Հայկական Արցախ, 2022 թվական…
Այստեղ կարոտը կարծես հողի ու երկնքի միջնորդը լինի, և բառերով ներկայացնելը դժվար է։ Ու գիտե՞ք, միշտ մի բան խանգարում է վերջին հանգրվանի ու նորի սահմանագծի արանքում։
Այստեղ երկնքից աստղեր չեն ընկնում։ Հողից աստղեր են բարձրանում երկինք, և ցավը միայն շնչավոր քամին է լիզում։
Ամենևին էլ պատահական չէ, որ մտորումներիս օրագիրը բացում և փակում եմ ամեն օր` մի նոր բարձրացող կամ շողացող աստղի հետ։
Կենա՛ցդ, Արցախ…
Ես Արցախում եմ։ Զգացողություն է՝ կարծես ինձ համար հրեշտակներ են իջել երկնքից ու լուսավորում են շուրջս։ Այսքան ազատ չեմ եղել սարերի հետ, թեկուզ նրանց կեսը բանտարկված է։
Այն օրը երեկոյան բոլորն ինձ սև ու սպիտակ նկարներ էին հիշեցնում: Վերցնում էի հիշողության ձեռնափայտս, վազում ու պահարանից հանում էի պապիս, հետո մի կերպ՝ հորս կարմիր շապիկով ծանր ալբոմները:
-Ստեփանակերտ, Բաքու… Սոչի… Երևան…,- հայրս ցույց էր տալիս ու թվարկում քաղաքների անունները, որ այդ նկարներում գույներ չունեին: Իսկ հորաքույրս նորից հիշում էր՝ ինքը միշտ տանն էր մնում, Մոխրոտիկն էր: Ես լսում ու մի կուշտ ծիծաղում էի:
-Ի՞նչ եղավ, ա՛յ տղա,- երբ ստացա առաջին նկատողությունը, թեքվեցի դեպի պատուհանը, որտեղից երևում էր մեր գյուղի սահմանը, չնայած ասում են՝ երկինքն անվերջ է… Հավատում էի, ուզում էի հավատալ:
Այդ ալբոմից երկու նկար գողացա, որ ձևավոր, եռանկյունաձև կողքերը կտրեմ ու նորից դնեմ տեղը: Շատ էի սիրում կտրել, ճղել, ջարդել… քրոնիկ հիվանդություն էր, երևի: Աչքերով հենվում էի լույսերի անկանոն շարժին, մտմտում մթի հետ ու հետ էի գնում, անընդհատ՝ առանց քայլերս հաշվելու: Չնայած կեսից հասկացա՝ հիմա պետք է քայլերս հաշվեմ, որ չհայտնվեմ թշնամու հսկողության տակ: Ես զարմանում եմ ազատություն կոչվածից, որ մեզ մոտ հիմա պարզապես լոկ բառ է, ինչպես երազելն ու հասնելը: Բայց անընդհատ մտքերս ինձ հակադարձում են, հողը ոտքերիս տակից խփում է, տանս պատերը պատերազմում են շնչիս հետ:
Մի տեսակ ճնշված է ամեն ինչ, որովհետև պատը նորից երազ է տեսել…
Հայրս արագ-արագ դուրս է գալիս տնից, որ փայտ բերի վառարանի համար: Ես անհասկանալի ձևով շարժում եմ գլուխս ու կարծես երկրաշարժ լինի իմ երկրում: Սա էր պակաս, ամեն ինչ իր տեղում էր…
-Վե՛ր կաց, ճաշը սառում է,- մայրս ընդհատեց երկրաշարժը: Սիրտս մի տեսակ կարմրաթուշ բարություն մտավ:
-Մա՛մ, պատերազմն ու երկրաշարժը որտեղի՞ց եկան,- բնավորությանս հին ու ժանգոտած դռները բացեցի, հետո սկսեցի կմկմալ,- դե, բնականաբար, ես սա չեմ հարցնում, որ դու պատասխանես: Հարց էր էլի, տանջեց,- ու նորից նույնը կրկնեցի մի քանի անգամ, շնչեցի, չմոռացա արտաշնչել ու նորից խոսել:
Լուսանկարը՝ Սուրեն Սարումյանի (photo_artsakh)
***
Այդ կեսօրն անցավ: Երեկոյան անջատեցին մեր տան լույսերը: Նորից եմ թերթում հորս ալբոմը՝ արդեն
հազարերորդ անգամ: Այդ նկարները մեկ-մեկ շնչում են, թափահարում անցյալն ու աչքով տալիս
ապագային:
-Սոչի, Ստեփանակերտ, Բաքու…,- կրկնում էր հայրս:
-Պա՛պ, ոնց որ կենաց խմելիս լինես,- քթիս տակ ծիծաղելով ասացի ես:
-Ո՞ւմ կենացը:
-Դե, էս քաղաքների, որ անընդհատ թվարկում ես:
-Ես միայն իմ երկրի կենացն եմ խմում, միայն իմ երկրի:
-Այսինքն՝ ուրիշ երկրներում ապրողներն էլ իրենց երկրի կենացն են խմում:
-Հավանաբար, չգիտեմ:
Ես կես րոպե նայեցի հորս դեմքին. ինքն առանց նկարներին նայելու թերթում էր ալբոմը:
-Պա՛պ, էդ ի՞նչ ես անում, իբր նկար ես նայում, հա՞, անընդհատ թերթում ես:
-Պատերազմ էր, ինչին նայեմ…
Զարմացած նայում էի ու մտածում՝ ե՞րբ կվերջացնի անտեղի թերթելը, ինչու՞, պատերազմն այսքան շա՞տ է, այսքան երկա՞ր է:
Մի քանի վայրկյանից հայրս իր մարտընկերների հետ մի նկար գտավ, որտեղ բոլորի ձեռքին բաժակ կար,
իսկ նկարի հակառակ կողմում սև գրիչով գրված էր՝ կենա՛ցդ, Արցախ…
No Comments