավիտենից: Ամեն:
Այսպես, ապակե տակառը գրկած, զոքանչը վերադարձավ տուն: Տանը սպասում էր փոխադարձ անակնկալ: Առաջին բանը, որ նկատեց զոքանչը, հյուրասենյակի կենտրոնում՝ գերմանական գորգի վրա մեծ կապույտ ծերտն էր: Բարձրացնելով հայացքը՝ նա տեսավ կատաղի շարժումներ անող Սիմոն Պարսամյանին և մեծ վանդակը գրկած իր դստերը: Սկզբնական զգացումը վախն էր, թե հանկարծ վիճողները չտրորեն ծերտը: Հետո դա էլ անցավ, և փորձված զոքանչն անմիջապես գլխի ընկավ, որ դուստրը փեսային հակառակվելու համար էր թռչուն գնել: Թռչունները պիտի խանգարեին նրան երգել, իսկ իրենց չէին կարող խանգարել խոսել: Որքա՜ն անակնկալներ մեկ օրում:
— Սա սիբիրյան տեսակ է,- գոռգոռում էր կինը:
Մի զույգ խոշոր, կապտագույն թռչուններ էին նստած վանդակում և, հուզմունքից գլուխներն այս ու այն կողմ շարժելով, հետևում էին վեճին: Զոքանչը որոշեց չխանգարել, այլ միայն լռությամբ տալ իր նախապատրաստած հարվածը: Հրճվանքով մասնակցելով փեսայի սանձերը ձգելու սուրբ գործին՝ զոքանչը մեջ բերեց իր ապակե տակառն ու հաղթական նայեց դստերը:
— Ահա,- ասաց նա,- ահա և ակվարիումը:
Եվ հենց այդ պահին հրաշք կատարվեց: Սիմոն Պարսամյանը միանգամից թևաթափ եղավ, նստեց գորգի վրա, գլուխն ափերի մեջ առավ ու թխկթխկացող կոպով ձախ աչքը բևեռեց սիբիրյան տեսակի թռչունների անգիտակից արարքի հետևանքին: Ի վերջո, ի՞նչ մի հուզվելու առիթ կա…,- դատում էր նրա միտքը,- սրանք միայն թռչուններ են: Բայց սիրտը տագնապալի տրոփրում էր. ինչու՞ տակառաձև, ինչու՞, ինչու՞… Նա գրեթե չորեքթաթ, հանդարտ քաշվեց իր սենյակը, վերցրեց մի պատահական գիրք: Մի քանի էջ կարդալուց հետո գլխի ընկավ, որ բան չի հասկանում: Նայեց գրքի վերնագրին. «Սիբիրի նվաճումը»: Այնուհետև ընթերցումն ավելի հետաքրքրությամբ գնաց: Եվ ահա, նա քնեց ու մի երազ տեսավ: Ողջ աշխարհը միանգամից սպիտակել էր: Սիմոն Պարսամյանը կանգնել էր համատարած, ծուխ արձակող սառույցների մեջ: Ամեն կողմում այդ պաղպաղակի սառույցներն էին, որոնցից գոյացած վիթխարի, տակառաձև սառցալեռներն էին վեր խոյանում: Այս լեռները շատ նման էին զոքանչի բերած ակվարիումին: Հետո սառցասարից պոկվեց կապույտ թռչունների մի երամ և շրջապատեց Սիմոն Պարսամյանին:
-Սա սիբիրյան տեսակ է,- լսեց Սիմոն Պարսամյանն ու շրջվեց: Ծուխ արձակող սառույցների մեջ կանգնած էր Երմակ Տիմոֆեևիչը` ձեռքին բռնած մի վանդակ, որի մեջ երկու կապույտ թռչուններ էին, այն տարբերությամբ, որ մեկի գլուխը շատ նման էր զոքանչի գլխին, մյուսինը` կնոջ: Երմակը բացեց վանդակի դուռը: Թռչունները թռան դեպի Սիմոն Պարսամյանը և սկսեցին կտցահարել նրա գլուխը:
«Մենք քեզ խաբել ենք,- ճչում էր կին-թռչունը,- խեղճ, տակառահար մարդ: Քո աները ամենևին էլ երկրաբան չէր»:
-Բա ի՞նչ էր նա,- սոսկումով հարցրեց Սիմոն Պարսամյանը:
-Ի՞նչ էր նա… ինչ էր նա… նա… նա…,- արձագանքեցին տակառանման սառցալեռները:
-Կալանավոր էր նա,- ճչում էր զոքանչ-թռչունը,- հանցագործ էր ու ստախոս: Բայց քեզնից հազար գլուխ բարձր էր: Նա շատ փող էր բերում տուն: Ի՞նչ անենք, թե խմում էր:
-Հապա այս կողմ նայիր,- ասաց Երմակ Տիմոֆեևիչը:
Սիմոն Պարսամյանը տեսավ կալանավորի հագուստով մի մարդու, որ ծառ էր կտրում: Եվ որտեղի՞ց ծառը հայտնվեց այս սառույցների մեջ:
— Նա այդ ծառից ուզում է տակառ սարքել,- ճչում էին զոքանչն ու կինը` շարունակելով կտցահարել Սիմոն Պարսամյանի գլուխը:
Հետո ծառը ճռնչաց ու ընկավ կալանավորի գլխին, ճզմեց նրան իր տակ: Նրա կողքին կանգնած հռհռում էր Երմակ Տիմոֆեևիչը: «Բա՛»,- ասաց նա:
Նույն այդ ժամանակ նմանատիպ մի երազ էլ զոքանչն էր տեսնում. իբր ինքը կանգնած է խոր ջրերի հատակին, շուրջն ամենուր սուսերակիրներ են լողում: Հետո հայտնվում է խանութի վաճառողուհին, բայց, ա՜յ քեզ զարմանք, կապույտ խալաթի փեշերի փոխարեն՝ գոտկատեղից ներքև ձկան պոչ է:
«Հա,- մտածում է զոքանչը,- ուրեմն այս ցնդածը նաև ջրահարս է»:
Եվ հեշտությամբ լողում է դեպի կեսձուկ-կեսգործակատարը: Այդ ընթացքում նկատում է, որ ինքն էլ է պոչով: «Միթե՞ ես էլ եմ ջրահարս»,- սարսափով ու հիացմունքով մտածում է զոքանչը, բայց երանելի այդ վիճակն ընդհատում է վաճառողուհին:
-Աա՜, Սիմոոո՜ն… հապա մի եկ այստեղ,- բերանից պղպջակներ բաց թողնելով՝ զիլ ճչում է նա:
Սուսերակիրների խմբից անջատվում է մեկը, որի դեմքը շատ նման է փեսայի դեմքին:
-Իմն է նա,- շարունակում է ճչալ վաճառողուհին,- մենք միասին էինք լողում, բայց դուք խլեցիք նրան ինձնից, թթու դրած մեդուզաներ, պայտած շնաձկներ…
-Փաստեր, փաս-տեր,- տարօրինակ ճռճռան ձայնով պահանջում է զոքանչը և հուզմունքից պոչը խփում հատակի ավազներին:
-Ահա քեզ փաստեր,- առանց կակազելու՝ բացականչում է փեսան և մի լողակով դուրս քաշում սուսերը պատյանից: Այնուհետև բռնում է զոքանչի պոչից ու սկսում է սուսերով քերել պոչի թեփուկը:- Այո՛, այո՛, ամենամեծ փաստն այն է, որ կարտոֆիլով ու սոխով հրաշալի ձկնապուր է ստացվում:
Իսկ այդ ընթացքում ձուկ-գործակատարը պատմում է.
-Նա իմ մոտից փախավ և բակից դուրս գալիս տակառն ընկավ գլխին:
-Այո՛,- ասում է փեսան,- ես խաբել եմ ձեզ: Տակառը գործարանում չէր:
-Ցանկապատի վրայից ցատկելիս նա տակառահար վայր ընկավ,- ասում է ձուկ-վաճառողուհին:
Այնուհետև զոքանչը տեսնում է Սիմոն Պարսամյանին` ցանկապատի տակ պառկած: Վիթխարի, ապակե տակառը գնդակի պես վեր-վեր է ցատկում նրա փորին՝ ուղեկցվելով ուժգին թխկթխկոցով, և ամեն հարվածի հետ ավելի ու ավելի գեղեցկանում է խանութի վաճառողուհին: Սիմոն Պարսամյանն ու զոքանչը զարթնեցին միաժամանակ: Երկուսն էլ՝ սառը քրտնքի մեջ:
— Տեսաաա՜,- գոռում էր զոքանչը տնով մեկ,- տեսա՜, ա՛յ այս երկու փակ աչքերով տեսա…
Սիմոն Պարսամյանը նստել էր տեղում: Ձախ աչքի կոպն այնպես էր թխկթխկացնում, ասես օդամուղ մուրճ լիներ: Մի պահ նրան թվաց, թե իր սոսկալի երազն է շարունակվում, բայց արագորեն ընկալելով իրավիճակը՝ նետվեց առաջ:
Գիսախռիվ զոքանչի մոտ արդեն կանգնած էր կինը:
-Ի՞նչ տեսար,- հարցնում էր նա:
Սիմոն Պարսամյանը լուռ քարացավ մահճի մյուս կողմում:
-Ամուսնուդ տեսա, հիմա՛ր, ահա թե ինչպիսի ազնիվ մարդ է նա: Նա սիրուհու տնից փախչելիս է տակառի հարվածն ընդունել…
-Ո-ո-ո՜վ ասաց,- մի ամբողջ երաժշտական ֆրազ գոռաց Սիմոն Պարսամյանը:
-Սուսերակիրներն ասացին,- Ֆուրիայի նման փրփրեց զոքանչը,- ձկները:
-Ե՞րբ,- ճչաց կինը:
-Հենց նոր, երազումս:
-Դա ճի՞շտ է,- շրջվեց կինը դեպի Սիմոն Պարսամյանը:
Վերջինս լռում էր, բայց դեմքի արտահայտությունը հայտնում էր ամեն ինչ, հետո անսպասելի ճիչով ցատկեց մոտ ու անցավ շշունջի.
-Ե-ես էլ տտտ-տեսա…,- աչքերը փայլեցրեց նա,- ծծծ-ծառն ընկավ Հայրոյի գգգ-գլխին…
-Ո՞վ ասաց,- հարցրին կինն ու զոքանչը միասին:
-Սի-բի-բի-բիրյան տեսակի ծծծ-ծրտանները:
-Ե՞րբ:
-Երազ-զ-զումս…
-Սո՛ւտ է դա,- գոռացին զոքանչն ու կինը միասին:
-Ձձձ-ձեր տեսածն է ս-ս-ս-սուտ:
-Իսկ խանութի վաճառողուհին է՞լ է սուտ, հա՞,- գոռաց զոքանչը,- ցանկապատն է՞լ է սուտ: Հա, հիմա եմ հասկանում, թե նա ինչու էր մեր տան տեղը պարզում: Դու հիմա էլ ես կապված նրա հետ: Ես էլ գժի տեղ դրի…
Ո-ո՞-ր խանութի,- հարցրեց Սիմոն Պարսամյանը:
-Չեմ ասի,- գոռաց զոքանչը:
-Անառակ,- գոռաց կինը Սիմոն Պարսամյանի վրա:
-Այլանդակ,- գոռաց զոքանչը:
-Գ-գող, բ-բանդիտ…
Եվ հանկարծ Սիմոն Պարսամյանին կյանքն այնպես տխուր թվաց, որ նույնիսկ կոպը դադարեց թխկթխկալ: Նա սուսերակիր ձկան հայացքով նայեց երկու կանանց, աղմուկից արթնացած երեխաներին, որոնք դռների միջից հետևում էին կռվին ու ծիծաղում իր կակազելու վրա՝ ամեն շարժումով ցուցաբերելով համերաշխություն տատի հետ: Հետո հանկարծ Սիմոն Պարսամյանն զգաց, որ հաճույքով է հիշում տակա՞ռը, թե՞ տակառի հետ կապված պատմությունը. այն ժամանակ չկարողացավ պարզել նա: Տակառից առաջ և տակառից հետո վիթխարի տարբերությունը մտրակեց նրա հոգին: Նա լաց լինելու անզուսպ ցանկություն ունեցավ ու թվաց, թե հիմա մի ամբողջ տակառ արտասուք կթափի: Հիշեց, որ իր ողջ հասուն կյանքում հոգին լաց է եղել, բայց քար-շրջապատը, սրանք` այս մարդիկ, չեն նկատել իր արտասուքները, ինչպես ակվարիումին նայող մարդիկ չեն նկատում ձկների արտասուքը… Ասես լռության մեջ, սառը ակվարիումի հատակին էր կանգնած ու լալիս էր, սիրտը ճմլվում էր անելանելի վիճակից, բայց արցունքները լուծվում էին ջրի մեջ, իսկ արյունն ընդունում էր շրջապատի ջերմաստիճանը: Այդ համատարած լռության մեջ նա նայեց զոքանչի՝ հունական դիմակ հիշեցնող դեմքին, որ կատաղությունն էր սիմվոլացնում, և կնոջ դիմակին, որ վարձու լացող կնոջ դեմքի էր նմանում, երեխաների՝ հին հունական ծիծաղող դիմակներին և մի պահ իրեն զգաց արենայում: Այո՛, դժբախտ մի գլադիատոր է ինքը, իսկական քրիստոնյա: Շուրջն աղմկում է կրկեսը, իսկ ինքը` խորապես վիրավոր, կանգնել է լռության մեջ ու ճոճվում է տեղում:
Զոքանչն ինչ-որ բան էր գոռում: Սիմոնի լռությունը գժվեցրել էր նրան: Նա գրկել էր լացող դստերը, ծիծաղող երեխաներին ու պատռում էր կոկորդը: Հետո խլեց հախճապակե մոխրամանը ու շպրտեց Սիմոն Պարսամյանի վրա: Մոխրամանն անցավ կողքով ու կպավ տակառանման ակվարիումին: Լռություն տիրեց, անսահման լռություն: Եվ այդ լռության մեջ դանդաղորեն ուռեց, փշրվեց տակառակերպ ակվարիումը, ջուրը ցայտեց ամեն կողմ, ձկները թպրտալով ընկան գորգի վրա: Երեխաները բացեցին թռչունների վանդակը, և երկու կապույտ թևավորներ ճախրեցին սենյակում՝ ծրտելով զոքանչի խմբավորման վրա: Նույն լռության մեջ Սիմոն Պարսամյանը կռացավ, զգուշությամբ հավաքեց ձկներին և ուղիղ զոքանչի աչքերին նայելով՝ սկսեց ուտել: Երբ վերջին ձուկն էլ անհետացավ նրա կակազ երախում, նա հիմարաբար ժպտաց հռհռացող երեխաների կողմն ու ասաց.
-Ինձնից հետո թռչուն կպահեք:
-Ի՞նչ, դու բա՞ն ասացիր,- մեղմորեն հարցրեց կինը:
-Բա ինչի՞ չ-չես կա-կազում,- անսպասելի կակազեց զոքանչն ու բռնեց լեզուն:- Ե-Ե՞ս…
-Բա,- ասաց Սիմոն Պարսամյանը:
Երկարատև հնչեց դռան զանգը: Երեխաներն իրար ծեծելով վազեցին դեպի դուռը:
-Հ-հարցրեք ո-ո՞վ է,- կակազեց զոքանչը:
-Կարիք չկա,- ասաց Սիմոն Պարսամյանը:
Դռների մեջ կանգնել էր ձկան խանութի վաճառողուհին:
-Ես շա՞տ եմ փոխվել,- հարցրեց Սիմոն Պարսամյանը:
-Բոլորովին,- պատասխանեց վաճառողուհին,- դու շատ գեղեցիկ ես:
Սիմոն Պարսամյանը շփեց ճաղատը և հարցրեց:
— Ի՞նչ վերցնեմ հետս:
Վաճառողուհին շուրջը նայեց.
-Այստեղի՞ց…:
-Գնացինք,- ասաց Սիմոն Պարսամյանը:
-Ո՞ւր, չեմ թողնի,- ճչաց նրա կինը,- մայրի՜կ…
Բայց զոքանչը ապշած նստել էր հատակին ու խոսելու վարժություններ էր անում: Նրա երբեք չընկճվող հոգում կակազելու հետ միասին անմիջապես ծագել էր չկակազելու վառ հույսը, և նա միայն դրանով էր զբաղված:
Մուտքի դռների մեջ Սիմոն Պարսամյանը համբուրեց ձկնավաճառողուհուն և հետո փողոցի անձրևը լվաց, մաքրեց մնացած ամեն ինչ, ինչպես ծովն է լվանում ձկան արցունքը:
No Comments