Ժան-Մարի Գյուստավ Լը Կլեզիոյի «Արձանագրությունը» վեպը լույս է ընծայել «Զանգակ» հրատարակչությունը։ Ֆրանսերենից թարգմանությունը՝ Թագուհի Բլբուլյանի։
Հատված վեպից
Սպասել, երկար ու հպարտ, անշարժ սպասել, որովհետև այլևս մարդկային ոչինչ չի մնացել իր մեջ, սպասել առաջին գիշերային թիթեռնիկների հայտնվելուն ու նրանց՝ պատուհանների դատարկ անցքերի առջև անվստահ խռնվելուն, մոմերի լույսից հանկարծ խենթացած գրոհի անցնելուն, հետո պառկել հատակին, ծածկոցով փաթաթվել ու նայել, սևեռուն նայել հետզհետե շատացող և իրենց ստվերներով առաստաղը ծածկող, դեպի կրակը նետվող ու իրենց թաթիկներով մոմերի շուրջբոլորը պսակող միջատներին, որոնք քերծում են օդը, ինչպես գրանիտե պատը, և մեկը մյուսի հետևից հանգցնում են լույսի փայլատակումները:
Ադամի վիճակում գտնվող մարդուն, որ համալսարանական տարիներին սովորել է կարդալ և խորհել, նյարդագար չդառնալու համար ոչինչ չէր մնում անելու, քան մտածել այս ամենի մասին, և միայն վախը (ասենք՝ արևից) կարող էր նրան օգնել, որ մնար ողջամիտ և ինչ–ինչ դեպքերում դուրս գար ու գնար լողափ: Այդ մասին մտածելիս Ադամը իր նախընտրած դիրքը փոխեց. առաջ հակվելով, դեմքով շրջվելով դեպի սենյակը՝ նստեց ու սկսեց պատին նայել: Իր ձախ ուսի հետևից լույսը գուշակելով` նա պատկերացնում էր, որ արևը մի ոսկեգույն մեծ սարդ է, որի լույսը W–աձև շոշափուկների նման տարածվում է երկնքում, կառչում սարերին ու զառիվայրերին, գետնատարած անշարժ ելուստներին:
Շոշափուկների մի մասն էլ, դանդաղորեն և ծուլորեն շարժվելով, գալարվում էր ու պոլիպների նման մասնատվում, բաժանվում ու ճյուղավորվում:
Նա այդ ամենը ածուխով նկարել էր դիմացի պատին` էլ ավելի վստահ լինելու համար:
Մեջքով դեպի պատուհանը նստած՝ նա զգում էր, թե ինչպես է վախն իրեն պատում շոշափուկների միահյուսումից, այս վայրենի խճճվածությունից, որից այլևս գլուխ չէր հանում: Եթե չլիներ արևի ած խային վերարտադրությունը, որը փայլում և սփռվում էր ամենուր, ապա այն ձիու աղիքներ հիշեցնող իր հարյուր հազարավոր լորձոտ ձեռքերով սարսափազդու ու կորստաբեր ծովահրեշի կնմանվեր: Որպեսզի խաղաղվեր, խոսում էր պատի նկարի հետ՝ ուղիղ կենտրոնին՝ անթրացիտե այդ գնդին նայելով, որտեղից շոշափուկները, որ ասես հողի մեջ խորացած արմատներ լինեին, հոսում էին ու նրան մանկական ձայնով ասում.
— Դու գեղեցիկ ես, գեղեցի՛կ կենդանի, ա՜խ, դու գեղեցի՛կ արև, դու լավ էլ գիտես, որ գեղեցիկ արև ես, սեփ–սև արև:
Ադամը գիտեր, որ ճիշտ ճանապարհ էր ընտրել: Քիչ–քիչ նա վերականգնում էր մանկական վախերի աշխարհը, և նրան թվում էր, որ պատուհանի ուղղանկյունից երևացող երկինքը պատրաստ էր պոկվելու և փլվելու մեր գլուխների վրա: Ի դեպ, արևն էլ: Նա հայացքը հառեց գետնին, և նրան թվաց, որ գետինը ոտքերի տակ սկսեց մետաղի նման եռալ ու հալվել: Ծառերը կենդանացան` թունավոր հոտեր արձակելով, ծովն ընդարձակվեց` խժռելով լողափի բարակ մոխրագույն երիզը, հետո բարձրացավ, բարձրացավ գրոհելու բլուրը, որպեսզի այն կուլ տա և դեպի իրեն քաշի` խեղդելով նրան իր կեղտոտ ջրերում: Նրան թվաց, որ ինչ–որ տեղ՝ մոտակայքում, անէությունից բրածո հրեշներ են ծնվում ու թափառում, իր առանձնատան շուրջը իրենց ահռելի ոտքերով ծանրորեն դոփում: Նրա վախը գնալով ահագնանում էր, և նրան չհաջողվեց կանգնեցնել երևակայության հոսքն ու հաղթահարել սեփական վախը: Այժմ արդեն մարդիկ էին թշնամու տեսք ընդունել և վայրենիների նմանվել. նրանց ձեռքերն ու ոտքերը բրդով էին պատվել, գլուխները փոքրացել էին, և ստոր մարդակերների ու դաժան մարդասպանների տեսքով, խիտ շարքերով գնում էին անտառներով ու դաշտերով: Գիշերային թիթեռնիկները սկսեցին հարձակվել Ադամի վրա` սուր–սուր ատամներով նրան կծոտելով ու իրենց մազմզոտ թաթիկներով նրա մարմինը մետաքսանման քողով պատելով: Մանր ծովախեցգետիններից, մակաբույծներից, խեցգետնազգիներից կազմված խորհրդավոր, վայրենի մի հոծ բանակ դուրս հորդեց լճակներից և ագահորեն հարձակվեց Ադամի վրա` նրա մարմնից մսի կտորներ պոկելու համար: Լողափերը լցվեցին գոռգոռացող ու ոռնացող տարօրինակ էակներով, որոնք իրենց փոքրիկների հետ ինչ–որ բանի էին սպասում, ճանապարհներով բազմագույն արտասովոր կենդանիներ էին թափառում, որոնց թեփուկները արևի տակ փայլփլում էին: Շուրջբոլորն ամեն ինչ սկսեց ստորջրյա կենդանիների հագեցած ու լարված կյանքի ռիթմով շարժվել։ Այս ամենին զուգահեռ՝ Ադամը ժողովեց իր ողջ ուժերը և որպես այս արարածների համար ախորժելի որսամիս՝ սկսեց սպասել պաշտպանվելուն ու վճռական գրոհին: Նա վերցրեց այն նույն դեղին տետրը, նայեց պատի վրայի նկարին, որը բոլորովին վերջերս արև էր պատկերում, և գրեց Միշելին.
«Իմ սիրելի՛ Միշել
Խոստովանում եմ, որ այստեղ՝ այս տանը, մի քիչ վախենում եմ: Կարծում եմ՝ եթե դու մերկ պառկած լինեիր այստեղ՝ հատակին, և եթե ես իմ տաք և ողորկ մարմինը ճանաչեի քո մարմնի մեջ, ոչնչի կարիք չէի ունենա: Հենց այս պահին, երբ քեզ գրում եմ այս խոսքերը, մեկնաթոռի և շրիշակի մեջտեղում մի նեղ տարածություն կա. իսկ և իսկ քեզ համար է ստեղծված. այն քեզ ամբողջովին կընդգրկի. հասակդ 1 մ 61 սմ է, չեմ կարծում, որ կոնքերիդ լայնությունն անցնում է 88,5 սմ–ից: Ինձ համար երկիրը փոխակերպվել է, վերափոխվել քաոսի, և ես վախենում եմ դինոտերիումներից, պիտեկանտրոպից, նեանդերթալյան մարդուց՝ կաննիբալից, էլ չնշեմ դինոզավրերին, լաբիրինթոզավրերին, պտերոդաքտիլներին և այլն. ես վախենում եմ, որ հանկարծ բլուրը հրաբուխ կդառնա:
Կամ էլ արկտիկական սառույցները կհալվեն, ծովերի մակարդակը կբարձրանա, ու ես կխեղդվեմ: Ես վախենում եմ լողափի մարդկանցից, այնտեղ` ՆԵՐՔԵՎՈՒՄ: Որտեղ ավազը սորուն է դառնում, արևը` սարդ, իսկ երեխաները՝ փոքրիկ ծովախեցգետիններ:
Ադամն արագ փակեց տետրը, հենվեց արմունկների վրա և նայեց պատուհանից դուրս` փողոց: Ոչ ոք չկար: Նա հաշվարկեց, թե ինչքան ժամանակում կհասնի լողափ, կլողա ու կվերադառնա: Երեկոյանում էր: Նա այլևս չէր հասկանում, թե երբ էր վերջին անգամ դուրս եկել տնից. երկո՞ւ, թե՞ երեք օր առաջ:
Ամենայն հավանականությամբ նա միայն Պրիզյունիք խանութից զեղչով գնված վաֆլիով էր սնվել: Ժամանակ առ ժամանակ ստամոքսը ցավում էր, իսկ բերանում դառը մետաղական համ էր զգում: Նա հենվեց պատուհանագոգին ու մի հայացք նետեց դեպի աջ` երկու բլուրների արանքից երևացող քաղաքի պատառիկի վրա:
Ադամը ծխեց ութը տուփերից մնացած իր մի քանի հատիկ ծխախոտերից մեկը, որ նա վերջին անգամ դուրս գալուց էր գնել և բարձր ձայնով ասաց.
— Ինչի՞ս է պետք քաղաք գնալը: Պետք է շարունակել անել այն, ինչ հիմա եմ անում՝ պայքարել այսրաշխարհի այս բոլոր դրսևորումների դեմ: Մահու չափ վախենալ, այո՛, այո՛, վախենալ և հավա տալ, որ եթե ես չպայքարեմ, նրանք կգան ու ինձ կսպանեն, այո՛, հավատացնում եմ: Ընդունում եմ, որ կորցրել եմ հոգեբանական ռեֆլեքսներս, հոգեկան հավասարակշռությունս… Իսկ առա՞ջ, առաջ ես կարողանում էի այս կամ այն բանը անել, սակայն հիմա իրերի ընթացքն ինձ ցույց է տալիս, որ ամեն ինչ ավարտված է: Ադա՛մ, Աստվա՛ծ իմ, ես դժվարանում եմ անցնել այդ բարաքների միջով, լսել նրանց ճիչերը, խռխռոցները, գոռոցները, դատողությունները և այլն… լսել մեն–մենակ՝ պատի անկյունում կանգնած: Վաղ թե ուշ հարկ կլինի ասելու. այո՛, շնորհակալությո՛ւն, ներողությո՛ւն, ի՜նչ լավ երեկո էր, բայց պետք է խոստովանել, որ դեռ երեկ եմ քոլեջից դուրս եկել և շատ արդար, այո՛, այո՛, շատ ճիշտ կլինի վերջ տալ այս զզվելիություններին, այս կեղտոտ, անհեթեթ, անօգուտ շատախոսություններին, որոնց պատճառով ես այստեղ եմ այս երեկո՝ առանց մաքուր օդ շնչելու, առանց ծխախոտի, առանց նորմալ սնվելու: Ուզում եմ հասկանալ, թե ինչո՞ւ են շուրջս այսքան շատ անհավանական բաներ կատարվում:
Ռունգերից ծուխ բաց թողնելով` պատուհանից հեռացավ ու ավելացրեց (միայն մի քանի բառ, քանի որ, փա՛ռք Աստծո, երբեք պերճախոսությամբ չէր փայլել):
«Հիանալի՜ է, հիանալի՜ է, այս ամենը շատ լավ է, սակայն ես պետք է գնամ քաղաք` ծխախոտ, գարե ջուր, շոկոլադ և ուտելու բան գնելու:
Լավ պատկերացնելու համար նա թղթի կտորի վրա գրեց.
Ծխախոտ
Գարեջուր
Շոկոլադ
Ուտելիք
Թուղթ
Թերթեր եթե հաջողվի
Հետո նստեց գետնին՝ պատուհանի առջև՝ արևի դիմաց՝ այն նույն տեղում, որտեղ սովորաբար սպասում էր երեկոյի իջնելուն կամ հանգստանում էր, ու սկսեց եղունգի ծայրով փոշու մեջ նկարներ անել ու գծեր քաշել: Հեշտ չէ բլրի վրայի լքված տանը միայնակ ապրելը: Անհրաժեշտ է կարողանալ ինքնակազմակերպվել, վախը սիրել, ծուլանալ, տարաշխարհայնությունը սիրել, պատսպարվել, անընդհատ բույն փորել, որպեսզի երբ վիրավորված լինես, կարողանաս թաքնվել այնտեղ, ինչպես երեխա ժամանակ` մաշված ու ծակծկված բրեզենտի տակ:
—————-
- Deinotherium բառը հին հունարենից թարգմանաբար նշանակում է սարսափելի գազան: ժամանակակից փղերի նախապատմական տեսակն է: (Այս և մյուս ծանոթագրությունները թարգմանչինն են:)
- Մարդու բրածո հնագույն տեսակ, որ միջին դիրք է գրավում բանական մարդու և մարդանման կապիկների միջև:
- Հոմո ցեղի անհետացած ներկայացուցիչ: Ապրել է պլեյստոցենի ժամանակաշրջանում Եվրոպայում և Կենտրոնական Ասիայի արևմտյան հատվածում:
- Յուրայի ժամանակաշրջանում ապրող գիշատիչ թռչնի տեսակ:
No Comments