Այդ օրերուն ես խանդավառուած էի այլ՝ նոյնպէս օժտուած դերասանուհիով մը՝ Յասմիկ Տէր-Կարապետեանը: Անոր մասին եւս այնպիսի հետաքրքրական ու շահեկան յուշեր ունիմ, որոնց մէկ մասը նոյնպէս հարկաւոր է թուղթին յանձնել…: Սերտ ընկերներ էինք…: Օր մը ըսաւ.
— Մովսէս ջան, քեզ ծանօթացնելու եմ իմ լաւագոյն ընկերուհիներից մէկի՝ Թամարի հետ:
— Ո՞ր Թամարի:
— Յովհաննիսեան, բանաստեղծ Դաւիթի քոյրը…
— Այո՜… Դաւիթը ընկերս է:
— Ճիշդ է, բայց տե՛ս, եթէ յանկարծ քեզ վիրաւորի, չպէտք է նեղանաս նրանից, որովհետեւ նա «պզիկներով» է: Դու նրան տեսել ես միայն բեմում, ոչ կեանքում: Նրա անկասելի վարուելակերպը շփացածութիւն չէ, այլ ինքը խառնուածքով ու էութեամբ այդպէս է… : Նա իսկապէս բացառիկ տաղանդ է, բայց հեշտութեամբ կարող է յանկարծ կծու խոսքեր ասել քեզ ու մի քանի րոպէ անց նոյն հեշտութեամբ կարող է զղջալ ու ներողութիւն խնդրել: Նրա ամուսինը՝ Յարութն էլ դերասան է ու հրաշալի մարդ: Վստահ եմ, որ Յարութի հետ լաւ ընկերներ կը լինէք…:
Գացինք, ծանօթացանք եւ չորսով լաւ ընկերներ եղանք:
………………………………………………………………………………………………………………..
Յասմիկը, Թամարը եւ ես տեղ գրաւած էինք Սունդուկեան թատրոնի առաջին շարքի աջ կողմը: Երգիծական «թեթեւ» ներկայացում մը կ’ընթանար բեմին վրայ, որուն մէջ դեր ունէր նաեւ Թամարի առաջին ամուսինը՝ Յարութիւն Մովսիսեանը: Ընդմիջմանը աղջիկները ցանկութիւն յայտնեցին բան մը խմելու: Կանխելու համար Թամարին խմիչքի «ախորժակը», ըսի.
— Եկէք հիմա մրգահիւթով բաւարարուենք, բայց ներկայացումէն ետք չորսով կը գնանք մի տեղ ու շնորհքով մի բան կ’առնենք:
Թամարը թէեւ համակերպութեան նշաններ ցոյց տուաւ, սակայն երբ սեղան նստանք ան չկար: Շուտով վերադարձաւ ձեռքին շիշ մը «շամբանիա»: Յասմիկի եւ իմ բաժակները բարձրէն լեցուց… փրփուրով, իսկ իրը ուշադրութեամբ, դանդա՜ղ՝ առանց փրփուրի: Իրմէ շիշը առի ու հաւաքարարին տուի որպէսզի պահէ…: Երբ ներս մտանք, Թամարը նստաւ իմ եւ Յասմիկի միջեւ ու յանկայծ նոյն խմիչքը դարձեալ մէջտեղ հանեց…: Փորձեցի, բայց չյաջողեցայ ձեռքէն շիշը խլել: Ներկայացման երկրորդ արարին բեմին աջ կողմի անկիւնը Արմէն Էլբակեանը (Թամարի նախկին ընկերը) հեռաձայնով կը խօսէր ինչ-որ անծանօթի մը հետ: Ձախ ձեռքով ընկալուչը բռնած, իսկ աջ ձեռքի ցուցամատը մտցուցած էր գինիի շիշի մը մէջ ու կը փորձեր դուրս հանել: Մէկ կողմէն ինչ -որ սիրային խօսքեր կ’ըսէր դիմացինին եւ միւս կողմէն մատը շիշէն հանելու մասին կը տեղեկացնէր ու երկիմաստ ծիծաղելի վիճակ մը կը ստեղծուէր…: Երբ Արմէնը բեմին վրայէն սկսաւ բողոքել, որ մատը շիշին մէջէն չի կրնար հանել, յանկարծ Թամարը վարէն գոռաց.
— Ա՜յ անշնորհք, եթէ մտցնել իմանայիր, հանել էլ կիմանայիր:
Դահլիճը հռհռաց: Արմէնը Թամարին նկատեց ու ծիծաղաշարժ երկխօսութիւն մը սկսաւ անոնց միջեւ, որուն մանրամասնութիւնները յիշելը այնքան ալ հեշտ չէ հիմա…: Որովհետեւ ներկաները կը ճանչնային դերասանուհի Թամարին, պատահարը ընդունեցին իբրեւ թատերգութեան մէկ դրուագը ու ծափերով ողջունեցին զինք:
Թամարը այդպէս էր․ անմիջական, համարձակ ու «ոտից գլուխ» տարերքի մարդ ու դերասանուհի միաժամանակ: Իրեն համար բեմն ու առօրեայ կեանքը շատ տարբեր չէին…: Իսկ ինչ կը վերաբերի անոր խմելու ցանկութեան, այո՛, ան թէեւ տկարութիւն ունէր խմիչքի հանդէպ, սակայն սկզբունքով… յատուկ առիթներով միայն կը խմէր… քաջ իմանալով, որ ու՞ր, ե՞րբ եւ ի՞նչքան պէտք է կոնծէ:
…………………………………………………………………………………………………………………
Յասմիկի հետ գացինք Թամարին ու Յարութին այցելութեան: Այն ատէն անոնք կ’ապրէին կինօ «Ռոսիայի» մօտ փոքր հարկաբաժնի մը մէջ: Թէեւ դուռը զգուշութեամբ ու դանդաղ բացուեցաւ, սակայն Յասմիկը, համաձայն իր հախուռն ու զուարթ բնաւորութեան, բարձրաձայն ու խանդավառութեամբ ողջունեց Յարութին, որ մատը շրթներուն դնելով ազդարարեց, որ լռենք…: Ապա ննջարանի կիսաբաց դուռէն ցոյց տուաւ, թէ ի՞նչպէս իր կինը կը դաստիարակէ իրենց շուրջ երկու տարեկան երեխային: Եւ իսկապէս շատ լուրջ եւ խիստ զբաղուած էր Թամարը այդ պահուն, որուն խանգարելը սրբապղծութեան համազօր պիտի ըլլար:
Ուրեմն… սիրելի ընթերցող, լաւ մտիկ ըրէ. երեխան անկողնին կրնակին վրայ պառկած, թաթիկները դէպի վեր պարզած՝ յարափոփոխ ժպիտներով կը լսէր ոգեշունչ ճարտասանութիւնը… իր մօր, որ մօտաւորապէս այսպէս կը պատգամէր անոր.
— Հիմակուանից քեզ ասում եմ, որ դու հայ ես, քո անունը Հայկ է, քո պապերը եղել են շինարարներ ու հերոսներ, ազգ են կերտել, Հայրենիք են կառուցել: Դու պիտի չմոռանաս, որ թուրքերը մեզ կոտորել են, մեր երկիրը բռնի խլել են, լաւ իմացիր… ցեղասպանութիւն է եղել: Կոտորա՜ծ, մահ ու աւէ’ր…: Դու կը մեծանաս, վրէժ կը լուծէս ու կ’ազատագրես մեր հողերը… հասկանու՞մ ես… ի վերջոյ դու Հայկ Նահապետի հարազատ ծոռներից ես…:
Այս հայրենաշունչ ճառի աւարտին Թամարը Հայկին թաթիկները պինդ բռնելէ ու ցնցելէ ետք զայն, պահանջեց.
— Դէ հիմա ասա, որ «Ես Հայ եմ»։
Երեխան նուաղկուն ու հազիւ լսելի ձայնով ըսաւ.
— Ե՜ս… Հայ եմ:
— Էդպէս չէ, ուժեղ ու ինքնավստահ պիտի ասես:
— Ես Հա՜՜յ ե՛մ:
— Նորէն չեղաւ, աւելի՜ ուժեղ, պիտի գոռաս, հասկացա՞ր, պիտի գոռա’ս:
— Այս անգամ Հայկը սահմռկած մօրը սարսափազդու հրահագէն, ուղղակի գոռաց.
— Ե՛ս Հա՜՜՜՜՜՜յ ե՜՜մ:
— Ա՜յ այդպէս, հիմա հաւատում եմ, որ դու Հայկ Նահապետի իսկական ծոռներից ես….
Թամարը շրջուեցաւ դէպի մեզ, անոր աչքերը արցունքոտած էին ու կարմրած…: Ան չէր խաղար, կ’ապրէր պահը ու կ’ապրեցնէր երեխային, որ կարծէք թէ ամէն ինչ կը հասկանար ու անմեղ ու անեղծ ժպիտներով կ’արձագանքէր իր մօր պատգամներուն:
…………………………………………………………………………………………………………………..
Այդ օր նոր վերադարձած էի Պէյրութէն, հեռաձայնը հնչեց, Թամարն էր.
— Գիտէ՞ս ինչ: Լաւ լուր ունեմ…:
— Ասա, լսում եմ:
— Ֆրունզի հետ եմ ամուսնացել:
— Քեզ շնորհաւորում եմ, իսկ Ֆրունզին էլ համբերութիւն եւ տոկունութիւն եմ ցանկանում:
— Չե՞ս զարմանում:
— Թամար ջան, եթէ մի քանի օր ետք զանգ տաս եւ ասես որ Ֆրունզին թողել ու ամուսնացել ես Սոսի հետ, էլի չե՜մ զարմանայ…:
— Այս անգամ դու սխալւում ես , ես լաւ կին կը լինեմ նրան, նա պէտք ունի ինձ: Կ’ապրենք, կը տեսնենք:
— Այո՜… կ’ապրե՜նք, կը տեսնենք…
………………………………………………………………………………………………………………….
Գալշոյեանի յուղարկաւորութեան օրն էր: Գրողներու միութեան ներսը Մուշեղին վերջին յարգանքի տուրքը կը մատուցէին հերթով․․․: Հոն էր հայրենի մտաւորական դասը, իսկ Լուսինէ Զաքարեանի ոգեշնչող ձայնը հոգեպարար մթնոլորտ մը ստեղծած էր: Ես դուրսը, դրան առջեւ կանգնած շուարած կը մտածէի, «երթա՞մ Կաթնաղբիւր, թէ ոչ»: Յանկարծ դիմացէն Թամարը յայտնուեցաւ: Հարազատ մը գտած ըլլալու գոհունակութեամբ ողջագուրուելէ ետք, կարմրակալած եւ ուռած աչքերով ըսաւ.
— Մովսէս, գնում ենք Կաթնաղբիւր… չէ՞…
— Չգիտեմ… առանց այն էլ շատ ծանր է Մուշեղի կորուստը…
— Լաւ իմացիր, սիրտս լացել է ուզում: Գնանք, Մովսէս ջան, գնանք ու մի լա՜ւ լացենք… սիրտս լացել է ուզում:
Այսպէս էր Թամարը․ այդ պահուն «Սիրտը լացել էր ուզում»…: Ինչպէս կեանքին մէջ, այնպէս ալ բեմին վրայ, նոյն ուժգնութեամբ կը դրսեւորուէր անոր ընդոծին տաղանդն ու կատարողական բարձր մակարդակը…:
………………………………………………………………………………………………………………..
Թամարի հետ «Անի» հիւրանոցի դիմացէն կ’անցնէինք բարձրանալու համար իր ծնողքին՝ յայտնի գրող Հրաչեայ Յովհաննիսեանի բնակարանը: Յանկարծ անկիւնը կանգնած փողոցի տղաքներէն մէկը, նշմարելով ու մատնանշելով զինք, ոգեւորուած բարձրաձայն ըսաւ.
— Արա’…, էս ծիտը «թելեվիզըրի» լիրբը չի՞…
Թամարը այս որ լսեց, ետ դարձաւ ու գոռաց երիտասարդի երեսին.
— Լիրբը տատդ է, այ հիմար… չե՞ս ամաչում, հիմա կը գամ գլուխդ կը ջարդեմ ու ոտքիդ տակ կը գցեմ… հասկացա՞ր… այլանդակի մէկը…
Թամարի այս անսպասելի ելոյթէն սահմռկած, «ուկըլի տղերքը» սսկուեցան ու արագօրէն հեռացան, ըսելով որ «գժի հետ գործ չունենք»:
Այո, Թամարը չէր խաղար ոչ կեանքին մէջ եւ ոչ ալ բեմին վրայ, այլ պարզապէս կ’ապրէր կերպարին մէջ ու անոր հետ:
Մովսէս Ծիրանի
(2022, Փետրուար, Երեւան)
No Comments