Եթե գոյություն ունի Անտի-Դյուրինգ, ինչո՞ւ չի կարող լինել Անտի-Վեպ կամ Անտի-Պատմվածք, չեմ հասկանում, որևէ մեկը կբացատրի՞։ Լռում եք։ Թե որ լռությունը համաձայնության նշան է, ուրեմն դուք էլ եք իմ կարծիքին, այո՝ եղել է, կա ու կլինի նաև Անտի-Պատմվածք։ Յուրաքանչյուր բան ունի իր Անտին՝ ես, դու, նա և մենք, դուք, նրանք, դա ի սկզբանե գտնվում է բոլոր առարկաների, բնության, մարդկային հարաբերությունների կառուցվածքի հիմքում և ղեկավարվում է հակադրությունների միասնության ու պայքարի տիեզերական օրենքով։ Ամեն միասնական երևույթ երկփեղկված է, հատկապեսս՝ մարդ արարածը, որն ամբողջ կյանքում մշտապես վիճում է իր ներքին մարդու հետ, նրան ասում հանուն և ընդդեմ, լինում մե՛կ կողմնակից, մե՛կ էլ՝ հակառակորդ։ Ով չունի իր Անտին՝ մեռած է, չկա, նույնիսկ՝ սողունները, ծառերը, կենդանիներն ու թռչունները։ Անտին ապրեցնում է աշխարհը, նրան պահում կենդանի գոյության գլխավոր տիրույթում՝ շարժման ու գործողության մեջ։ Անտին միայն պայմանն է, որ դու խոսես քեզ հետ և ուրիշների։ Ահա տեսնո՞ւմ եք, այսպիսի մտազննումներն ինչպե՞ս կարող են պատմվածք կամ վեպ դառնալ, երբ հակադրվում են նրանց բնավորությանը, որն է՝ գյուղացի Համբոյի տունը կռիվ էր ընկել, տեսեք՝ Համբոն ուզում էր՝ իր տասներկու տարեկան Գիքորին տանի քաղաք, մի գործի տա, որ մարդ դառնա, աշխատանք անի, բայց, տեսեք, կինը չէր համաձայնում։ Սակայն եթե մի քիչ խելամիտ լինենք և ուշադիր կարդանք, նույնիսկ այս անմահ Համբոն ևս Անտի ունի՝ ի դեմս հարազատ կնոջ և իր ներքին մարդու. ուզում է որդուն տանել քաղաք, բայց հաստատապես չի որոշել, կասկածում է՝ տանե՞լ, թե՞ չտանել, և ի վերջո, տանում է՝ չտանելու պես, ինքն էլ վստահ չէ, թե օրեր են, կմթնեն, անց կկենան։
Զիզին բնակվում էր արվարձարանային խեղճ ու ողորմելի թաղամասում, որը մեծ քաղաքի շքեղաշուք կենտրոնի բացարձակ Անտին էր, կենտրոնն էլ՝ նրա հակապատկերը։ Ձմեռն այդտեղ ավելի ցուրտ էր, երկար ու մշուշոտ, քան բուն քաղաքում, ձյունն ու սառույցները հալչում էին միայն ապրիլի սկզբին, հորդառատ անձրև էր գալիս, արվարձանի ճանապարհները պատվում էին ցեխաջուր լճակներով, հունիսից շուտ հնարավոր չէր ազատվել ձմեռային հագուստ-կապուստից, որն առաջացնում էր հատկապես կանանց դժգոհությունը, որոնք ցանկանում էին իրենց կանացիությունը օր առաջ շոշափել և տղամարդկանց աչքին էլ կին երևալ։ Զիզին այդտեղ էր ծնվել և ծնողների մահից հետո ապրում էր նույն աղյուսաշեն, փոքր-ինչ թեք կտուրով տանը, որը փայտաշեն դուռ ուներ ու մեկական երկաթավանդակ լուսամուտ ճաշասենյակում և ննջարանի թիկունքին, որտեղից երևում էր մի քանի քայլ հեռու գտնվող հարևանի ննջարանը՝ իր պատուհանով։ Ամռան շոգ գիշերներին, երբ լուսամուտները բաց էին լինում, որ դրսի զով քամու շունչը ներս գա, Զիզին լսում էր հարևան ամուսինների սիրային տնքոցները, և սիրտը հուզմունքից մինչև լույս չէր քնում։ Զիզին ապրում էր սպիտակամռութ Չալո շան ու Բուսիկ վագրային կատվի հետ, որոնք սիրով ու խաղաղությամբ էին վերաբերվում իրար, որովհետև կատուն կարուձև անող չէր, միայն մուկ էր բռնում, իսկ շունը գառան մորթուց գդակ ուներ գլխին։ Երբ հարևանները բարձրաձայն տնքտնքում էին, կատուն ցանկասեր մլավոցներ էր արձակում, իսկ շունը հաչ էր տալիս նրանց։ Ամեն կին գեղեցիկ է, որովհետև կին է, աշխարհում չկա տգեղ կին, եթե կա, դեռ չի ծնվել։ Զիզին նման չէր ոչ մեկի և ոչ ոք նրան նման չէր, նրանից կանացիություն էր ծորում, մեղրի բուրմունք ուներ, ժպտում էր մանուշակի պես, քայլվածքը՝ բարակիրան եղնարի, սևորակ-խոշոր աչքերում մշտապես զարմանք ու անպատասխան հարց կար, և ամենակարևոր մի բան՝ նա այդ ամենը զգում էր, բայց չէր գիտակցում, ինչպես եղնիկը չի գիտակցում, որ ինքը եղնար է։ Մեկ ուրիշն այս հատկանիշներով երևելի կնոջ համբավ կունենար, այնինչ Զիզիին հիմնականում իր թաղամասում մի թեթև գիտեին։ Նա հազվադեպ էր գնում քաղաք, միայն այն ժամանակ, երբ որևէ ունևոր հեռախոսով կանչում էր իր տանը օրավարձով բան ու գործ անելու։ Լուսամուտներն ու դռներն էր պարտաճանաչորեն մաքրում, պարկետ հատակին փայլ տալիս, լվացք անում, ճաշ եփում, հատկապես, միայնակ ու տարեց տղամարդկանց համար՝ չգիտակցելով, որ ինքը Զիզի է։
Ենոքն ապրում էր Զիզիից ոչ հեռու՝ հարևան նրբանցքում՝ հոր ու խորթ մոր հետ։ Հարազատ մայրը, ամուսնուց հոգնած, բնավորությամբ նրան Անտի, քսանյոթ տարի առաջ մի զբոսաշրջիկի հետ փախել էր Բրազիլիա, որը, ըստ գլոբուսի, Հարավային Ամերիկայում է, սահմանակից՝ Գվինեային, Սուրինամին, Գայանային, Վենեսուելային, Կոլումբիային, Պերուին, Բոլիվիային, Պարագվային, Արգենտինային, Ուրուգվային. Հայաստանի և Զիզիի ու Ենոքի թաղամասի հետ՝ ոչ մի մետր սահման, տարածությունը՝ 8547 քառակուսի կիլոմետր, բնակչությունը՝ 106 միլիոն մարդ։ Հայրն ամուսնացել էր երկրորդ անգամ, Ֆրեդայի հետ, որը Ենոքից ընդամենը չորս տարով էր մեծ։ Ենոքը կարոտում էր հարազատ մորը, որին չէր տեսել ո՛չ կյանքում, ո՛չ էլ լուսանկարի վրա, և ատում հորն ու խորթ մորը։ Միայն մեկ անգամ նրանց ասաց՝ ձեզ սիրում եմ, բայց դա համաշխարհային սուտ էր, որն անմիջապես գրանցվեց լոկ այս Անտի-Պատմվածքում։ Ենոքը, թեև ինքնուս, ուշիմ աշխատասիրությամբ ձեռք էր բերել ընտիր փականագործի անուն, այստեղ նրա ձեռքից ամեն ինչ գալիս էր, շատ փորձառու արհեստավորներ նախանձում էին նրա տաղանդին, այն, ինչ իրենք չէին կարողանում կատարելապես անել, դիմում էին նրա ամենահաս օգնությանը։ Ենոքը միայնակ էր աշխատում, չէր հանդուրժում որևէ մեկի կարգադրությունը, ազատ ու ինքնագլուխ մարդ էր։ Ամեն կիրակի համապատասխան գործիքների կաշվե պայուսակով գնում էր մասնավոր արհեստավորների ու բեռնակիրների հավաքատեղը, որ «Ռոսիա» շուկայի խաչմերուկում էր, և սպասում էր հաճախորդին, որը չէր ուշանում, հաճախ մի քանիսն էին խնդրում իրենց տուն գալ. լոգարանի ծորակներից ջուրն անդադար հոսում է հարևանի վրա, դիմել են ոստիկանություն, խնդրում եմ, Ենոք։ Այդ մեկ օրվա հայտացուցակը բավական էր ամբողջ շաբաթվա համար, դեռ մի բան էլ ավելի։
— Ենոք, սիրելիս,- ասաց մի կին,- ցնցուղս խցանվել է, էս շոգին քանի օր է՝ չեմ լողացել, արի գնանք մեր տուն։ Ենոքը ծոցատետրում գրեց կնոջ հասցեն և լուրջ թե կատակ ասաց՝ վաղը կգամ ու քեզ մի լավ կլողացնեմ։
Ենոքի հայրը բավականին տարեց էր ու ցանկասեր, բայց իր ցանկությունները չէր կարողանում իրականացնել՝ տղամարդկային թուլության շնորհիվ. ամեն գիշեր չարչարվում էր, Ֆրեդային հա չարչարում՝ անկողնում այս ու այն կողմ շրջելով, և չէր հասնում իր երազանքի հանգրվանին։ Այդպիսի մի գիշեր ցանկությանն Անտի հնարավորությունների պատճառով հոր ծեր սիրտն այնպես կանգնեց, կարծես երբեք չէր քայլել։ Տանը մնացին Ֆրեդան ու Ենոքը։
— Հորիցդ բան չհասկացա,- մի օր ասաց Ֆրեդան,- ոնց որ կույս լինեմ։ Էս գիշեր արի ծոցս։
— Դու իմ մայրն ես,- ասաց Ենոքը։
— Խորթ,- ասաց Ֆրեդան,- ես չեմ ծնել քեզ։
— Բա՝ ո՞վ։
— Բրազիլուհին։
Ենոքը շատ պարզ հասկացավ, որ Ֆրեդան իր մայրը չէ, և այդ գիշեր գնաց նրա անկողինը։ Ուզեց կնոջը մերկացնել, բայց նա արդեն մերկ էր։ Ֆրեդան հանեց Ենոքի վարտիքն ու գցեց հատակին։ Նրանք մորեմերկ գրկեցին միմյանց։ Սովորական մի գործողություն չէր, այլ՝ ալեկոծություն։ Այդ րոպեներին նրանց միջև ոչ մի հակադրություն չկար, Անտիի ոչ մի նշան, երկուսն էլ մեծ բավականությամբ խեղդվում էին իրար մեջ։
— Ես քո բոզ հոգին ու մերը,- հայհոյում էր Ենոքը,- ես քո…
— Ասա, հազար անգամ ասա,-տապակվում էր Ֆրեդան,- բայց արա, մի կանգնիր, ասա ու արա, արա ու ասա, գամփռ շուն…
— Բոզ կատու…
— Գազան…
Մի քանի անգամ էլ Ենոքը եղավ Ֆրեդայի անկողնում, հայհոյանք խոսեց, ալեկոծում էր, շնչահեղձ անում՝ նրան պատճառելով անսահման բավականություն։ Այդպիսի երջանկոթյուն Ֆրեդան չէր ապրել երբեք, կարծես մութ գիշերվա մեջ արևաշող հեքիաթ լիներ, մարմինը ցավից տնքում էր, բայց նա սիրում էր իր ցավը և հպարտանում, որ կին է ծնվել, շուն չէ, տղամարդ չէ, կատու չէ, Ֆրեդա է ու կին։
Քաղաքամերձ այդ քնձուտ թաղամասում գրեթե բոլորը ճանաչում էին իրար, եթե նույնիսկ մտերիմ չէին, պատահելիս բարև էին տալիս ու ժպտում որպես հին ծանոթներ։ Մի օր Ենոքն ու Զիզին միմյանց դեմ ելան։ Մեկ օրը մի ամբողջ կյանք է, հեչ պարտադիր չէ, որ ապրես թեկուզ հարյուր տարի, այդ մեկ օրն է քո ճակատագիրը։
— Բարև, իմ անունը Ենոք է։
— Գիտեմ։
— Իսկ դու Զիզին ես։ Շատ լավ անուն է, Զիզի։
— Կուզենայի Մանուշակ լինել։
— Հո բույս չե՞ս։
— Մանուշակը ծաղիկ է։
— Զիզին էլ է ծաղիկ՝ քեզ նման։
— Մի օր արի մեր տուն՝ քեզ սուրճ հյուրասիրեմ,- շփոթվեց Զիզին:- Այ, էնտեղ,- և ձեռքը մեկնեց իր տան ուղղությամբ։- Մենակ եմ ապրում, կատվի ու շան հետ։
— Ես էլ եմ շատ մենակ…
— Բա մա՞յրդ…
— Նա Բրազիլիայում է։
— Հեռո՞ւ…
— Իսկական մայրը հեռու չի լինում։
Հենց այդ երեկոյան Ենոքը հյուր գնաց Զիզիին՝ մի գունեղ ու բուրավետ ծաղկեփնջով: Զիզիի սիրտը հուզվեց, և աչքերը շիկնալից ժպտացին։ Սուրճը ոչ շատ քաղցր էր և ոչ էլ դառը, ճիշտ Ենոքի ճաշակով։ Սեղանին գաթա կար, որ Զիզին էր թխել գազօջախի ջեռոցում, կոնյակ ու նրա պատրաստած ծիրանի հյութը։ Ենոքը գաթա կերավ, հյութ խմեց ու մի բաժակ կոնյակ, թեև թունդ բանուման խմելու հետ գլուխ չուներ. այ եթե լիներ մի շիշ սառը գարեջուր, խեցգետին կամ ապխտած ձկան պոչ… բայց իր այդ ցանկությունը չբարձրաձայնեց։ Նրանք նայում էին միմյանց աչքեին և լուռ հարցեր տալիս՝ ո՞վ ես, ի՞նչ ես անում այս կյանքում, և ստանում նույնքան լուռ պատասխաններ։
— Ես գնամ,- կեսգիշերին ասաց Ենոքը,- շնորհակալ եմ։
Զիզին չհամարձակվեց ասել՝ գուցե մնա՞ս։
— Ես էլի կգամ,- ասաց Ենոքը։
Ենոքն անհամբերությամբ սպասեց հաջորդ երեկոյին, որ գնա Զիզիի մոտ։ Այդպես՝ շատ օրեր։ Զիզին էլ նրան էր սպասում սրտի թրթիռով, օծվում բուրավետ օծանելիքով, շուրթերը ներկում մանուշակագույն շրթներկով, հագնում իր լավագույն՝ մանուշակ ծաղիկներով շրջազգեստը։ Մի անգամ, երբ Ենոքը ներս մտավ, Զիզին գորովալից փարվեց նրան և շփոթվեց՝ նրա կողմից արժանանալով համերաշխ վեաբերմունքի, ավելին՝ Ենոքը գրկել էր նրան ու անսահման ժամանակ բաց չէր թողնում։
— Թույլ կտա՞ս էս գիշեր քեզ մոտ մնամ,- մի օր էլ ասաց Ենոքը։
Հետո շատ գիշերներ եղան, երբ իր տուն չվերադարձավ։ Զիզիի համեստ ու աղքատ բնակարանը նրան թագավորական պալատ էր թվում, իսկ Զիզին նրան վերաբերվում էր իբրև արքայազնի, կարծում էր՝ ինքն էլ նրա իշխանուհին է։ Սա մի իրապատում հեքիաթ է Անտի-Պատմվածքում, որը եթե մի շնորհալի գրողի ձեռքն ընկնի, կարող է և Անտի-Վեպ կամ Անտի-Կատակերգություն դառնալ, բայց ոչ երբեք՝ Անտի-Դյուրինգ։ Վաղուց անցել էին այն մթամած ժամանակները, երբ միջնորդությամբ նշանում էին Մարոյին և տալիս չոբան Կարոյին, որոնք մինչ այդ իրար չէին էլ տեսել։ Իսկ այժմ լուսավոր ու աչքաբաց քսանմեկերորդ դարն էր, և Ենոքն ու Զիզին իրենց անկեղծ զգացմունքների թելադրանքով ամուսնացան։ Ենոքը ոսկու շուկայից ամուսնական երկու մատանի գնեց, մեկն իր միջնամատին հարմար, մյուսը՝ Զիզիի։ Ենոքի մատանու ներսի երեսին փորագրված էր՝ Զիզի, իսկ Զիզիի մատանու մեջ՝ Ենոք։ Այդպես նրանք դարձան օրինական ու հավատարիմ ամուսիններ, որ մի բարձի էին ծերանալու։
Երբ մի օր Ենոքը խնամքով հավաքում էր իր արհեստի գործիքներն ու պահեստամասերը, մի քանի հագուստ, նրա գլխավերևում կանգնած խորթ մայրը՝ Ֆրեդան, ասաց.
— Գնում ես, ո՞ւր ես գնում, ինչո՞ւ ես գնում, գոնե մի վերջին անգամ էլ ինձ երջանկացրու։
Ենոքը նրան նայեց և տնից բեռնավորված ելավ, կարծես Զիզիի տուն իր օժիտն էր տանում։
— Կեղտոտ սրիկա,- քեզ սիրում եմ,- և արցունք կաթեց աչքերից, որ ոչ ոք չտեսավ։
Պալատում նրանց կյանքը պալատական էր, այնքան անկեղծ ու միասնական, որ Անտիի ստվերն էլ չկար, մի հոգի, մի մարմին, մի սիրտ էին դարձել, օր-գիշեր նրանց մեջ անքուն ապրում էր նույն տաք ու բուրավետ արյունը։ Շատ էին ուզում երեխա ունենալ, սակայն ինչ-որ մեկը խանգարում էր, երևի՝ սատանան։ Զիզին ու Ենոքը գնացին թաղի բախտագուշակի մոտ, բայց նա որքան էլ խաղաքարտերը շուռ-մուռ արեց, այս ու այն կողմ տարավ, ոչ մի լավ բան չգուշակեց։ Հեքիմների խորհուրդներն ու դեղաբույսերն էլ նրանց չօգնեցին։ Այդժամ դիմեցին բարձրագույն կրթությամբ փորձառու բժիշկներին, որոնք բոլոր հնարավոր ու անհնարին ստուգումների ենթարկեցին նրանց։ Քաղաքում հայտնի պրոֆեսորն ակնոցի տակից ուշադիր զննեց-քննեց այդ հետազոտությունների արդյունքը և եզրակացություն ասաց.
— Այսպես, ուրեմն, պարզ ու սովորական առումով երկուսդ էլ շատ առողջ եք, ձեզ կարելի է նախանձել, բայց երկուսիդ մեջ էլ նոր կորոնավիրուս կա, մեր դարի հիվանդություն է, ամբողջ մարդկությունը տառապում է դրանից, եթե հիվանդությունն այդքան տարածված է, հետևաբար վախենալ պետք չէ, մի՛ վախեցեք, ես էլ եմ վախենում։ Որևէ դեղամիջոց չկա այդ վիրուսի դեմ և առաջիկա հարյուր տարում հազիվ թե գտնվի, մենք դատապարտված ենք հաշտ ու խաղաղ ապրելու նրա հետ, ըմբռնումով մոտեցեք։ Վիրուսակիր կինն էլ կարող է հղիանալ, վիրուսակիր տղամարդն էլ կարող է վիրուսակիր կնոջը հաջողությամբ հղիացնել։ Չգիտեմ՝ ուրիշ պրոֆեսորներ ինչ կասեն, բայց ես ձեզ խորհուրդ եմ տալիս ձեռքերը հաճախակի լվանալ առնվազն քսան վայրկյան տևողությամբ, կրել ապահովիչ դիմակներ, սխտոր ուտել, իրար գլխի չհավաքվել և ամենակարևորը՝ ամենուրեք, նույնիսկ անկողնում պահպանել մեկ-երկու մետր սոցիալական հեռավորություն։
Ենոքն ու Զիզին պարտաճանաչորեն կատարում էին պրոֆեսորի խորհուրդները, բացառությամբ՝ սոցիալական հեռավորության: Հակառակը՝ ավելի մերձեցան իրար, անկողնում այնքան ամուր էին շփվում ու գրկախառնվում, կարծես միմյանց պաշտպանում էին մահացու կորոնայից։
Մի օր Զիզին անչար, պարզապես կանացի հետաքրքրությամբ հարցրեց.
— Դու ինձ հեչ դավաճանե՞լ ես։
— Շատ,- պատասխանեց Ենոքը։
— Պատմիր, ես չեմ նեղանա։
Եվ Ենոքը ժպտալով մի քանի դեպք հիշեց՝ ինչ է եղել իրենց ամուսնությունից առաջ։ Երբ որևէ կին հաճախորդի տուն էր գնում՝ վերանորոգում անելու, գործն արագ ու որակով ավարտելուց հետո տանտիրուհին սեղան էր գցում, ջան ու ջան ասելով՝ համբուրում: Պատահեց՝ ոմանք էլ իրեն քաշեցին ննջարան: Կամ էլ պառկում-չռվում էին հենց ճաշասենյակի բազմոցին և, իբրև շնորհակալություն, կեղտոտ դրամների հետ տալիս էին նաև իրենց մաքուր մարմինը։ Ենոքը բոլորին չհիշեց, այլ՝ մի քանի անուն։
— Առնո՞ւմ էիր,- Զիզին մռայլվեց։
— Ի՞նչը։
— Մարմինը։
— Քեզնից ինչ թաքցնեմ, Զիզի, երբեմն փող չէի առնում։ Բայց էդ բոլորը՝ հե՛չ։ Մի օր շատ տարօրինակ բան պատահեց, չես հավատա։
Զիզին հարց չտվեց, որովհետև վախեցավ այդ տարօրինակ, մանավանդ անհավատալի բանից։
— Ցմփոր, կուշտ խմած-կերած տանտերը ինձ տարավ մի կողմ և ականջիս շշնջաց՝ ախպեր, գործդ չի փախչի, խնդրում եմ, ինձ էս կնիկը պետք չի, ինձ երեխա է պետք՝ տղա, թեկուզ աղջիկ, որ իմ մեռնելուց հետո էս տուն-տեղս նրան մնա, ոչ՝ էս կնկան, հիմա ես մի կես ժամով տնից գնամ, դու, խնդրում եմ, կնկաս մի բան արա, դու գիտես՝ ոնց ես անելու։
— Արեցի՞ր,- այլայլվեց ու չհավատաց Զիզին:
— Բա ոնց,- ասաց Ենոքը,- ինչպե՞ս կարող էի մարդու խնդրանքը մերժել։
— Գեղեցի՞կ էր։
— Շատ։
— Հղիացա՞վ։
— Ոնց կարող էր չհղիանալ։
— Այդ ժամանակ քո մեջ կորոնավիրուս չկա՞ր։
— Չէ, ի՞նչ վիրուս։
— Հենց ի՞նձ էր վիրուսդ հանդիպելու,- ասաց Զիզին և լաց եղավ։
Մի քանի օր Զիզին արտասվում էր ու Ենոքին մոտ չէր թողնում՝ պահպանելով սոցիալական ու փիլիսոփայական հեռավորություն։ Ենոքը զգաց, որ կնոջ հետ միամտաբար խոսել է իր արկածներից և ամեն կերպ փորձում էր նրան վերադարձնել իրենց սիրո պարտեզը։ Սոցիալականի վրա թքած ուներ, բայց փիլիսոփայականը նրան մտատանջում էր՝ մինչև երբ պետք է իրարից հեռու մնանք։
— Դու ինձ դավաճանում ես,- ասաց Զիզին։
— Ես քեզ դեռ չէի տեսել,- փորձեց արդարանալ Ենոքը։
— Բայց հո գիտեիր՝ էս անտեր թաղում Զիզի կա։
Ենոքի միտքն այդ պահին պայծառացավ և շատ կարևոր ու Անտի հարց տվեց.
— Իսկ դու ինձ չե՞ս դավաճանում…
Զիզին երկար մտածեց՝ ասի, թե չասի, և վերջապես ասաց.
— Մի անգամ պատահել է։
— Ո՞նց,- ցնցվեց Ենոքը։
— Ես չէի ուզում, Ենոք,- իր խոսքի վրա շփոթվեց Զիզին,- չէի ցանկանում, ազնիվ խոսք… Էդ մարդը, մի յոթանասուն ու ավելի տարիք կունենար, կին չուներ, ոչ մի հարազատ չուներ, ինձ կանչեց մի ճաշ եփելու…
— Ի՞նչ ճաշ…
— Սիրտը կծու բորշ էր ուզում։
— Շատ կծու չանես, ծերերի ստամոքսին վնաս կլինի, հայրս կծու չէր ուտում։
— Մեկ էլ ինձ քաշեց-գցեց հատակի գորգին ու չոքեց վրաս։
— Բռնաբարե՞ց…
— Չգիտեմ, այդ րոպեներին ես ճանկռում էի նրա դեմքը։
— Լավ չի, ինձ դավաճանում ես, ասա՝ ով է, որտեղ է ապրում, գնամ աչքերը հանեմ, որ քեզ չտեսնի։
— Մի՛ գնա, հազար տարի առաջ մեռել է։
— Շատ վատ է։
— Ի՞նչն է շատ վատ։
— Ինձ մեռելի հետ ես դավաճանում։
Էլի ժամանակ անցավ, մինչև որ այդ երկու դավաճանությունները հավասարվեցին, ինչպես կշեռքի երկու նժարներ, նրանք ներեցին միմյանց և այնուհետև իրար վերաբերվում էին ավելի մեծ սիրով ու հավատարմությամբ։
Մի օր, ամեն ինչ տեղի է ունենում մեկ օրվա մեջ, մի օր ծնվում ես ու մի օր էլ մահանում, մեկ օրը տևում է դարից էլ երկար, ահա այդպիսի մի օր Ենոքը դանդաղ ու մտազբաղ անցնում էր թատրոնի կողքով, անձրև էր գալիս, շուտով ձմեռ էր լինելու, ձյուն կգար, նա կանգնեց ու ակամայորեն ներս մտավ, մինչ այդ թատրոնում երբեք չէր եղել, չգիտեր՝ ինչ է թատրոնը, ինչու են մարդիկ թատրոն ստեղծել։ Ներս մտավ ու, ինչ տեսնի, աչքերին չհավատաց՝ Օթելլոն, խանդից դրդված, խեղդում էր Դեզդեմոնային, հետո էլ գոտկատեղի արծաթ պատյանից դուրս քաշեց սուրսայր դաշույնը և առյուծի նման մռնչալով՝ ինքնասպանություն գործեց։ Ենոքը ոչ այնքան զարմացավ այդ արյունալի տեսարանի վրա, որքան՝ դահլիճում հավաքվածների, որոնք հիացած «բռավո» էին բղավում և հրճվալի ծափահարում դերասանին ու դերասանուհուն։ Եվ Ենոքը մտածեց՝ աշխարհը շուռ է եկել, ճշմարտություն չկա, մարդիկ խելագարվել են։
Այս Անտի-Պատմվածքը, որ վեպ ու կատակերգություն չի դառնում, կարող է ամեն պարբերությունից հետո վերջանալ, բայց շարունակվում է, չի ընդհատվում մասերի հարաբերությունների ուղիղ կամ ծուռ տրամաբանությամբ։ Զիզիի դավաճանությունը, որ վաղուց մոռացել էր, քանզի բացարձակապես հիմնավոր էր և նույնքան էլ սուտ ու անհիմն, թատրոնից հետո դարձյալ արթնացավ Ենոքի գլխում և որդի պես շարժվում էր նրա սիրտ ու հոգու մեջ։
Մի անգամ կեսգիշերին տուն վերադարձավ վերջին ավտոբուսով։ Ամբողջ օրը տեղը տեղին նորոգել էր ընդարձակ բնակարանի սանհանգույցները։ Արձակ խալաթով շամբշոտաշուրթ տանտիրուհին փորձում էր նրան գայթակղել, բայց Ենոքը չցանկացավ դավաճանել Զիզիին։ Նա անձայն գնաց ննջարան և տեսավ ինչպես է սիրելի կինը մորեմերկ ննջում, կարծես քնած Վեներան լիներ։ Բացի Զիզիից, ամբողջ մարդկությունն արթուն էր և հիացած նայում էր նրան։ Այդ պահին եթե այդքան գեղեցիկ չլիներ, Ենոքի մտքով չէր անցնի, թե նա դավաճանում է իրեն։ Նա արհեստից կոշտացած ձեռքով շոյեց Զիզիի պարանոցը, հետո էլ երկու ձեռքով մի թեթև սեղմեց։ Ուզեց խեղդել։ Հաջորդ վայրկյաններին՝ ավելի ամուր ու մահացու սեղմելուց առաջ, զգաց՝ որքան անսահման է նրան սիրում և ձեռքերը ետ քաշեց։
Առավոտյան արթնանալով՝ Զիզին չտեսավ ամուսնուն։ Երկար սպասեց նրան և սուրճը խմեց միայնակ։ Ամբողջ օրն էլ նրանից որևէ լուր չառավ և երեկոյան, անհանգստացած, զանգահարեց հոր տուն։ Քանի որ հայրը մի քանի տարի առաջ մահացել էր, հեռախոսի լսափողը վերցրեց Ֆրեդան։
— Բարև, Ֆրեդա… Ենոքը որտե՞ղ է։
— Ինչի՞ պետք է ինձ մոտ լինի, բո՛զ,- ասաց Ֆրեդան։
Հայտնի բան է, քոքված անառակն իրեն սուրբ և ուրիշին է անառակ համարում, այդ ժամանակ Ֆրեդան թաղամասում անվանի անառակ էր, քաղաքի կենտրոնից հարուստ տղամարդիկ էին «Մերսեդեսով» այցելում նրան, շատ փող տալիս ու թանկարժեք նվերներ։ Ֆրեդան հարստացել էր, Ենոքի հոր բնակարանը եվրոնորոգել և լցրել էր նորաոճ ու հարմարավետ կահույքով։
Զիզին ամբողջ գիշեր չքնեց՝ անհանգիստ սպասելով նոր ծագող օրվան։ Այդ ու հաջորդ մի քանի օրերին էլ Ենոքը չերևաց։ Զիզին զանգահարեց թաղի ոստիկանին։
— Երեկ մի մարդ մեռավ, քննիչն ու դատական բժիշկը պարզել են՝ նա Օթելլոյից գողացած դանակով ինքնասպանություն է արել,- ասաց ոստիկանը։- Արի քեզ տանեմ, դիակը ճանաչիր։
Դիահերձարանի պատասխանատուն երկաթե պատգարակին մեկնված սառն ու մերկ դիակի վրայից զգուշորեն, որ հանկարծ չարթնանա, ետ առավ սպիտակ սավանը։
— Ձեր ամուսի՞նն է։
— Իմ ամուսինը չէ, նրա դեմքին մեծ խալ կար,– ասաց Զիզին և արտասվեց։
— Բա ինչո՞ւ եք լաց լինում,– զարմացավ դիահերձարանի պատասխանատուն։
— Ախր մարդ է,- ասաց Զիզին՝ շարունակելով լալ։
Ո՛չ այդ օրերին, ո՛չ հաջորդ տարի, ո՛չ մինչև այժմ հայտնի չեղավ՝ ուր է Ենոքը։ Միայն հետագայում ինչ-որ մեկը լուր տվեց, թե նրան տեսել է Բրազիլիայում գարեջուր խմելիս։
No Comments