ԳրաԴաշտ Կարինե Ռաֆայելյան

«Էս երկիրը ամենօրյա տքնաջան, որակյալ աշխատանքի կարիք ունի, այդ թվում ու երևի թե նախևառաջ՝ գրողների»

15.04.2021

Ardi.am-ը զրույցի է հրավիրել գրականագետ Արքմենիկ Նիկողոսյանին: Տագնապի ու ճգնաժամի  պայմաններում ազգի փրկության բանալիները որոնում են նրա մշակույթի, գրականության մեջ: Ուրեմն, ավելի պահանջված թեմա չէինք կարող գտնել մեր օրերի համար, քան գրական ընթացքի ու դրան ուղղված մասնագիտական հայացքի երևակումը:

— Արքմենի՛կ, մեծ խնդիրներից ծնվում է մեծ գրականություն, բարձր արվեստ: Մենք առավել քան մեծ խնդրի առջև ենք հայտնվել ազգովի, պետականորեն: Այս մասին ի՞նչ են գրում կամ ի՞նչ կգրեն այսօրվա գրողները:

— Այս օրերին նաև տեսակետ կարդացի, որ մենք պատերազմում պարտվեցինք, որովհետև չունենք ուժեղ գրականություն: Դա առնվազն սխալ պատկերացում է: Այլ հարց է, որ ստեղծված, իմ կարծիքով, ուժեղ գրականությունը չվերլուծվեց, չընթերցվեց, ուստի՝ այդ գրականությամբ ամրագրված թերությունները, շտկելի տեղերը չթիրախավորվեցին ու չվերացվեցին, դրա համար այսօր ունենք այս իրավիճակը: Ամեն դեպքում՝ կարծում եմ, որ արդի հայ գրականության առաջիկա այսպես ասած՝ մարտավարություններից մեկը լինելու է պետականամետ գրականություն ստեղծելը, գրականություն, որն ուժեղ կլինի նախևառաջ իր բովանդակությամբ, գաղափարական հարցադրումներով, ընդհանրացումներով, տեսլականներով, և ձևը չի լինի գերական: Մյուս կողմից՝ ընթերցողն ու մասնագիտական շրջանակներն էլ պետք է փոխեն իրենց վերաբերմունքը այդտեսակ գրականության նկատմամբ, նախ՝ ընթերցողի առումով՝ շատ կարդալով, գրականագետների առումով՝ արժևորման թիրախներով:

Ձեր հրապարակային ելույթներում հաճախ հանդիպող անուն է Վահան Տերյանը: «Մի՞թե վերջին պոետն եմ ես»-ի այսքան արդիական դառնալը կանխատեսո՞ւմ էիք տառացիորեն ամիսներ առաջ:

— Ես այն համոզմանն եմ, որ դասական գրականության որևէ երկի արդիականությունը վատ բան է իրականում: Դա նշանակում է, որ խնդիրը, որը բարձրացվել է ժամանակին, չի լուծվել: Դրա պատճառները կարող են տարբեր լինել, բայց դե փաստը մնում է փաստ՝ չի լուծվել: Ինչ վերաբերում է Տերյանին, ու առավել ևս՝ Ձեր նշած բանաստեղծությանը, ապա Տերյանը երբեք չի եղել ոչ արդիական, հատկապես իր քաղաքացիական տարերքի բանաստեղծություններով: Ցավոք, չի եղել: Բայց մի կարևոր շեշտադրում՝ «Մի՞թե վերջին պոետն եմ ես…» բանաստեղծությունը ո՛չ իր ժամանակին, ո՛չ էլ այսօր սոսկ կանխատեսման գործառույթ չի ունեցել ու չի: Այն մարտահրավերի բանաստեղծություն է, հակառակն ապացուցելու մարտահրավերի բանաստեղծություն: «Մի՞թե»-ն հենց դա է խորհրդանշում: Մենք այդ կերպ պետք է ընկալած լինեիք այդ բանաստեղծությունը նախկինում, իսկ հիմա առավել ևս այդ մարտահրավերի տրամաբանությամբ պետք է ընկալենք: Իսկ ինչ ենք արել մենք տարիներ շարունակ. ողբերգական, լացկան երանգավորում ենք տվել մեր պոեզիայի ամենահզոր բանաստեղծություններից մեկին, կամ գուցե՝ դիտմամբ անտեսել ենք նրա մարտահրավերը, որպեսզի մեր ծուլություններն ու թուլություններն արդարացնենք: 

Մտավորականը միշտ ամենախոցելին է դժվարին իրավիճակներում, բայց և նա է ընդվզումի առաջամարտիկը՝ վերջին հաշվով: Ի՞նչ խոչընդոտներ ու խթաններ են հաղթահարում ժամանակակից գրողները ստեղծագործական իրենց ընթացքներում, ի՞նչ առաքելության են լծված հիմա նրանք:

— Ես կարծում եմ ժամանակակից հայ գրողի խնդիրը հաղթահարումի տեսանկյունից նախևառաջ հոգեբանական է: Անդրադառնալ, թե չանդրադառնալ, գրել, թե գրել, հիմա գրել, թե վաղը գրել, բովանդակության ու գաղափարի վրա սևեռվել, թե հետևել մոդայիկ դրսևորումներին, ներքին այսպես սպառման գրականություն ստեղծել, թե ձգտել համաշխարհային փառքի և այլն: Ինչ վերաբերում է առաքելությանը: Այդ բառը չէի օգտագործի: Ու ընդհանրապես, բավական է էս երկրում աշխատել առաքելության պոզայով, ինչպես շատերի խոսքում կարելի է տեսնել էդ բարձրագոչությունը: Էս երկիրը ամենօրյա տքնաջան, որակյալ աշխատանքի կարիք ունի, այդ թվում ու երևի թե նախևառաջ՝ գրողների, որովհետև Հրանտ Մաթևոսյանի ասած՝ «Երկրի վրա ինչ որ կատարվում է, կատարվում է նախ խոսքի մեջ»:  

Զրույցը՝ Կարինե Ռաֆայելյանի   

No Comments

Leave a Reply