ՄշակութաԳիծ Երաժշտություն

Վիկտոր Լեգենտով, Էդիթ Պիաֆ-2

13.09.2019

(Թատերգություն երկու գործողությամբ` ըստ Էդիթ Պիաֆի մասին հուշագրությունների)

Սկիզը՝ այստեղ

(«Էսպերանա» հյուրանոցի սրճարանը: Հայտնվում է ազնիվ թափառաշրջիկների մի խումբ: Հաճախորդները նողկանքով մռայլվում են):

Սրճարանատեր Ո՞վ ձեզ ներս թողեց, պարոնա՛յք: Ես չեմ ուզում ձեր պատճառով տհաճություններ ունենալ: Գարսո՛ն … (Մատուցողն արագ մոտենում է): Սա ի՞նչ բան է: Մեզ մոտ կդադարեն հաճախորդներ գալ: Նայեք դրանց դեմքերին և ինքներդ կհասկանաք:

Կամիլ — Իսկ ձեզ ի՞նչն է խանգարում բարի սրճարանատեր լինել:

Ժակ — Ինչպե՞ս եք Դուք խոսում արտիստների հետ:

Սրճարանատեր — Պա՜հ, արտիստնե՜ր:

Ժակ — …Մենք արտիստներ ենք, մսյո:

Էդիթ — Մի անհանգստացեք, մենք շուտով կգնանք… Ահա մի թուղթ, որը ձեզ կապահովագրի հնարավոր տհաճություններից… Կարդացեք… արտիստներ… երեք արտիստ… մեկ… երկու… երեք…

Սրճարանատեր — Շնորհակալություն, եթե ես չկարողանայի հաշվել միչև երեքը, իմ հաստատությունը վաղուց արդեն չքված կլիներ… Լավ, լավ, համենայն դեպս, աշխատեք, որքան հնարավոր է, արագ կուլ տալ ձեր ճաշը:  Գարսո՛ն, մատուցիր դրանց:

(Ժանինը և Ալբերը հայացքներ են փոխանակում):

Ժակ — Դու ցնդել ես, մե՛մ: Ինչո՞ւ մեզ քարշ տվեցիր այստեղ:

Էդիթ — Ես գիտեմ` ինչ եմ անում:

Ժան — Բայց իսկապես ո՞նց  դուրս պրծնենք այս պատմությունից:

Էդիթ — Ճաշից հետո կլինեն լավ տրամադրություն, լավ աշխատանք և լավ երեկո: Չէ՞ որ մենք դեռ ծերուկներ չենք:

Ժանին — Սյդ ի՞նչ ես ասում:

Էդիթ — Ոչինչ:

Ժակ — Ժանի՛ն, գնա տոնավաճառ և ակորդիոնիստին փնտրիր. նա երևի արդեն հավաքել է փողերը:

(Հայտնված մատուցողը սեղանին է դնում ուտելիք և մի շիշ):

Էդիթ — Մսյո՛, այստե՛ղ եկեք: (Սրճարանատերն անվճռական մոտենում է խմբին, նրա հետևից, թողնելով դրամարկղը, մոտենում է նաև տիրուհին): Խմեք մեզ հետ՝ ի նշան հաշտության (Տիրոջը և տիրուհուն բաժակներ է տալիս): Ձեր առողջության կենացը, մսյո՛: (Բոլորը խմում են): Դուք, իհարկե, հասկանում եք, որ մենք մի սև գրոշ էլ չունենք, որպեսզի ձեզ վճարենք հիանալի ճաշի համար:

Սրճարանատեր — Ինչպե՞ս թե:

Էդիթ — Բայց ոչինչ, մսյո՛, մենք արտիստներ ենք, իսկ մեր աշխատանքի համար միշտ էլ առատ վարձատրում են: Ձեր հաշիվը վճարված կլինի այսօր իսկ՝ օրվա երկրորդ կեսին: Մենք հանդես ենք գալու զորանոցում:

Սրճարանատեր —  … Ի՞նչ արած… Գնդապետն իմ հին բարեկամն է:  Ծայրահեղ դեպքում նա կվճարի…

Տիրուհի — Այսի՞նքն… այդ ի՞նչ ես ասում, հիմա՛ր: Ծայրահեղ դեպքո՜ւմ: Դու մի նայիր, թե ովքեր են քո առաջ: Ախր, ոչ մի զինվոր մի սու էլ չի տա էս թափառաշրջիկներին: Առաջին իսկ համարից հետո սրանց գլուխները կխցկեն հասարակական արտաքնոցը, իսկ հետույքները կօգտագործեն՝ ըստ նշանակության: Դու հապա բարձրացրու սրանց փեշերը, ախր սրանք հիմա էլ առանց վարտիքի են: Պոռնիկնե՛ր:

Ժակ — Մադա՛մ, ես Ձեզ խնդրում եմ…

Տիրուհի — Վստահ եղիր, համերգից սրանց կտանեն շտապ օգնության կամ ոստիկանության կառքով:

Էդիթ — Ձեր կենացը, մսյո՛… Ժա՛կ, հարցրու այս  դամային, որտե՞ղ է նա վերջացրել համալսարանը` Սորբոնո՞ւմ, գուցե Փարիզի որովայնախորշի վաճառասեղանի հետևո՞ւմ:

(Հյուրերը ծիծաղում են):

Ժան — Մնաք բարով: Կսպասենք ձեզ զորանոցի համերգին:

Էդիթ — Այդ ժամանակ ես տասնվեց տարեկան չկայի, երբ ինձ երևակայում էի, այո՛, այո՛, մի՛ զարմացեք, շրջիկ թատերախմբի ղեկավար, որի ցուցապաստառներին ոչ այնքան գրագետ, անվստահ ձեռքով գրված կլիներ…

Ժակ(Գոռում է):  Զիզի:

Ժանին — Զոզետտ:

Ժան — (Գոռում է): …և Զուզու:

Կամիլ — Մեկ բաժանմունք՝ այլևայլ բաների:

Էդիթ — Երգում է միսս Էդիթը: Ինչո՞ւ միսս: Պարզապես ինձ թվում էր, որ այդպես ավելի լավ է հնչում:

Փողոցային պարահանդես

Պարահանդես է երբ փողոցում իմ,

Ոչ ոք չի տեսել այդքան խնդություն

                  ամբոխ այդպիսի,

Պարահանդես է երբ փողոցում իմ,

 Փոքրիկ բիստրոներում, մաշված լաստերին,

Սիրահարներն են զույգերով պարում,

Պտտվում` արբած ժպիտ շուրթերին,

Պարահանդես է այսօր երեկո

Իմ հին փողոցում,

Մի քիչ հուզված են բոլորն անխտիր…

Գուցե դա հենց քո ժամադրությու՞նն է`

Սպասված վաղուց,

Պարահանդես է փողոցում իմ հին,

Պարահանդես է փողոցում իմ հին…

Հինգ կիսաքաղց թափառաշրջիկ՝ մի կողմից, և պատահական անգործ ավարաների փոքրաթիվ մի խումբ` մյուս. ահա այն ամենը, ինչ մենք ունեինք այն ժամանակ: Օրվա ընթացքում՝ բուլվար, ֆուրգոն կամ գնացք, գիշերը` խղճուկ սենյակ կամ ամայի մի տեղ, ուր, թաքնվելով ոստիկանությունից, կարելի էր պառկել գունդուկծիկ եղած և երազել համեղ կերակուրների, տաք անկողնու, հեռավոր երկրների, գեղեցիկ քաղաքների մասին, հիացած հանդիսատեսի ճիչերի և պայթող ծիծաղի մասին, որոնք ցրում են լռությունը, ինչպես կրակների ցոլքը` Սենժանի տոնի ժամանակ: Եվ ահա հենց այդ ժամանակ էլ՝ իմ այդ անուրախ օրերին, ես հանդիպեցի կյանքիս առաջին տղամարդուն՝ կապուտաչյա տղային` մանկական ժպիտով: Նրան կանչում էին փոքրիկ Լուի:

(Էդիտին մոտենում է փոքրիկ Լուին, որին կերպավորում է Ժանը):

Լուի — Ողջո՛ւյն, պստլի՛կ:

Էդիթ — Ողջո՛ւյն, փոքրի՛կ:

Լուի — Ճանաչեցի՞ր:

Էդիթ — Ճանաչեցի. երբ մենք ելույթ էինք ունենում հորս հետ, այդ դու նետեցիր հինգ սուանոց կոպեկը` մեջտեղում անցքով:

Լուի — Այո, ես էի: Ո՞ւր ես գնում:

Էդիթ — Գնում եմ տուն:

Լուի — Իսկ որտե՞ղ է քո տունը:

Էդիթ —  Որտեղ պատահի:

Լուի — Դե, այդ դեպքում գնանք ինձ մոտ: Միասին կապրենք:

Էդիթ — Ինչ-որ շատ հեշտ է քեզ համար ամեն բան:

Լուի — Իսկ ինչո՞ւ բարդացնել:  Ես խանութներում եմ ծառայում: Գնումներ եմ առաքում հասցներով:

Էդիթ — Իսկ ի՞նչ եմ անելու ես:

Լուի — Երգելու ես և զբաղվելու ես տնային գործերով: Գնանք:

Էդիթ — Ո՞ւր:

Լուի — Սենյակ կվարձենք Բելվիլում: Իսկ եփել կարելի է և պահածոների տուփերի մեջ:

Էդիթ — (Ծիծաղում է): Ո՜ւխ, ինչ լավ է:

Լուի — Իսկ երեկոները կգնանք կինո. «Ալկազար»-ում չապլինյան ֆիլմեր կդիտենք:

Էդիթ — Չապլինյան ֆիլմեր … ախր ես դրանք ուղղակի պաշտում եմ: Դե ուրեմն գնանք, շուտ գնանք: (Հնչում է  չապլինյան երաժշտություն): Անհոգ, ժպտերես փոքրիկն ինձ դուր եկավ առաջին իսկ հայացքից, և ես գնացի նրա ետևից՝ ոչնչի մասին չմտածելով: (Էդիթը և Լուին պարում են): Իսկ շուտով… Ծնվեց իմ փոքրիկ Մարսելը… Մենք տեղավորվեցինք «Լյավենիր» հյուրանոցում՝ Բելվիլ փողոցի վրա.  թիվ՝ 105:

Լուի — Ճաք տված պատերով սենյակում:

Էդիթ —  Պատուհանի լայնքով, որը նայում էր դեպի բակ, պարանի վրա կախված էին տակաշորեր և մեր հագուստները:

Լուի — Իսկ մահճակալի տակ թափված էին ճամպրուկներ, հնոտիք և կեղտոտ սպիտակեղեն: Մենք մեկ սու անգամ չունեինք:

(Էդիթը և Լուին օրորում են երեխային, հետո պարում: Հայտնվում է տանտիրուհին):

Տանտիրուհի — Եթե վաղը դուք չվճարեք ողջ գումարը` մինչև վերջին սուն, որն ինձ պարտք եք երկու ամսվա համար և չհեռանաք այստեղից, իմացեք, որ դա ազատության մեջ ձեր անցկացրած վերջին օրն է լինելու:

(Գնում է):

Էդիթ — Բայց մենք փող չունեինք: Լուիի վաստակածը բավականացնում էր միայն, որ քաղցից չմեռնեինք: Եվ որպեսզի չվճարենք բնակարանի համար, մենք փախանք` պահակի տնակի կողքով չորեքթաթ անցնելով: (Հնչում է «Պադամ, պադամ» երգը): Բայց այդպես երկար չէր կարող շարունակվել: Եվ ահա մի օր իմ աղջիկը հիվանդացավ: Ես վազեցի փողոց, որպեսզի մի քիչ փող հայթայթեմ: Ողջ օրը թափառեցի թաղից թաղ` երգելով իմ քառյակները` ընկերուհուս ակորդեոնի նվագակցությամբ: Հանկարծ հայտնվեց Լուին:

Լուի — Էդիթ, Մարսելը հիվանդանոցում է… նա մեռնում է…

Էդիթ — Դու գժվե՞լ ես:

Լուի — Եթե ուզում ես հասցնել նրան տեսնել… վազենք:

Էդիթ — Մենք սլացանք հիվանդանոց, բայց մեզ ներս չթողեցին: Մենինգիտ,- կարճ ասաց բժիշկը:  Ութ օր ես գնում էի այնտեղ` հրաշք հուսալով: Իններորդ օրվա նախօրեին` ուշ գիշերին, ինչ-որ նախազգացումից մղված, ոտքով գնացի հիվանդանոց: Իսկ իմ փոքրիկ Մարսելն արդեն մեռած էր:

Լուի — Ամեն ինչ վերջացած է, Էդիթ:

Էդիթ — Այո, ամեն ինչ վերջացած է:

Լուի — Գնանք տուն:

Էդիթ — Ոչ, Լուի: Գնա մենակ: Գիտե՞ս, ինձ թվում է, որ միայն նա էր մեզ կապում: Մնաս բարով, Լուի, մի՛ բարկացիր: Ես չէի կարողանում ո՛չ խոսել, ո՛չ լաց լինել, լրիվ ոչնչացած էի: Քայլում էի քաղաքով, որն ինձ օտար էր թվում, պաղ, անծանոթ: Քայլում էի` ինքս էլ չիմանալով, թե ուր: (Գիշերային Փարիզով թափառում է մռայլ Էդիթը): Մինչ այդ երեկո ես կարծում էի, թե Ֆրանսիայում իսկական տղամարդիկ դեռ չեն անհետացել:

Սերդան — Խոսեց վանական մուկը: Որքա՞ն արժե քո սերը, մե՛մ:

Անծանոթ  քաղաք

Անծանոթ քաղաքում

Ոչինչ հաճելի չէ ինձ,

Ես քայլում եմ փողոցներով,

Որոնք շատ հեռուն են տանում ինձ.

Անվերջանալի փողոցներով,

Գետափերով, արվարձաններով

         և բուլվարներով դատարկ…

Եվ լսում եմ դղրդյունը`

Կամրջով անցնող գնացքի,

Որն ինչ-որ տեղ է սլանում…

Անծանոթ քաղաքում

           առավոտյան և երեկոյան,

Ինչպես անտուն մի շուն,

Ես գնում եմ, գալիս.

Անցորդներին եմ հանդիպում՝

Բոլորն ինչ-որ տեղ շտապող,

Եվ որոնք ժամանակ չունեն ձեզ ժպտալու անգամ…

Անծանոթ քաղաքում,

Երբ իջնում է գիշերը,

Ես վախենում եմ դատարկ պատերից,

Լրիվ մերկ ու գորշ պատերից…

Էդիթ — Տասը ֆրանկ:

Սերդան — Դե ինչ,  գնանք:

(Մի որոշ ժամանակ քայլում են, ապա Էդիթը կանգ է առնում նստարանի մոտ, անսպասելի ճանկում տուփը և դուրս թափում փողերը):

Էդիթ — Ի՞նչ է մտքովդ անցնում. փողոցայի՞ն եմ, կպառկեմ տասը ֆրանկո՞վ:  Ես դրանք երեսիդ կշպրտեի, բայց ախր ինձ պակասում է հենց այդ տասը ֆրանկը, հասկանու՞մ ես, տասը ֆրանկ, որպեսզի թաղեմ իմ աղջկան` Մարսելին:

(Բարձր լալիս է):

Սերդան — Վե՛րջ տուր, լա՛վ… (Փնտրում է գրպաններում): Վերցրու այս փողը… Ահա` էլի… էլի…  Այո՛, կյանքը հանաք բան չէ:

Էդիթ — Է՜…

Սերդան — Բարկանո՞ւմ ես:

Էդիթ — Իսկ դո՞ւ:

Սերդան — Երբեմն պետք է բարի լինել, ճստիկ: Ահա և վերջ: Քեզ ոչինչ այլևս չի պահում ինձ մոտ:

Էդիթ — Շնորհակալ եմ, մսյո, շնորհակալ եմ:

Ես վախենում եմ պաղ մահիճով հյուրանոցից,

Եվ դաժան առավոտից,

               որն ինձ կարթնացնի,

Որովհետև ուզում եմ քնել.

Քնել ողջ օրը…

Ես տասնութ տարեկան էի: Չգիտեի՝ ուր գնալ: Ասենք, ինձ համար միևնույն էր: Եվ հայտնվեցի Պիգալ հրապարակի «Վիխր» պարասրահում՝ բարերի, կավատների և ծախու կանանց մեջ: (Հնչում է «Սիրեկաններ մեկ օրով» երգը): Իմ պարտականությունների մեջ էին մտնում հատակ լվանալը, բաժակներ սրբելը և երգելը:

Հաղորդավար — Իսկ հիմա` փոքրիկ Էդիթ Գասսիոնը:

Ակորդեոնիստ

Անառակ աղջիկը կանգնած է մենակ

Ինչ-որ տեղ` քառուղում ճանապարհների,

Եթե աղջիկը մռայլ տեսք ունի,

Նա ոչ ոքի պետք չէ,

Եվ տղան նրա մոտ չի վերադառնա,

Եվ ջարդված են երազները բոլոր,

Ու ողջ կյանքն է ջարդված…

………………………..

Նա  լսում է «Յավա» պարը,

Նա լսում է «Յավա» պարը:

……………………………..

Եվ ճչալ է ուզում մեղեդու տակ,

Ու պտտվել, պտտվել,

               պտտվել, պտտվել…

Լռեցրեք այդ մեղեդին…

Էդիթ — Ես մի թեք հարթությամբ գլորվում էի ինչ-որ տեղ: Աստված գիտի, թե ուր… Եվ պարզ չէ, թե ինչ կպատահեր ինձ հետ, եթե չլիներ պատահականությունը, որը մեկընդմիշտ փոխեց իմ կյանքը: (Հնչում է «Պադամ, պադամ» երգը): Այդ օրը` մռայլ հոկտեմբերյան կեսօր, 1935 թվական, ես աշխատում էի Տրուայոն փողոցի և Մագ-Մագոնա պողոտայի անկյունում: Ինձ նվագակցում էր ընկերուհիս: Գունատ, չսանրված, պատռված թևքերով սվիտերը հագիս՝ ես երգում էի Ժան Լենուարի քառյակները:

Նա  ծնվեց ճնճղուկի նման,

Նա ապրեց՝ ճնճղուկ ինչպես,

Նա կմեռնի՝ որպես մի ճնճղուկ…

                                  Շարունակելի

Ռուսերեն բնագրից թարգմանեց Նանեն
Լուսանկարը՝ life.ru-ից

No Comments

Leave a Reply