Իկարոսը, քանի դեռ չէր ընկել, թռչում էր: Ինչ-որ մեկին թվաց, թե նա բախտավոր է, և կիրականանա մարդկության երազանքը. արևը կնվաճվի: Ինչ-որ մեկը թաքուն նախանձում էր, և ինչպես ամեն մի նախանձոտ` սպասում ու ցանկանում էր, որ մի վատ բան լինի: Ինչ-որ մեկն ուրախանում էր, որ վերջապես մարդը ցույց է տալու իր ոգու ուժը և ստիպելու է, որ արևն իրեն հարգի: Ինչ-որ մեկն այդ ժամանակ պատրաստում էր վերջ չունեցող սանդուղք, որպեսզի բարձրանա դեպի արևը և պատմի երկրային ուրախությունների ու անարդարությունների մասին:
….
Նա նստած էր պատշգամբում, առջևում ծովն էր ծփում, բարձրում թռչուններն էին թևածում, միայն երգեցիկները չէին երևում: Լուսնի հսկայական բարակ սկավառակը ծովի անծայրածիր ոսպնյակի վրա հայտնվեց անսպասելի: Թռչունը, որ դուրս էր թռել վանդակից, գտել էր իր տեղը երամակեռում: Նա աննկատ է այդ շարժման մեջ: Ի՜նչ նազանք կա այդ ընդհանուր երգում, դեպի ակունքներն այդ ընթացքի մեջ: Եվ այս դեպքում հարց է ծագում. իսկ ազա՞տ է թռչունն ազատության մեջ: Թե՞ ազատությունը կարելի է զգալ միայն երամում: Իսկ երամի կյանքը վանդակ չի՞ դառնա թռչնի համար: Թե՞ երամը հենց թռչունն ինքն է` ողջ ծավալով: Լուսնի սկավառակը կարմրում ու դառնում է չարագույժ: Ծովը վերածվում է սև անհատակ անդունդի, իսկ մարդը գնում է տուն: Նա սիրում է իր տունը, կարծես մեկ ուրիշ տեղում ինքը կլիներ խոցված ու դժբախտ: Նա նույնիսկ քթի տակ ինչ-որ մեղեդի է դնդնում: Սա նրա սեղանն է ու նրա սպիտակ թուղթը, որի վրա իր ձեռքով արդեն մի քանի բառ է գրված: Բայց ծովը խանգարում է իր ներկայությամբ, և Լուսնի բարակ արնակարմիր ծնծղան է խանգարում. զարմանալի ծաղիկները` ասես Կլեեի նկարներից, ևս խանգարում են: Խանգարում է անգամ գրիչը, որը սեղանին է և կարծես ողջ տեսքով հուշում է իր ներկայությունը: Իբր. «Ես այստեղ եմ, և դու պարտավոր ես, պիտի հաշվի նստես իմ քմահաճույքների հետ»: Այո՛, գրիչն առավոտյան վատ էր գրում, թանաքը բծեր էր թողնում, ձեռագիրը տգեղ ու կտրտված թվաց, դա վկայում էր մարդու նյարդային վիճակի կամ նրա բռնկուն, արտասովոր բնավորության մասին: Սանդուղքը ճռռաց: Նա անգամ չշրջվեց սանդուղքի կողմը. չէ՞ որ տանը ոչ ոք չկար: Ինչո՞ւ պիտի ճռռար: Սպիտակ թուղթը, որի վրա առանձնացված էր մի քանի բառ, սեղանին էր` իր հայացքի առջև: Նրա համար դժվար էր հասկանալ, թե ինչ են ուզում իրենից դրանք` այդ պարզ բառերը… Բառերը լռում էին: Շատ բացառիկ դեպքերում է հաջողվում լսել բառերի լռությունը: Բայց և մյուս կողմից` բառերը բառեր են, բոլորի շուրթերին են, իսկ ինքն ուզում է նրանցից բոլորովին առանձնահատուկ ինչ-որ բան լսել:
….
Մահվան վիթխարիությունը նրա փորձի բացակայության մեջ է: Միայն քո ընբռնումը, քո, եթե կուզես, անձնական ծանոթությունն է հասկանալի և ընդունելի նրա կողմից: Բայց այն պահին, երբ ուշադիր հետևում եք սեփական մարմնի հակազդումին տարածության էությանը, որը տրված է ձեզ ժամանակավորապես, դուք կորցնում եք իսկական վերամարմնավորման կապը: Դուք հասկանում եք, որ հոգին և ձեր ողջ կենսական ու բանական փորձառությունը, ձեր գիտելիքները ստեղծում են այն բարոյականությունը, որը դուք նախընտրել եք հենց կյանքում: Եվ այդ բարոյականությունը պատկերում է ձեզ համար ձեր ճանապարհը դեպի վեր: Դուք պիտի հանդիպեք մահվանը դեմ առ դեմ, և այդ ժամանակ կհասկանաք, որ միևնույն է, ոչինչ չեք հասկացել նրա գոյության վերաբերյալ: Իսկ այն հենց արդարությունն է: Իսկ ինչպե՞ս վերաբերվել դժբախտներին կամ, ասենք, վաղաժամ մահերին: Ինչպե՞ս վերաբերվել կյանքի բազմազանությանը: Ինչպե՞ս վերաբերվել ճակատագրին: Ինչպե՞ս զարդարենք այս կյանքը նաև այնպիսի թանկարժեք քարով, ինչպիսին ողբերգությունն է կամ դրաման: Նա թերթում էր օրացույցը: Ահա ավելի քան երեք ամիս առաջ գրված նախադասությունը: Ամռանը, տապին. «Ոչ ոք իրապես չի տեսնում ու հասկանում արդարությունը: Յուրաքանչյուրն ունի իր շահը: Նույնիսկ ինքը` արդարությունը»:
….
Գլխում հարց ծագեց. «Արդարությունը բոլորին հասկանալու իմաստնությո՞ւնն է, թե՞ բոլորին լսելու անտարբերությունը: Արդարությունը կապ ունի՞ բարոյականության հետ, թե՞ արդարությունը բարոյականությանը մատնել է ինքնազարգացման: Եթե այդպես է, ապա դժբախտությունը մարդկության կյանքում յոթ սարից այն կողմ չէ: Իռացիոնալի՞զմը, թե՞ ռացիոնալիզմն է ծնել (կամ` են ծնել) բարոյականությունը, թե՞ կայնքն ինքն է մարդուն աճեցրել բարոյականության այգում. բարոյականություն, առանց որի մարդու մեջ չկա ներդաշնակություն»:
….
Ինչ-որ բան դուր չէր գալիս մարդուն: Նա գնում էր դեպի սենյակների խորքը, և նրան թվում էր, թե չկա ծովը, չկա երկինքը, չկա անգամ այն օդը, որն ինքը շնչում է: Նա ձգտում էր ստվերին, հնամյա հայելիներին, որոնց բյուրեղյա մակերեսն արտացոլում էր սենյակում գտնվող ինչ-որ բանի կամ ինչ-որ մեկի մասնիկը: Դա, իհարկե, ինքն էր: Եվ ծովը կողքին չէր. իրենից հազարավոր կիլոմետրերով հեռու էր: Լա՛վ, իսկ որտե՞ղ էր այդ դեպքում երկինքը: Այնտե՞ղ` տան տանիքից վեր ինչ-որ տեղո՞ւմ, ամպերից վե՞ր, տաղտկալի անձրևից ու խորամանկ քամուց վե՞ր: Չէ՞ որ երկինքը մոտակայքում չէր, չկային ստվերներն ու բառերը. որքան էլ տարօրինակ է, չկային… Ուրեմն ի՞նչ կար: Ի՞նչն էր թպրտում նրա ձեռքերում, հոգում, աչքերում, երազներում` երեք ժամով առաջ ընկած… Չէ՞ որ նա արթնացել էր տագնապեցնող տարակուսանքից, իբր այդ ի՛նքն է պառկած անկողնում և իբր քնած է: Այո՛, հնարավոր է` կյանքը հարկադրված փոխզիջում է, բայց ստեղծագործությունը` երբե՛ք: Արդյոք այս մի քանի բա՞ռն էր հանձնված թղթին: Թե՞ ինչ-որ այլ բառեր էին:
….
Անձրևը կտրվել է: Սանդուղքը խոյանում է երկինք: Այգին լի է պտուղներով. այդքան խնձոր երբեք չի եղել այս կողմերում: Մարդը վեր ելավ լուսաբացի մեջ, կանգնեց երկա՜ր-երկար. շուրջը փոթորկվում էր աշխարհը, որը կկոչեն իր անունով, քանզի ի՞նչ է կինոն, եթե ոչ` նուրբ ձվակճեպի քայքայումը` լոկ մեկ նպատակով` ասելու համար. ես հենց այն եմ, ինչ դուք մտածում եք: Այդպիսի մարդկանց անունն է Վարպետ:
Հեղինակ՝ Ռուբեն Անգալադյան
Ռուսերեն բնագրից թարգմանությունը՝ Կարինե Ռաֆայելյանի
No Comments