«Ճգնավորի քերծից աստված Ջոդ անունով գայլի հետ իջել է շեն: Ջոդը գանգատ է գնացել աստծու մոտ, թե՝ էս էլ քանիերորդ անգամ արդեն որսկանն իրեն կրակում է. Աստվա՛ծ, հոգիս առ միանգամից տար, կամ էս մարդկանց հետ իմ հարցերը լուծիր…»:
Նա իրիկունվա մեղմ քնից աչքերը բացեց: Սովորաբար կեսօրն անց, երբ անբան քուն է տալիս, հետո քաղցր զգացողությամբ աչքերը բացում՝ ղուշի թևով ուրախ լուր է ստանում: Աստված Ճգնավորի քերծից իջնի, Ջոդ գայլը գանգատ անի՝ թեթև հանելուկը, անշառ առեղծվածը տրորեց նրա իրիկունը:
«Սյո՞ւռ ա էս մարդը»,- անորոշ ինքն իրեն հարցրեց նա, ունայնության մեջ խոսքեր փնտրեց, թե՝ այս անգամ չկպավ, քնի մեջ տեսածի հետ լույսերը գնացել են:
Խե՛ր լինի…
Ու ահա՝ երեկո է, «սիգարետի ծխուկն ու մոմի լույսը քույրեր են», գրեց նա, «ինն անց է մի քանի րոպե, ռադիոն ինքնիրեն դնդնում է, «բիբիսի»-ի ռուսական ալիքը ականջի տակ ղժբժում, փոխվում է ֆրանսիական պղնձե բլյուզի: Մութ է: Հոգնած է, դուրեկան, մարող խոնջություն: Լուսամուտից լեռան թիկունք երկինքը, կարծես, լույսի շորշոփ է պատել շրջական, տրամադրությունդ՝ թաց ու մռայլ….»,- գրում է նա: «Աստծո պահով՝ ասելիք չկա, բայց Ջոդ գայլն ո՜վ է որ, ինչի՜ …»…
Առավոտ նույն ժամին զարթնում են: Արտաշի վրա իրիկունից է դեռ փրփրել, կատաղել: Չորս պարտիա շախմատ է տանուլ տալիս, տնաշե՛ն, երկու թաս նարդի, վիզ չի առնում պարտությունը, թարախ զրույցի վարպետ է. «դեռ հո՜ւմ ես, զա՛ռ ես բռնում, ձեռ ես տվել՝ խաղա»,- ասում է:
Նույն ժամին սլաքը՝ կանգնում, սովորությունն արդեն կարգ է, նա մուտքի դուռը բացում է, դուրս գալիս՝ գործի գնա: Գերեզմանոցի խռիճե բոսոր ճամփին՝ Լուսինը նրա ետևից հասնում է: Իր քամու հետ, նա սառը, անուշ, արծաթե կանացի բուրմունք է բերում, զարկվում է իր երեսին, ա՜խ, ինչ հաճելի է առավոտվա պարզկա մաքրությունը:
Լուսինի շպարից մարդ է հիանում, թույլ դիմափոշին նրա երեսին իսկի չի տարբերվում, հազիվ տեսանելի է: Այտեզրերի սնգույրը իրենն է, իր մարմնի ու մաշկի սրսուռ վարդագույնը: Նարինն էլ է իրեն հարդարում, մեղա՜ քեզ, կես մատ քսուք կա երեսին, չոր, շիմշաթ մաշկը նա այծենի սմքած դոփան է սարքում: Ի՜նչ էլ անճաշակ է, լու՛րջ, ամենասիրուն լինելով հանդերձ: Ինքը դիցուհի՝ հարդարանքի չտես առատությունից՝ իրեն շինում է ինտելիգենտ բոշա: Լուսինը շպարի գործը համեստ է անում: Տանից դուրս գալիս, մինչև Մանիչարանց Սոլթու տան դիքը բարձրանա — «Սոլթի, կնոջ անունը այդպիսին պիտի լինի, բա չէ՜» — նա բարձունքից միշտ իրենց ու Լուսինենց բազրիքին է նայում: Մի քանի, ոտ կախ գցելու ակնթարթի մեջ, իրար առավոտ նույն ժամին հանդիպում են: Գարնան զվարթ արեգակի հետ, դուրեկան քայլքով, միապաղաղ զրույցով, Խութի երկաթե կամրջի երկայնքի շուրմուշուղին ու մոշենիներին հմայվելով՝ ահա հասնելու են դպրոց:
Դպրոցից նրա հոգին խռովել է, մարդ չկա, ինքիրեն հարցնում է՝ «երևի ոմանք էլ իրեն են ասում՝ «մարդ չկա էդտեղ»: Սա ի՞նչ է, բարոյալքությու՞ն, ապատիա՜:
Երևի, էլի՛:
Շատ հնարավոր է՝ ձանձրույթը աշխատավարձի ուշացումից ու սակավ լինելուց է:
Աստծո տուրք է՝ կանայք կան: Շրջապատի ամեն պակաս ու ձանձիրի՝ կնոջ ներկայությունն է միայն ուրախ-զվարթ երանգի մեջ դնում: Ամեն իսկություն՝ կնոջ շուրջ է պարզապես գործված: Սիրեն, փնովեն, թե աստվածացնեն, ամեն ինչի հյուսք՝ գալիս անցնում է կնոջ հմայքի միջով ու, դրանից, արևի բոսորի մեջ, միշտ անուշ ալիք է տարածվում: «Այստեղ հատուկ պիտի շեշտվի, իմիջայլոց, որ սա ամենևին հայտանգործություն չէ»:
Կեսօրին բոստանում վարպետի գործ սկսեցին՝ գազարի, ռեհանի, զանազան անճանաչ, հոտավետ կանաչիների մարգեր քաշեցին: Նա ջրափոս փորեց- ուրիշ միջոց չկա — տան ետևի ավազանից թափվող ջուրը կապեց ներս, խողովակներ շարեց բակում, հաց կերան՝ թարմ թոնրահաց, խոզի ճարպ ու սպաս: Ախորժակով, անշտապ նա ծխեց:
Դեպիրիկուն հավաքվեցին տուն:
Այս աղջկան աստված իր համար է քանդակել, սիրում է խելառի նման: Բայց երբևէ չէր ուզենա՝ Լուսինը կարդար այդ տողերը: Մեկ-մեկ սպառվում է, լեզուն չի զորում խղճի դռները բացել, ինքն իր հետ համերաշխ լինել: Սիրում է ու՝ չի ճանաչում, մտածում է նա: Իրար հարցեր ունեին, իրար հազար-հազարական հարցեր ունեին, այդ ամենը հուպ տված մնում էր:
Իրարով հիանալու անսահման տենչ է գալարվում, մանավանդ, երբ ակամա, իրար հետ մերձենալու կայտառ ժամն էր գալիս: Այդ պահին, հայտնի սևամորթ ջազիստ Ֆեթս Ուոլլերի նման, երանության միջից ուզում է միշտ գոռա. «էհե՜յ, մեկնումեկդ գնդակահարեք մեզ էս պահին, քանի դեռ երջանիկ ենք…»:
Սրտանց ծիծաղն ու ուրախությունը այդ մտքերից իրար էին գալիս:
Այո՛, հո՜ եդեմ չի, դեռ էնքան մարտեր կա՜ն…
Միջօրետքին հանգստանալիս նա իմ սիրած մեղեդիներից շվշվացրեց, Լուսինն ուզում էր արտասվի, թե իրենք ինչքան են երջանիկ: Միշտ ասում է՝ չեմ աղոթում, բայց աստծուն սիրում-հարգում եմ, համոզում է, որ մարդ միշտ մտքերով էլ է աստծու հետ կապված, ու, «ամեն մեկին՝ իր սրտից դուրս իրեն տա»-ն որ ասում են՝ ձևի համար չի:
Ինքը հետո մտածեց, որ վերջերս է՛լ չի երգում: Ցավ է: Մի ժամանակ իրիկունները երգում էին ու պարում: Իսկ հիմա՝ ծխախոտից սարսափելիորեն չի կշտանում: Նստում, մտքերով տարվում է, աչքի լույսի պես ունեցածը պահել, ափերը իրար դեմ անել, գորովել ամեն ինչ: Մայիսն ահա գալիս է, ի՜նչ է մնացել, քսանհինգ տարեկան է լինելու: Մեղա՜ քեզ, քսանհի՜նգ տարի, կլոր հավերժություն: Ավագ ընկերները քսաներեք էին դարձել, քսանչո՜րս, քսանյո՜թ, նրան թվացել է՝ դա տարեց լինելուց մի քիչ է պակաս, ջահելությունն արդեն ավարտվել է, հիմա ինքն է քսանհինգ տարեկան ուր որ է, իր միջից ավագ լինելու խորհումները մե՛կ ուրախալի են, մե՛կ զգաստացնող, մե՛կ վշտալի:
Նա մի տղեկ ունի, մշտապես քրքջան սուտլիկ մանչուկ ու շատ սիրելի մի կին: Տղեկն արդեն թոթովում է, ինքնիրեն ծղրտում.
-Մա՛-մա՛-մա՛-մա՛: Պա՛-պա՛-պա՛-պա՛…
Տեսնես՝ այս երկիրը, իր մարդկանցով ու գթասրտությամբ, հաց ու երգով, առավոտ շուտ արթնանալու քաղցի հետ, ինչպիսի՜ն է լինելու հիսուն տարի հետո: Ո՞վ է լինելու կենդանի, ականատես, ոտնատակ ընկնելու ի՞նչ նոր հնարքներ են ստեղծելու մարդիկ՝ մեկը մեկի համար, ով է ում սիրելու, նոր խաբկանք ու մորմոք՝ ում է բաժին ընկնելու: Առաջկտրուկ անենք, իմանա՞նք: Այժմ ինչքան անորոշ է, նույնքան էլ մեզ հեռուներն են տեսանելի թվում: Ընդամենը թվում են: Թեթև ապրելուց սքանչելի բան չկա, բայց այն մեծ խիզախություն է պահանջում:
Մենք ենք մեր դժոխքի տերը:
Երեկոյան, տուն դարձող շան նման նա հոգնել է, բայց սքանչելի սյուռ հեզություն կար շուրջը: Մայիսի սեղանները դեպիրիկուն եղինջի ախորժելի, խառնիխուռն կանաչու կծվահամ բույր են արձակում: Թութն ահա տեղ-տեղ սպիտակին կտա: Ուշ գարնան սրտերի տրոփյունները իրենց հունն են մտնելու ահա, չմտածները՝ առհավետ իրենց մարմինները հողին պահ են տալու: Աշխարհի օրենքն է: Նրանք արդեն հողինն են: Դարեր հետո կրկին մեզ այցելության են գալո՞ւ, դե ո՜վ գիտի…
Առավոտ Արտաշը նույն մեռյալ ժամին արթնացրեց նրան.
-Չե՞ս գալիս՝ գնանք խոտատեղը չափարենք:
Աչքերը, լույսից չուզելով, բացուխուփ արեց, վեր կացավ: Նախաճաշին արաժան կերան, թերխաշ ձու, քաղցր թեյ խմեցին, հետո՝ ուսապարկի մեջ՝ խաշած ձու, կարտոշկա, հաց, սոխ, կանաչի, պանիր դրեցին, ճամփա ընկան դեպի Էլչը: Այնտեղ, հանդերում՝ մաքո՜ւր- մաքուր է: Որտեղ մարդու ոտք քիչ է թակում, այնտեղ օդն էլ է ուրիշ՝ սուր, գետի ջուրը՝ տիղմ ու ջրիմուռի մեջ, բայց՝ պաղ ու անուշահամ:
Կամուրջհողի տակը Շահնունց Տափն է: Արտաշը նախօրոք էր գնացել՝ իջել գետը, երեկվանից ջրամանը մոռացել-թողել էր գետափի բոստանում: Շուտ գնացել էր, ետ վերցնի հետը, խմելու ջուր լցնի՝ բերի: Չափար դրեցին, կրկին եկան Կամուրջհողի հեղեղատի գլուխ, փայտ ժողովեցին՝ մսալի, կարմրամարմին սզնենի, ոսկոր, քարուկես ջղանենի: Ի՜նչ խորովածացու փայտ, փա՜հ, իսկը գտածո: Մինչ նոր տարվա օրերը, դարսած տեղը ջրաքամ է լինելու: Ախորժակով հաց կերան, այստեղ ուտելիքը այնքան համեղ է՝ թոքերով ու ռունգերով է ուտվում, կշտանալ չկա: Արտաշը վեր կացավ, թափ թվեց գոգը, սառը ջուրը գլխին քաշեց ջրամանից, ձին բեռնելու մնաց, իսկ ինքն ու Կարենչիկը եկան տուն: Դադար առնեն, մտնեն ձորի այգին, եգիպտացորեն թորխեն, բայց փոքր են ծիլերը, առաջին զարկից երևաց, որ դեռ ձեռ տալու չեն: Բարձրացան տուն, թեյ խմեցին, երաժշտություն լսեցին, Լուսինը եկավ, գնացին Չռչռանի կողմի այգին: Այստեղ լոբի գցեցին հողը, սածիլ դրեցին:
-Մա՛-մա՛-մա-մա՛-պա՛-պա՛-պա՛-պա՛,- թոթովում, քրքջում է տասը ամսական տղեկը:
Արտաշը ձին հակն է տվել: Ջիրճեմն փայտը ծանր է, ձիու մեջքը չկոտրի՝ արյուն դառնա, մի ամիս հետո պարապ պիտի բաց թողնի, մինչև ձիու մեջքասեռի վերքը լիովին սպիանա, մազոտի՝ հանդի գործը հետ կմնա: Ու այս շառ մտքից, նա ձեռքերը ետևին, շվշվացնում, բեռան տակ ամուր քայլող հովատակին է նայում, բաձրանում տուն:
«Աստծո ու Ջոդ անունով գայլի տեսածը՝ բարի իրիկուն ունեցավ»:
Մթնեց, մոմի հո՛գս արեք…
1 Comment
Հաճույքով կարդացի, ու դեռ էլի կկարդամ, շատ սիրուն պահեր ու բառեր կան, որ ուզում ես անընդհատ հետ գնալ յուրացնել, վայելել…